De theaters gingen dicht, toen weer open voor beperkt publiek en daarna weer dicht. Als theatermaker was het voor Nasrdin Dchar een bewogen jaar. En juist dit bizarre jaar leverde hem een nieuwe voorstelling op: ADEM. 

In ADEM zoekt Nasrdin Dchar op zijn eigen, persoonlijke manier naar grip op de chaos van dit jaar. Wat gaan we van 2020 nooit meer vergeten? En gaat het de wereld en ons écht veranderen? We spraken Dchar vlak voor de repetitie voor zijn groots opgezette online voorstelling van aankomende zaterdag.

‘Het is voor de gehele mensheid een bizarre tijd, en een bizar jaar’, begint Dchar. ‘Voor mij persoonlijk: ik zat aardig in een trein die dit jaar heel lekker zou gaan.’ Dchar had mooie projecten in het vooruitzicht, maar dat stopte in één keer allemaal in maart. ‘En dan denk je in het begin vooral: ‘O, hopelijk kunnen we over een maandje wel opstarten.’ Maar na een maand blijkt het toch langer te gaan duren. En het blijft maar nog langer duren, waardoor je dingen moet opschuiven of zelfs niet meer kunnen doorgaan. Dan moet je wel gaan nadenken over hoe hier mee om te gaan.’

Dchar geeft aan in het begin vrij onrustig te zijn geweest. Hij wist praktisch niet hoe met de situatie om te gaan. Zowel thuis als op het werk, want er moest toch ook brood op de plank komen. ‘Maar ik merkte toch wel na een aantal weken dat ik mij kon neerleggen bij de situatie en op een gegeven moment – en dat klinkt misschien heel raar – ook wel kon genieten van de situatie. En vooral van het feit dat ik mijn kinderen bij me had. En van alles met ze kon doen, heel bewust.’

Dat bewust leven, en bewust met het gezin bezig zijn, vond Dchar wel bijzonder. Minder gehaast leven deed hem realiseren dat hij een erg gehaast leven leidde. ‘Het gaat allemaal maar door, en op dat moment hield wel meteen alles op en moest je daarmee dealen. Dit is nu de realiteit.’ De onrust vervaagde voor Dchar en hij leefde met de dag, vooral als huisvader.

Op werkgebied moest Dchar ook goed nadenken, want er stonden projecten klaar die niet meer mogelijk waren, bijvoorbeeld een hele grote theaterproductie in september. ‘In mei realiseerde ik mij: ‘Shit, dat gaat hem niet worden’. De voorstelling was in de grote zaal geprogrammeerd met publiek en veel mensen achter en voor de schermen.’

Dchars angst was dat hij alleen maar kosten zou maken. Hij maakte geen gebruik van subsidie. Om het project toch op te kunnen starten, kreeg hij een bijdrage van het Kickstart Cultuurfonds, dat is opgezet vanwege de coronapandemie. Verder moet hij het enkel hebben van de kaartverkoop. ‘Toen bleek dat de zaal niet gevuld mocht worden, heb ik eigenlijk de stekker eruit gehaald en gezegd: ‘In hoeverre kunnen we dit verzetten?’’

ADEM

Dchar vroeg zich ook af in hoeverre hij nu iets nieuws kon maken. ‘En toen ben ik na gaan denken over 2020. Er gebeurt zoveel in een jaar, in dit jaar! Zoveel grote dingen. Misschien kan ik daar wel iets mee, dacht ik. Dat heb ik gepitched en theaters waren daar wel enthousiast over.’

Zodoende ontstond er weer voor Dchar een nieuwe tour. En dat was de tour van ADEM. ‘Maar die heb ik ook amper gespeeld’, lacht hij. Tot eind december zou Dchar negentig keer spelen: twee keer op een avond, omdat er maar een beperkt aantal bezoekers in de zalen mogen. Maar hij heeft er maar een stuk of vijf kunnen spelen. ‘Alles wat ik tot nu toe niet heb gespeeld, is verzet naar januari tot en met maart. En dat is eigenlijk mijn hele speellijst, dus het is rampzalig.’

ADEM, geschreven door Nasrdin Dchar en Floris van Delft, is een voorstelling van een uur en bestaat uit drie delen. Een deel bij Dchar thuis, een ander deel is bij zijn ouders thuis en een ander deel bij Mike thuis. Mike is zijn fictieve beste vriend die ook terugkomt in eerdere voorstellingen.

‘De titel ADEM kwam vrij snel bij mij omhoog. Als ik aan dit jaar denk dan denk ik ook aan adem. En op allerlei verschillende manieren. Ik denk aan adem wat betreft het virus; mensen komen in het ziekenhuis terecht omdat ze letterlijk naar adem snakken. Mensen krijgen geen adem en gaan zelfs dood. Tegelijkertijd was het ook weer een tijd van op adem komen als het ware, het bewust thuis met je kinderen bezig zijn. Buiten lopen en denken: ‘Wow, wat een stilte’, bewust met de natuur bezig zijn. Dat zorgt ook voor een soort van vrijheid, voor adem. En natuurlijk de beelden die we allemaal kennen van George Floyd, de man die op de grond lag en vijf agenten op zich had. Die letterlijk zei: ‘Ik kan niet ademen.’’

