Drie maanden geleden voerde Duitsland extra grenscontroles in. Sinds 16 september worden – naast de andere landsgrenzen – ook de grenzen met Nederland en België bewaakt. Nu Nederland dezelfde maatregelen in heeft gevoerd, kan een blik over de grens leerzaam zijn. Hoe verging het de Duitse politie tot nu toe?

Duidelijk is dat de Duitse maatregel niet te vergelijken is met die van Nederland. Vorige week bleek dat er in Nederland voorlopig weinig verandert ten opzichte van de bestaande grensprocedures, omdat de mankracht er niet is deze verder uit te breiden. Dit bleek uit gesprekken tussen burgemeesters van Nederland met Marjolein Faber, minister van Asiel en Migratie.

In Duitsland gebeurde deze uitbreiding wel. ‘De Federale Politie heeft sinds 16 september 2024 onder meer het aantal eenheden aan alle Duitse landsgrenzen vergroot, wat heeft geleid tot een hogere dichtheid van controles’, laten de Duitse autoriteiten weten. ‘Dit leidt soms tot een meer afwachtende houding van migranten en smokkelaars of andere relevante groepen mensen. Smokkelaars voelen zich minder verzekerd van hun operaties, waardoor minder mensen gebruik maken van hun netwerk. Bovendien ontzegt de politie toegang aan mensen die niet aan de voorwaarden voldoen. Dit moet worden gezien als een duidelijk teken van de effectiviteit van de tijdelijk opnieuw ingevoerde controles aan de binnengrenzen.’

Volgens het Duitse Federaal Bureau voor Migratie en Vluchtelingen is het aantal asielaanvragen in dat land dit jaar gedaald met 23 procent. Hoewel dit bureau niet met zekerheid kan zeggen dat dit direct het resultaat is van de grenscontroles, claimen bestuurders de winst. ‘Onze maatregelen werken’, zei de minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser (SPD), die de grenscontroles had afgekondigd.

De Kanttekening vroeg de Federale Politie om hun eigen ervaringen tot nu toe. De antwoorden hebben betrekking op de periode van 16 september tot 31 oktober.

Hoeveel mensen heeft de Federale Politie in deze periode de toegang ontzegd?

‘In deze periode registreerden we in totaal 8.131 mensen die het land illegaal binnen wilden komen aan alle interne landsgrenzen bij elkaar. In diezelfde periode is 4.804 personen de toegang tot Duitsland ontzegd.’

Waar kwamen deze mensen vooral vandaan?

‘Vijf nationaliteiten zijn in deze periode het vaakst aan de landsgrenzen geïdentificeerd: 26,4 procent was Syrisch, 9,5 procent Oekraïens, 9,3 procent Afghaans, 8,9 procent Turks en eveneens 8,9 procent Algerijns.’

Wat waren de meest voorkomende redenen voor deze afwijzing?

‘Van deze mensen reisden er 2.321 zonder geldig reisdocument; 1.880 hadden geen geldig visum of geldige verblijfsvergunning. Daarnaast waren 240 mensen in de afgelopen honderdtachtig dagen al langer dan negentig dagen in het Schengengebied, 121 mensen weigerden zich in te schrijven in het nationale register en 69 mensen hadden niet de noodzakelijke documenten om het doel en de voorwaarden van hun verblijf aan te tonen.’

‘Het is niet waar dat asielaanvragen door de federale politie worden genegeerd’

Geen asielaanvraag

Mensen mogen aan de grens altijd asiel aanvragen. Daar hebben ze recht op, ook als ze op dat moment geen visum of verblijfsvergunning hebben om het land binnen te komen. Echter is niet iedereen zich hiervan bewust. Volgens sommige critici, zoals lobbygroep PRO ASYL, worden asielaanvragen zelfs stelselmatig genegeerd, waardoor mensen die wel asiel hadden mogen aanvragen worden weggestuurd aan de grens.

Kan het kloppen dat mensen door de grenscontroles de kans niet krijgen om asiel aan te vragen?

‘Bij de grenscontroles van de politie heeft iedere betrokkene te allen tijde de mogelijkheid om op eigen initiatief een verzoek om bescherming in te dienen. De grensautoriteit is niet verplicht te wijzen op deze mogelijkheid.

Als er sprake is van een asielaanvraag, heeft de Federale Politie niet het recht om de inhoud ervan te onderzoeken. De inhoudelijke beoordeling valt uitsluitend onder de verantwoordelijkheid van het Federaal Bureau voor Migratie en Vluchtelingen. Een asielverzoek wordt doorgaans doorgestuurd naar de autoriteit die verantwoordelijk is voor de eerste opvang in het betreffende land. Het is niet waar dat asielaanvragen door de federale politie worden genegeerd.’

Dublin-verordening

De Dublin-verordening stelt dat het eerste EU-land waar iemand binnenkomt moet oordelen over de asielaanvraag – tenzij er goede redenen zijn om juist in Duitsland een asielaanvraag in te dienen. Duitsland draagt asielaanvragen dus vaak over aan aan het eerste EU-land van binnenkomst, zoals Bulgarije of Griekenland.

Wordt het welzijn van deze mensen opgevolgd na hun repatriëring?

‘De vluchtelingenbegeleiders van de Federale Politie zijn opgeleid in de omgang met kwetsbare groepen mensen. De zorg voor mensen nadat ze zijn teruggestuurd naar een ander land valt niet onder onze verantwoordelijkheid of bevoegdheid, maar onder die van de verantwoordelijke autoriteiten aldaar.’

Zijn er samenwerkingsverbanden om te zorgen voor een goede en veilige terugkeer van asielzoekers naar hun land van herkomst?

‘In de meeste gevallen verleent de Federale Politie administratieve bijstand aan de staten waarom het gaat, tenzij de verantwoordelijke staat de repatriëring op eigen verantwoordelijkheid uitvoert. Onder voorwaarden garanderen wij een veilige terugkeer van degenen die naar het land van bestemming worden teruggestuurd.’

Politieke prioriteit

Minister Faeser heeft duidelijk hoge verwachtingen van de Federale Politie. In november zei ze dat ze een extra miljard euro wil reserveren om dit orgaan nog beter in staat te stellen de grenzen te bewaken. Momenteel zijn er 50.000 politieagenten actief aan de grenzen, inclusief lucht- en zeegrenzen.

In oktober werden de bevoegdheden van de veiligheidsautoriteiten om controles uit te voeren uitgebreid, waardoor ze beter in staat zijn mensen uit te zetten en ‘criminelen’ te verwijderen, zo staat er op de website van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Ook in Nederland zijn de bevoegdheden van de marechaussee dit jaar uitgebreid. Minister Faber heeft bovendien de ambitie ook hier de capaciteit van de grensbewakers uit te breiden, maar het is nu niet duidelijk welke concrete plannen hiervoor op de plank liggen. ‘Dat kost nu eenmaal tijd en we moeten natuurlijk ergens beginnen’, zei ze hierover volgens de NOS.