‘Getverderrie. Alweer een hoofddoek. In de Tweede Kamer, nu de VN. Ik wil mijn Nederland terug. Stop de islamisering!’, twitterde PVV-leider Geert Wilders onlangs over haar. Maar Enaam Ahmed Ali (28) laat zich er niet door intimideren en heeft het liever over haar missie. Na een onderneming in modest fashion en een functie als business developer bij de Rabobank is ze benoemd tot vrouwenvertegenwoordiger 2022 bij de Verenigde Naties.

Wat motiveert jou om maatschappelijk betrokken te zijn?

‘Van jongs af aan hield ik mij bezig met vrouwenrechten en gelijkheid. Gelijke behandeling van vrouwen is voor mij altijd heel belangrijk geweest. Als kind stimuleerde onze vader ons om altijd ons best te doen, door bijvoorbeeld je opleiding af te maken. Maar ik zag ook een verschil in de verwachtingen die mijn ouders hadden van mijn broers en mijn zussen en ik. Die verwachtingen gingen over de verschillende rollen die wij thuis hadden. Ik vond dat toen al helemaal niks. Ik ging de discussie aan met mijn ouders en riep bijvoorbeeld: ‘Waarom mag mijn broer dat wel doen en ik niet?’, of: ‘Waarom moet ik dit doen en hij juist niet?’ Ik heb dus op jonge leeftijd het activisme en feminisme opgezocht binnenshuis. En naarmate ik ouder werd, ben ik daarin ook actief geworden in de maatschappij.

‘Daarbij stond ik tijdens mijn jeugd met twee voeten in twee verschillende culturen. Elke zomer ging ik terug naar Libië, waardoor ik mijn nichtjes, neefjes en familie daar goed heb leren kennen. Naarmate ik ouder werd, nam ik de verschillende genderrollen steeds beter waar, bijvoorbeeld door wat mijn nichtjes allemaal wel of niet konden doen. Dat is voor mij een grote drijfveer geweest.’

Heb je het gevoel dat je als moslimvrouw aan een hogere standaard moet voldoen?

‘Van huis uit werd er altijd een hoge standaard op ons gelegd om altijd de beste te zijn. Maar ook in de maatschappij heb ik het gevoel gehad dat ik men geen enkele reden moet kunnen geven om maar iets negatiefs te zeggen. Of om maar iets van twijfel over te laten over wie ik ben en wat mijn capaciteiten zijn. Dat is niet altijd de beste manier om dingen op te pakken, maar dat is wel het gevoel dat ik continu heb gehad. En dat was eigenlijk ook omdat ik het gevoel had dat ik, als hoofddoek dragende moslima, een andere positie had in de maatschappij. Er wordt anders naar mij en andere hijabi’s gekeken. Voor een lange tijd heb ik geprobeerd dat te maskeren en mijn plek te vinden, door het advies van mijn vader op te volgen en overal heel goed in te worden.’

Hoe is dat geweest in je carrière en bij de bank met een hoge positie? Had je veel te maken met vooroordelen?

‘Ik heb mij altijd als een van de weinige mensen van kleur begeven in witte omgevingen. Uit onderzoek blijkt dat in deze situatie de witte omgeving een persoon van kleur niet als een bedreiging ziet maar juist als uitzondering. Daardoor wordt de persoon van kleur sneller opgenomen in de groep. Ik heb mij vaak in zulke omgevingen begeven waardoor mijn ervaringen merendeels positief zijn geweest. Bovendien denk ik altijd drie keer na voordat ik überhaupt wat zeg en op topniveau probeer te presteren. Maar er zijn nog steeds vaak situaties waarin ook ik aanvoel dat iemand anders naar mij kijkt, of op een andere manier met mij omgaat.’

‘Bij de Rabobank heb ik het ontzettend naar mijn zin. Ik kwam daar nauwelijks vooroordelen tegen. Het waren juist positieve ervaringen, zoals bij mijn eerste ramadan bij de bank. Mijn manager kwam destijds naar mij toe en zei: ‘Enaam, wil je even met mij meelopen?’ Ik had geen idee wat ze wilde vertellen of vragen. ‘Ik weet dat de ramadan vandaag begint, kan ik je ergens meehelpen? Kunnen we misschien kijken naar je rooster, dat we het anders inrichten? Of de tijden waarin je werkt?’ Dat soort kleine dingen maken een groot verschil.’

