Ines Kostić (41) is nu bijna twee jaar Kamerlid namens de Partij voor de Dieren. Ze blijft zich inzetten voor mensenrechten en dierenrechten, ondanks de sterke conservatieve tegenwind.

‘We hebben ondanks een radicaal rechtse meerderheid in de Tweede Kamer toch veel bereikt’, vertelt Ines Kostić vol trots als we haar spreken. ‘Eén van de belangrijkste resultaten is het landelijke vuurwerkverbod voor consumenten. CDA en VVD zijn uiteindelijk omgegaan. Dat is belangrijk voor dieren, die erg veel last hebben van vuurwerk, maar ook voor mensen die te maken krijgen met afgeknalde vingers, kapotte ogen, longklachten et cetera. Rond Oud en Nieuw worden zorgmedewerkers en politie aangevallen en opgezadeld met de risico’s en gevolgen van vuurwerk. Dat is niet uit te leggen.’

Dankzij de Partij voor de Dieren zijn er de afgelopen twee jaar meerdere maatregelen genomen op het gebied van dierenwelzijn en milieu, vervolgt Kostić. Zo is het gebruik van stroomstootwapens bij varkens verboden, ondanks tegenstand van BBB-minister van Landbouw Femke Wiersma. Subsidies voor de wrede dierproeven op apen worden bovendien volledig geschrapt en omgeleid naar innovatieve alternatieven. Voorts is voor de dierenambulance en opvang voor wilde dieren in nood extra financiering geregeld, omdat deze hulp niet gratis is. Belangrijk is ook de strijd tegen giftig staalafval, zogenaamde staalslakken, die door de Partij voor de Dieren op de agenda is gezet.

‘Staalslakken liggen in tuinen, op bospaden en speeltuinen, en zijn giftig en mogelijk gevaarlijk voor de gezondheid. Wij hebben gezegd dat, totdat bewezen kan worden dat ze 100 procent ongevaarlijk zijn, er een verbod moet komen. Dat voorstel van ons is door de Tweede Kamer aangenomen. Dat was een grote doorbraak.’ Tot slot heeft ons team van de Partij voor de Dieren geregeld dat er geld komt voor een initiatief uit Rotterdam dat gezond en plantaardig voedsel goedkoop en toegankelijk aanbiedt aan mensen. Ook hebben we succesvolle voorstellen om dierenartskosten te verlagen, wat financiële verlichting biedt aan huisdiereigenaren.

Verwacht je dat de Partij voor de Dieren gaat groeien bij de komende verkiezingen?

‘Jazeker, in de peilingen staan we in de plus! In de vorige kabinetsperiode hadden we zes zetels. Nu hebben we er drie. Wij werken drie keer zo hard, als echte werkpaarden, haha. Maar helaas krijgen onze thema’s niet altijd de aandacht in de media die ze verdienen. Klimaat en dierenrechten staan niet bovenaan de politieke agenda, ten onrechte, en de media zijn niet geneigd om de echte systeemuitdagers veel ruimte te geven. Tegelijkertijd merken we dat veel mensen voelen dat het anders moet en kan. De andere partijen hebben niet echt doorgepakt om bijvoorbeeld het aantal dieren in de veehouderij te laten krimpen, terwijl we daarmee een groot deel van de klimaatcrisis, wooncrisis en de natuur- en stikstofcrisis zouden oplossen. De veehouderij neemt nu de helft van Nederland in beslag.

Het Planbureau voor de Leefomgeving geeft de Partij voor de Dieren ook gelijk: voor een gezond klimaat, natuur en milieu moeten we veel minder dieren in de veehouderij houden en de grond van de veehouderij gebruiken om terug te geven aan de natuur.

‘De veehouderij neemt nu de helft van Nederland in beslag’

‘Daarom verwacht ik dus dat we zullen groeien. Al is het maar met één zetel erbij, dat zou al een stap vooruit zijn. We werken zo hard dat bij ons elke zetel telt voor drie. Maar ik hoop natuurlijk op meer. We houden iedereen scherp en brengen niet alleen klimaat en dierenwelzijn onder de aandacht, maar durven ons ook altijd uit te spreken tegen onrecht, ook als de rest eerst zwijgt, zoals je zag bij Gaza. Een stem op de Partij voor de Dieren is een zekere stem voor rechtvaardigheid voor álles wat leeft, of we nu in coalitie of oppositie zitten. Juist nu de gure wind van ophitspolitiek hard waait en andere partijen meewaaien, is een partij als de Partij voor de Dieren nodig die stevig blijft staan, koersvast blijft knokken voor alles wat leeft en de rest daarmee de goede kant op trekt.’