De voorstelling bestaat uit deze grote thema’s: COVID-19 en racisme. Wie eerder een voorstelling van Dchar heeft gezien, weet dat hij een eigen vorm van verhalen vertellen heeft ontwikkeld. Hij schiet in en uit personages en doet alles eigenlijk zelf. In deze vorm speelt Dchar weer ADEM. ‘En ik heb met mezelf afgesproken: ook al gaat het over deze thema’s, het woord ‘corona’ wil ik geen enkele keer gebruiken. We weten allemaal wel waar het over gaat. Nou, dat is wel gelukt!’

Dchar reageert op de vraag hoe hij de pandemie bespreekt, zonder het beestje bij de naam te noemen, met een voorbeeld van hoe het bij zijn ouders gaat. ‘Dat gaat heel erg over de kwetsbaarheid van ouderen, over eenzaamheid. Eigenlijk zijn het die thema’s die ik liever wil aankaarten dan het virus zelf. Wat heeft het met ons gedaan? Hoe zijn we met elkaar omgegaan? Hoe gaan we nog steeds met elkaar om en hoe ga ik met mijn ouders om? Het feit dat je elkaar niet kan knuffelen, de gesprekken die je voert, de gevolgen. Stel dat één van mijn ouders komt te overlijden in deze gekke tijd, wat gebeurt er dan? Ik weet dat mijn vader heel graag in Marokko begraven wil worden, maar dat gaat hem niet worden nu. Dat soort onderwerpen.’

Zo heeft Dchar geprobeerd drie verhalen te maken die voor hem heel belangrijk zijn geweest het afgelopen jaar. ‘Eigenlijk is dit mijn oudejaarsconference’, voegt hij toe. De voorstelling speelt zich ook af op oudejaarsavond waarbij hij in elk verhaal aftelt. Elk verhaal is de laatste tien minuten van dit jaar. 

12 december

Dchar wilde elke keer spelen, maar dat kon of mocht niet vanwege de maatregelen. Dat gevoel van achter de feiten aanlopen was hij op een gegeven moment zat, vertelt Dchar. ‘Ik wil zelf de controle hebben. Niet spelen, juist nu er zo veel te vertellen en te verwerken is, dat is voor mij geen optie.’

Dchar werkt samen met het livestreamplatform van het Internationaal Theater Amsterdam, ITALive, volgens hem ‘de Champions League wat betreft theater maken. Zij hebben een platform ontwikkeld waarbij zij op een heel hoog kwaliteit theater registraties live streamen.’ 12 december, aankomende zaterdag, speelt Nasrdin Dchar live in het Internationaal Theater Amsterdam ADEM voor een online publiek. En waarschijnlijk met wat publiek in de zaal.

‘Ik zit er nog aan te denken om misschien een meer intieme setting te creëren, waarbij we toneel óp toneel spelen. Dat betekent dat er een paar mensen op het podium verspreid mogen zitten, in plaats van in de zaal. In een zaal van zevenhonderd man voor dertig man spelen is niet echt leuk spelen. Dus we zijn aan het kijken wat de mogelijkheden zijn.’

‘Ik vind het super spannend, want het is nog maar de vraag hoeveel mensen er gaan kijken. Als ITALive uitgaat van de eigen voorstellingen – ze hebben er nu drie live gestreamd -, dan zien ze een soort van stijging in kaartverkoop. Gemiddeld zitten ze zo rond de 1.500. En ik moet zeggen: als dat lukt, dan ben ik daar heel blij mee. Dan zijn we in ieder geval uit de kosten.’

‘Ik ga het maar één keer doen, dus ik hoop dat dat ook mensen trekt’

Het maken van de voorstelling is ook kostbaar door de hoge kwaliteit. ‘En als het hopelijk gaat zoals het moet gaan, dan is het wel vrij uniek. Het is ook eenmalig, natuurlijk: ik ga het maar één keer doen, dus ik hoop dat dat ook mensen trekt.’ Zo’n 800 á 900 verkochte kaartjes zijn minimaal nodig om uit de kosten te komen. ‘Het is ook gewoon een manier om bezig te blijven. Ik wil niet de handdoek in de ring gooien, en zo breng ik het theater bij je thuis.’

Het idee is: geheel in corona-stijl koop je online een kaartje. Vlak voor de voorstelling ontvang je per mail een code om mee in te loggen. In je eigen veilige huis, waar ook ter wereld, kijk je naar de voorstelling live vanuit Amsterdam.

‘Weet je, als ik op een hele positieve manier ernaar kijk: wie weet zitten er mensen te kijken die normaal nooit naar het theater gaan. En door juist te kijken naar zo’n livestream een volgende keer misschien wél naar het theater gaan. Je weet het niet, hè’, lacht Dchar. ‘Je weet het niet.’