Hoe ben je vanuit jouw huidige baan bij de VN terecht gekomen?

‘Het begon voor mij als vrijwilliger bij verschillende communitycentra en evenementen. Ik ben werkzaam geweest bij de Women’s March, als vrijwilliger en bestuurder, en bij het bestuur van VN-vrouwen Nederland. Eigenlijk is mijn activisme voor vrouwenrechten tijdens mijn onderneming al begonnen: ik had een modest fashion kledingmerk, waarbij we campagne voerden om over te brengen dat vrijheid ligt in de keuzes die je zelf maakt. Daarmee bedoel ik bijvoorbeeld het dragen van een hoofddoek. Ik voel mij heel erg comfortabel in mijn hoofddoek. Ik wil die niet afdoen, terwijl ik dat wel zou kunnen doen, zonder dat dit consequenties heeft voor mijn sociale leven. Natuurlijk zal ik online genoeg over mij heen krijgen, maar het is een mogelijkheid. Daar gaat het om: vrijheid. Een vrouw die geen hoofddoek wil dragen moet ook die keuze kunnen maken. Het zelfbeschikkingsrecht is er voor iedereen.’

‘Naarmate ik ouder werd, nam ik de verschillende genderrollen steeds beter waar – bijvoorbeeld door wat mijn nichtjes allemaal wel of niet konden doen’

Wat wil je graag bereiken als VN-Vrouwenvertegenwoordiger?

‘Een aantal dingen: onder andere het bewustzijn vergroten voor de thema’s technologie en klimaatverandering en de urgentie ervan benadrukken. Niet alleen op landelijk niveau of bij de VN, maar ook op individueel niveau door de keuzes die we maken. Ik wil daar meer aandacht voor vragen, want we kunnen met kleine dingen veel veranderingen teweegbrengen. Op groter niveau is het mijn doel om de genderlens te betrekken in deze thema’s. Klimaatverandering gaat vrouwen, met name in ontwikkelingslanden, het hardst raken. Toch zijn ze vaak geen onderdeel van de gesprekken en oplossingen die worden bedacht: ze staan niet centraal bij de problematiek die hen aangaat.’

Hoe komt het dat vrouwen in ontwikkelingslanden zwaarder worden getroffen door klimaatverandering?

‘Gezinnen komen in vluchtelingenkampen terecht als gevolg van natuurrampen, droogte en andere rampen die het gevolg zijn van klimaatverandering. Zulke kampen zijn vaak erg onveilig voor vrouwen: ze hebben geen vier muren om zich heen om hen te beschermen. Je ziet dat geweld tegen vrouwen en verkrachtingen in dit soort situaties toenemen. De kans dat een meisje wordt uitgehuwelijkt is in zulke situatie ook groter.’

Waarom heb je voor deze thema’s gekozen?

‘Door mijn werk binnen technologie en social impact ben ik mij verder gaan verdiepen in klimaat. Ook bij het onderwerp ontwikkelingseconomie zie je hoe belangrijk klimaat is voor de ontwikkeling van een land en voor individuen. Daarbij is technologie de katalysator geweest voor klimaatverandering: de hoeveelheid aan materialen en CO2-uitstoot die we hebben is gecreeërd door industrialisatie. Maar ook een groot deel van de oplossing voor klimaatverandering ligt in technologie. Vandaar ook dat technologie en klimaat de centrale thema’s zijn voor aankomend jaar bij de VN-vrouwenvertegenwoordiging.

‘Daarnaast speelt mijn ‘zijn’ een rol. Dan gaat het over zelfbeschikking en de keuze om de hijab wel of niet te dragen, maar ook over de consequenties die vrouwen ervaren vanuit de gemeenschap als ze een bepaalde keuze maken. Toen bekend werd dat ik de VN-vrouwenvertegenwoordiger voor 2022 voor Nederland ben, stuurde Wilders zijn tweet over mij, waarop hele nare dingen volgden. Daar ontkom ik niet aan: het liefst zou ik het hebben over de inhoud van de thema’s van het jaar, dus klimaat en technologie, maar mijn bijdrage en focus zal veel breder zijn dan dat.’

Wat voor impact heeft technologie volgens jou op vrouwen?

