Discriminatie: als thema is het meer in de media dan ooit. Hoe gaan we met dit fenomeen om? Gaat het de goede of de slechte kant op? Tijd om de tijdgeest te toetsen. Gijs de Swarte spreekt ervaringsdeskundigen en topwetenschappers over de stand van zaken en persoonlijke pijnpunten. Marlou Schrover (1959) is hoogleraar Economische en Sociale Geschiedenis aan de Universiteit Leiden, met migratiegeschiedenis als bijzonder aandachtsveld. Centrale thema’s binnen haar werk zijn etniciteit, klasse en gender.

Discriminatie is een groot thema de laatste tijd. Volgens u spelen de media daarbij een grote rol.

‘Ja, er zijn meerdere oorzaken natuurlijk. Het lijkt misschien simpel, maar de rol van de media moet niet worden onderschat. Waar het op neerkomt, is dat iedereen expert of journalist is tegenwoordig. De man in de straat geeft ondertussen altijd en overal zijn vrij willekeurige mening, ook op het NOS Journaal. En is die mening smeuïg genoeg, dan krijgt hij evenveel tijd als een minister of een lid van de Veiligheidsraad. Groeperingen met vergelijkbare meningen voelen zich gesterkt in hun behoefte daar uiting aan te geven – want blijkbaar staan ze dus niet alleen. Zo volgt mediastorm op mediastorm.’

Je zou kunnen zeggen: hoe meer aandacht voor de problematiek, hoe meer vreugd.

‘Ja, natuurlijk. Het bewustzijn neemt toe en dat is goed. Maar het is ook belangrijk te zien dat discriminatie-gerelateerde incidenten steeds weer als nieuws gebracht worden. De moord op Kerwin Duinmeijer, die in de jaren tachtig werd neergestoken in Amsterdam op grond van racistische motieven, staat niet op zichzelf. Het is niet iets van een paar jongens die te veel gedronken hebben. Het is van alle tijden. Door dat buiten beschouwing te laten ga je voorbij aan de historisch racistische component van onze samenleving.’

Ziet u – afgezien van de media – ook nog andere oorzaken voor het opleven van de discriminatiediscussie?

‘Jazeker, de afbraak van de sociale regelingen speelt ook een rol. Als mensen geen woning voor hun kinderen kunnen vinden omdat sociale woningbouw geen prioriteit heeft, dan kijken ze voor je het weet naar migranten. Daarnaast is er sterk bezuinigd op de zorg; daarbij gaat hetzelfde principe op. We hebben wachtlijsten van een jaar voor mensen die acuut hulp behoeven. Mensen slepen met hun kinderen van hot naar her, kunnen nergens terecht en kijken dan al gauw naar ‘de ander’.

‘Wilders en Baudet benoemen andere problemen die iedereen voelt, plakken er het gevaar van ‘de ander’ aan en vergroten daarmee hun draagvlak’

Daarnaast zijn er politici die de angst voor het vreemde exploiteren.

‘De ene groep bang maken voor de ander en daar dan ‘de oplossing’ voor bieden, het is helaas een beproefde politieke formule. Wat je daarbij ook altijd ziet is het zogeheten issue-linking. Stemmers willen geen klassieke racistische praatjes horen. Dus trekken politici als Geert Wilders en Thierry Baudet het probleem breder en creëren ze het beeld van een hele samenleving die niet meer deugt. Ze benoemen steeds weer andere problemen die iedereen wel voelt, plakken er het gevaar van ‘de ander’ aan vast en vergroten daarmee hun draagvlak.’

De tegenstellingen worden in ieder geval op de spits gedreven. Is discriminatie ook werkelijk een groter probleem geworden de afgelopen jaren?

‘In dat verband is de immigratieparadox een mooi gegeven. Als bepaalde groepen zich emanciperen en dus eigenlijk meer gaan integreren, neemt de tegendruk ook toe. Er is ondertussen een generatie Marokkaanse en Turkse Nederlanders die zegt: ‘Ik ben hier geboren en mijn ouders ook. Ik spreek perfect Nederlands. Ik heb hier gestudeerd. Waarom word ik aangehouden? Waarom krijg ik die baan niet? Waar is mijn plek in deze samenleving?’ Ik zie wel dat dat gaande is.’

Stemt dat u positief over de toekomst, of juist niet?

‘Mijn studenten vormen helaas nog wel een behoorlijke kaaskoppen-brigade. Maar als ik een jaar of tien geleden bij hen aankwam met een term als ‘institutioneel racisme’, dan keken ze me glazig aan. Nu is dat wel anders. Dat etnisch profileren de samenleving schaadt, dat diversiteit goed is voor organisaties en de wereld beter maakt, dat begint onder hen wel gemeengoed te worden. Dus ja, ik denk wel dat het de goede kant op gaat.’