Hoe heb je het kabinet-Schoof ervaren? GroenLinks-PvdA-Kamerlid Mohammed Mohandis, sprak over het ‘kabinet van de stilstand’.

‘Het is veel erger dan dat: het is een kabinet en een meerderheid van de Kamer die actief hebben gewerkt aan afbraak van onze rechtsstaat en het normaliseren van ophitspolitiek en haat. In plaats van stappen vooruit te nemen om de klimaatcrisis op te lossen en de wrede bio-industrie af te bouwen, zijn er stappen achteruit genomen.

‘Ik ben van de ene verbazing in de andere gevallen de afgelopen jaren. Het type debatten dat werd geagendeerd, de moties die werden ingediend, het was beschamende ophitspolitiek. Er worden veel symboolmoties ingediend die puur worden ingediend om mensen op te hitsen tegen mensen die het al moeilijk hebben, maar die helemaal niets oplossen. Er werden pogingen gedaan om ons demonstratierecht in te perken. Winsten van grote vervuilers gingen weer boven de gezondheid van mensen en dieren. Rechterlijke uitspraken worden niet nageleefd en wetenschappers worden niet serieus genomen. Ook gingen veel wetsvoorstellen tegen mensenrechten en onze grondwet in. Een rechter maakt daar gehakt van.’

Wat is je grootste bezwaar?

‘Dat dit kabinet heeft bijgedragen aan de afbraak van de rechtsstaat en de groei van ophitspolitiek. NSC eiste van tevoren dat het kabinet zich zou committeren aan de rechtsstaat, maar dit commitment bleek een papieren tijger. Wij waren ongeveer de enige partij die daar vanaf het begin voor waarschuwde en meteen stevig tegengas gaf aan de misleidende ophitspolitiek van het kabinet. Ook loste dit kabinet geen problemen op, maar werden mensen tegen elkaar opgezet.

‘Ik weet waar zondepolitiek toe kan leiden’

‘Door de oorlog die ik in Bosnië en Herzegovina heb meegemaakt, ben ik gevoelig voor bepaalde trends. Ik weet waartoe zondebokpolitiek kan leiden. Nederland is niet Bosnië, maar mensen overal in de wereld zijn gevoelig voor volksmenners met simpele en misleidende verklaringen voor complexe problemen. Dat gevaar moet je herkennen én benoemen. Als politicus heb je de verantwoordelijkheid om te laten zien dat het anders kan. Wij doen dat, tegen de harde wind in. En als de wind van ophitspolitiek waait, dan heb je juist politici nodig die stevig rechtop blijven staan en koersvast blijven knokken voor alles wat leeft.’

Kun je dat concreet maken, die zondebokpolitiek?

‘Mensen zijn geneigd om in tijden van crisis iemand de schuld te geven. Ze geloven verhalen over buitenlanders die hun huizen afpakken, terwijl de echte verklaring ligt bij decennialang neoliberaal VVD-beleid. De VVD heeft het recht op wonen uitverkocht aan rijke investeerders en huisjesmelkers, daarom zijn woningen nu onbetaalbaar. De bouw van woningen wordt flink vertraagd door de stikstofcrisis.

‘Drie keer raden wat de grootste bron is van stikstofuitstoot? De veehouderij. Terwijl de veehouderij bijna de helft van ons land in beslag neemt en een grote aanjager is van de klimaatcrisis. Als we de veehouderij krimpen, dan ontstaat er meer ruimte voor natuur en gezond wonen.’

In voormalig Joegoslavië was er toch ook sprake van eeuwenoude haat tussen bevolkingsgroepen, die gelegitimeerd werd met beroep op middeleeuwse veldslagen en dergelijke?

‘In Nederland wordt de geschiedenis ook misbruikt, net zoals destijds in voormalig Joegoslavië. Ik zeg niet dat er hier ook een burgeroorlog komt. Maar ik zeg wel dat ook in Nederland groepen mensen worden weggezet en gediscrimineerd. Ik wil daarom een Nederland waar we écht samenleven. Dat kan ook. In elke groep zijn rotte appels, maar dat mag nooit de basis zijn voor beleid.’

