Discriminatie: als thema is het meer in de media dan ooit. Hoe gaan we met dit fenomeen om? Gaat het de goede of de slechte kant op? Tijd om de tijdgeest te toetsen. Gijs de Swarte spreekt ervaringsdeskundigen en topwetenschappers over de stand van zaken en persoonlijke pijnpunten. 

Gilbert Williams (1971) is voorzitter van de Stichting Multicultureel Netwerk, co-host van de podcast The Bridge A (No) Fara, onderzoeker en beleidsmaker op het gebied van diversiteitszaken. Op de sociale media houdt hij zich nadrukkelijk bezig met dezelfde thematiek.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: wat zijn de meest pijnlijke momenten die je zelf hebt meegemaakt?

‘Dat mensen aan je haren gaan zitten of over je huid wrijven, ‘om te kijken of het afgeeft’. Dat soort zaken. En het bekende gedoe in de horeca. Met witte vrienden: ‘O ok, jullie horen bij elkaar’. En zonder witte vrienden, als ik vraag: ‘Zijn jullie nog open?’ ‘Nee, en vooral niet voor zwarten.’ Dat gebeurt. Wat ik heb meegemaakt, dat hebben de meeste jongens van kleur wel meegemaakt. ‘

Dus dat viel mee, vind je?

‘Relatief gezien wel… maar ik kan je vertellen dat bepaalde zaken wel blijven hangen. Dingen die je gewoon nooit meer vergeet, omdat je niet als mens gezien werd maar als… als ‘type’ waaraan allerlei negatieve connotaties vastzitten.’

Vertel zoals je wil…

‘Jochies in Utrecht, jaar of twaalf, dertien, die kattenkwaad uithalen in de bouw. Gebeurt overal, elke dag. Over hekken klimmen, op een terrein lopen waar je niet mag komen, vuurtjes maken, vuurwerk afsteken. Zoals dat gaat, was er een buurman die het had gezien. Terreinopzichters achter ons aan. En ik hoorde het gesprek, met een witte jongen: ‘Ja ik heb jou ook wel gezien, maar wat jij doet maakt me niet uit. Ik moet die zwarte hebben.’ Dat kwam aan. Ook al begrijp je niet helemaal wat er echt gaande is, je weet dat je als ‘anders’ gezien wordt – en niet op een leuke manier. Je weet dat je er niet bij hoort.’

Wat voor invloed hebben dat soort gebeurtenissen op je gehad?

‘Mijn vader was leraar. Hij had me al gedetailleerd verteld hoe wreed de slavenhandel was, en hoezeer ontmenselijking daaraan ten grondslag lag. Dus ik ging niet geslagen door het leven ofzo. Ik ging netjes naar school, Europese Studies succesvol afgerond en alles kwam dus goed…’

Je hebt je tijdens je studie intensief met racisme en de Amerikaanse burgerrechtenbeweging bezig gehouden. Tot welke inzichten leidde dat?

‘Ik ben steeds duidelijker gaan zien dat het natuurlijk niet zomaar over en uit was na de afschaffing van de slavernij. En dat we nog steeds leven met de gevolgen daarvan. Dat de geschiedenis ons heeft geleid naar het nu heersende institutionele racisme. Dat is werkelijkheid. We zien het terug op de woningmarkt, op de arbeidsmarkt, in de zorg, in de taal, de toeslagenaffaire en de zo verhitte Zwarte Piet-discussie. Ga maar door. Het zit nog altijd in ons collectieve bewustzijn.’

De laatste jaren wordt racisme als thema weer belangrijker. En jij roert je nadrukkelijk in de discussie. Zie je enige vooruitgang?

‘Ja. En dat is een parallel met de Amerikaanse burgerrechtenbeweging in de jaren vijftig en zestig. Er staat een nieuwe mondige generatie op die zich de kaas niet van het brood laat eten. Het is een proces van verandering, waarbij forse standpunten worden ingenomen. Dat schuurt altijd, maar het bewustzijn neemt toe.’

‘Er staat een nieuwe mondige generatie op die zich de kaas niet van het brood laat eten’

Michael Jackson zingt in Black or White (1991): ‘I’m not gonna spend my life being a color.’ Dat is, zou je denken, een wat achterhaald standpunt, hier en nu. 

‘Voor mij wel. Helaas. Actie is nodig omdat de huidige stand van zaken slachtoffers maakt. Mijn route met de Stichting Multicultureel Netwerk is workshops organiseren, communiceren, begrip voor diverse achtergronden bevorderen, biculturele jongeren met het bedrijfsleven in contact brengen. Daar sta ik voor. Het is geen boos activisme, het is ook niet gebaseerd op een klaagzang. Het geeft me energie. We worden allemaal beter van een inclusieve samenleving. Er is meer dan hoop. Ik zie verbetering.’