‘Als we bijvoorbeeld kijken naar online intimidatie, zijn vooral vrouwen daar doelwit van, en met name vrouwen van kleur. Ik ben zeker niet het enige slachtoffer. De algoritmes die worden gebruikt zijn vaak onevenwichtig en meer gericht op mannen en veel minder op vrouwen en mensen van kleur. Dit is ontzettend belangrijk, omdat het direct impact heeft op de veiligheid van vrouwen en mensen van kleur. Bijvoorbeeld in zelfrijdende auto’s of andere algoritmes die ontwikkeld worden, of toegang tot financiering. Het welbekende voorbeeld over een koppel dat een creditcard aanvraagt bij Apple, waarna de man een veel hogere kredietlimiet krijgt dan zijn vrouw. Ik wil pleiten voor meer betrokkenheid van vrouwen, zodat we samen met hen de juiste oplossingen kunnen vinden en uitvoeren.’

Hoe kan je deze problemen oplossen?

‘Er wordt veel werk gedaan door VN-vrouwen om deze problematiek aan te pakken. Er is echter actie nodig op internationaal niveau, want de problemen kunnen alleen worden bestreden door klimaatverandering tegen te gaan. Daar heb je de private en publieke sector voor nodig, alle grassroot-organisaties, maar ook jij en ik. Zolang de klimaatverandering blijft doorgaan, kan je geen impact maken. Het is dan dweilen met de kraan open. Veel organisaties doen nu aan symptoombestrijding, bijvoorbeeld door de vluchtelingenkampen beter in te richten of betere noodhulp aan te bieden. Maar er moet wereldwijd actie worden ondernomen. En dat kan alleen als alle wereldleiders dit vitale vraagstuk ook serieuzer gaan nemen. Rechtszaken zijn daar een tool voor, denk aan de Urgenda-zaak en de zaak tegen Shell door Milieudefensie. Een andere manier is de diplomatie. Dat is onder andere wat ik als VN-vrouwenvertegenwoordiger voornamelijk zal gaan doen.’

Je zegt ook islamofobie en antisemitisme aan te willen kaarten. Waarom?

‘Een groot probleem: islamofobie is continu aan het groeien. Dat heeft te maken met onder andere het politieke beleid en de mediaframing van de afgelopen twintig jaar. De laatste jaren hebben we de consequenties ervan gezien. Hier in Nederland zijn er moskeeën in brand gestoken en leuzen die werden beklad op de moskee. In juni is een islamitische familie in Canada doodgereden. Er zijn veel parallellen met de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog, zoals de manier waarop Joden werden behandeld en hoe ze werden geframed. Het lijkt alsof we niets leren van de geschiedenis. Dat islamofobie nog steeds niet wordt erkend in Nederland is een probleem. Daarnaast is antisemitisme nog steeds een probleem, zoals in Amsterdam waar synagogen beveiligd worden.’

‘Het is goed dat we een specifieke aanpak hebben voor antisemitisme, maar zo’n gerichte aanpak missen we nog bij islamofobie’

Wat zou er gedaan moeten worden om islamofobie in te dammen?

‘We moeten actieplannen maken en niet afwachten tot er iets vreselijks gebeurt. Preventieve maatregelen zijn daarbij van belang. Denk aan publiekscampagnes om stereotypes te ontkrachten, het stoppen met subsidieren van haatzaaiende organisaties en het beter beveiligen van moskeeën. Ook beeldvorming is een groot onderdeel van het probleem.

‘Het is goed dat we een specifieke aanpak hebben voor antisemitisme, maar zo’n gerichte aanpak missen we nog bij islamofobie. Terwijl het in essentie gaat om hetzelfde gedrag, namelijk haatzaaien. Er zijn al veel organisaties bezig met het onder aandacht brengen van islamofobie. Maar we missen nog concrete acties: moslims en mensen die worden gepercipieerd als moslim worden nog steeds benadeeld. Dat zien we op de arbeidsmarkt maar ook in beleid, zoals bij het verbod op gezichtsbedekking, het zogenoemde boerkaverbod.’

Is er daarbij nog ruimte voor islamkritiek?

‘Er mag zeker kritiek zijn: opbouwende of constructieve kritiek is belangrijk. De kwestie van vrijheid van meningsuiting is lastig, maar het moet niet de andere kant op slaan. Ik wil voorkomen dat we islamofobie gaan normaliseren, door bijvoorbeeld politici die haatzaaien te tolereren. Dat kan gevaarlijk worden. Elke keer vinden we zulke opmerkingen steeds normaler. En dat kan overgaan tot fysiek geweld.’