GroenLinks en PvdA zijn gefuseerd. Geeft dat de Partij voor de Dieren meer ruimte, omdat GroenLinks als aparte partij niet meer bestaat?

‘We zijn niet bezig met andere partijen. We hebben 32.000 leden en zijn daarmee de derde partij van het land en groter dan de VVD en het CDA. Mensen hebben vertrouwen in ons unieke diepgroene geluid en geloven dat wij kunnen bijdragen aan de systeemverandering die nodig is. Mensen hebben met ons een zekere stem in onzekere tijden. Een zekere stem voor rechtvaardigheid, voor klimaat, natuur en alles wat leeft.’

Hoe werkt de PvdD samen met activistische organisaties zoals Oxfam Novib, PAX, Extinction Rebellion of Greenpeace?

‘We hebben contact met al deze organisaties. Daarnaast staan we direct in verbinding met burgers. Een voorbeeld is Tata Steel. Omwonenden waren al jaren bezig om te laten zien dat de staalfabriek ze doodziek maakt en regels overtreedt. Ze werden jarenlang genegeerd door de overheid, maar niet door de Partij voor de Dieren. Wij stonden naast hen. Door hun inzet en onze druk vanuit de politiek is er nu meer handhaving, hoewel niet genoeg. Maar het laat wel zien dat we samen met burgers positieve verandering kunnen brengen.’

‘Voor verandering zijn mensen met moed nodig’

Extinction Rebellion bezette het Mediapark in Hilversum en eiste ander nieuws. Vindt u dat acceptabel?

‘Wij vinden persvrijheid erg belangrijk. We staan ook achter het demonstratierecht en het recht op burgerlijke ongehoorzaamheid. Het is aan de rechter om te bepalen wat de grenzen daarvan zijn, niet aan de politiek. Extinction Rebellion is geen klassieke organisatie, maar een netwerk. Soms doen ze inderdaad onverstandige acties. Wij zijn als partij niet betrokken bij die acties.’

Dus ook de Partij voor de Dieren voelt een spanning tussen parlementaire politiek en buitenparlementair activisme?

‘Ik zie die tegenstelling niet. Voor verandering zijn mensen met moed nodig, binnen en buiten de politiek. Er moet ruimte zijn voor buitenparlementair activisme. Tegelijkertijd moet de onafhankelijkheid van de journalistiek blijvend worden gewaarborgd. Wij pleiten ook voor meer geld naar onderzoeksjournalistiek. Journalisten moeten de tijd en middelen hebben om de macht vrij te kunnen bevragen.’

De echte bedreiging voor de journalistiek, en ook voor de democratie, komt nu van extreemrechts activisme. Hebben jullie daar ook last van als Partij voor de Dieren?

‘We krijgen voortdurend bedreigingen via sociale media, deels vanuit de agrarische hoek en deels vanuit radicaal rechts. Ook ik word weleens bedreigd op social media. Mensen die mij niet kennen worden meteen boos als ik iets zeg over bijvoorbeeld klimaat, dierenwelzijn, milieu, lhbtqia+-rechten en het belang van een ander landbouwsysteem. Ik zeg dan vaak: stuur een DM, dan krijg je mijn nummer en laten we dan een echt gesprek voeren. Veel mensen durven wel te schelden vanachter een laptop, maar mij niet te bellen. Als ze wel bellen, gaat het in de overgrote meerderheid van de gevallen goed. Elkaar echt spreken helpt.’

Palestina is voor Extinction Rebellion én voor jullie een belangrijk thema. Waarom?

‘We spreken ons altijd uit tegen onrecht. Voor 7 oktober 2023 noemden we Israël al een apartheidsstaat, in lijn ook met conclusies van experts en uitspraken van rechters. Na de verschrikkelijke aanslag van Hamas wisten we dat de Israëlische vergelding keihard zou worden. Wil je werken aan vrede? Dan moet je ook iets doen met het lot van de Palestijnen. Onze voorvrouw Esther Ouwehand durfde dat vlak na 7 oktober, toen Mark Rutte dat niet wilde horen, bij de interruptiemicrofoon te zeggen.

‘Geen enkele progressieve partij sprak zich toen zo duidelijk uit. Wij voelden een speciale verantwoordelijkheid. Er was blinde steun voor de politiek van Benjamin Netanyahu. Gelukkig zien we inmiddels een kentering. Aanvankelijk waren er alleen studenten en een handjevol activisten die kritisch waren op wat Israël allemaal aan het doen is, nu wordt dit standpunt breed gedragen. ChristenUnie-leden die vonden dat hun partij niet voldoende veranderde van mening, hebben zich bij ons aangemeld.’

Zijn jullie niet ook pro-Palestina om zo te voorkomen dat BIJ1 weer in de Tweede Kamer komt?

‘Zeker niet. We spreken ons al jaren uit voor rechtvaardigheid, voor mensenrechten, voor bevrijding van de Palestijnen en hun recht op zelfbeschikking.’

Wat heeft Nederland volgens u nodig na 29 oktober?

‘Nederland heeft een partij nodig die koersvast knokt voor flinke stappen vooruit om klimaat, natuur en welzijn van dieren en mensen. Er zijn nu veel problemen opgestapeld, juist doordat veel politici in de afgelopen decennia geen moed hebben gehad om moeilijke keuzes te maken, maar in plaats daarvan pleisters bleven plakken. Op kosten van de belastingbetaler. Veel partijen kunnen alle kanten opwaaien. Wij niet. Wij zeggen dat de problemen waarmee Nederland kampt inderdaad groot zijn, maar dat je ze moet aanpakken door duidelijke keuzes te maken. Niet pappen en nathouden dus, of doorschuiven naar het volgende kabinet dat er vervolgens ook niets mee doet.

‘BBB komt alleen op voor de belangen van de bio-industrie en gifproducenten’

‘Wij willen de basis weer op orde: schone lucht, schoon water, een gezond klimaat en natuur, een dak boven je hoofd, een samenleving zonder dierenleed en waarin iedereen rond kan komen en zichzelf kan zijn. Dat zijn de kaders waar je eigenlijk niet over zou moeten onderhandelen, maar die als basis zouden moeten dienen voor het samen maken van beleid dat goed is voor Nederland, onze planeet en alles wat leeft.

‘Het gaat ons als Partij voor de Dieren om systeemkritiek. We moeten een systeem aanpakken dat drijft op uitbuiting van mens, dier en aarde. Niet een willekeurige zondebok moet worden aangepakt, maar het systeem zelf.’

Dit klinkt nogal idealistisch en utopisch. Is de Partij voor de Dieren een getuigenispartij aan de zijlijn?

‘Nee. Onze maatregelen zijn juist heel realistisch. Als we niets of te weinig doen tegen de enorme problemen zoals de klimaatcrisis, wordt straks alles onbetaalbaar. We maken de noodzakelijke keuzes voor een gezonde toekomst voor iedereen: een gezonde leefomgeving, respect voor dieren, voldoende gezond voedsel, ruimte voor natuur en groen ondernemen in plaats van voor vervuilers. We zijn niet per definitie oppositioneel. We willen een compleet andere koers, omdat we zien dat de oude politiek steeds problemen blijft opstapelen. Lokaal besturen we al mee in diverse gemeenten. Als we echter meedoen in een coalitie, dan moeten we trouw blijven aan onze kernwaarden en concrete resultaten kunnen leveren. Meedoen om het meedoen is kiezersbedrog. Wij werken niet mee aan stilstand en achteruitgang, maar knokken in oppositie en coalitie voor flinke stappen vooruit voor rechtvaardigheid, klimaat, natuur en gezondheid van mensen en dieren.’

Laatste vraag, maar niet onbelangrijk: sluit de Partij voor de Dieren nog bepaalde partijen uit?

‘We sluiten samenwerking met PVV en FvD per definitie uit. Deze partijen zijn slecht voor de democratie en de rechtsstaat en maken minderheden tot zondebok. Daarnaast is in coalitie stappen met BBB en JA21 ook nu onmogelijk, omdat ze de rechtsstaat niet respecteren. BBB is bovendien slecht voor dieren en komt alleen op voor de belangen van de bio-industrie en gifproducenten.

‘Overigens denk ik niet in termen van links of rechts. Iedereen wil schone lucht, een dak boven het hoofd, goede zorg, gezonde natuur en betrouwbare politici. Als de rechtsstaat wordt gerespecteerd en er echt stappen worden gezet om problemen op te lossen, dan kunnen we praten. Maar stilstand en achteruitgang, aantasting van onze planeet, dierenrechten en mensenrechten accepteren we niet.’