Extreemrechtse vandalen in Duitsland hebben in slechts twee weken tijd vijf monumenten aangevallen. Volgens Deutsche Welle voelen deze vandalen zich sterker, dankzij het succes van Alternative für Deutschland.
Op 12 augustus vielen onbekenden een minibibliotheek aan bij het gedenkteken Platform 17 in Berlijn. Daarnaast was er een aanval op een tent op het vredesfestival in Ohlsdorf, gehouden op een begraafplaats waar de slachtoffers van bombardementen door de geaillieerden op Hamburg worden herdacht, een poging tot brandstichting op het homomonument in het Berlijnse park Tiergarten, het ingooien van de ramen van het hoofdkantoor van de Stichting Gedenktekens in Nedersaksen en een aanval op de kantoren van een lesbische vrouwengroep in de Berlijnse wijk Neukölln.
Volgens historicus Karstel Uhl gaat het niet om geïsoleerde incidenten, zo vertelt hij aan Deutsche Welle. Er is sprake van een nieuwe situatie, zegt hij. ‘Deze aanvallen zijn een probleem voor heel Duitsland, niet alleen voor Oost-Duitsland.’ Uhl ziet een verband met de opkomst van Alternative für Deutschland. De extreemrechtse partij, die in de peilingen ruim twintig procent scoort, zorgt volgens Uhl voor een sociaal-politiek klimaat waarin steeds meer mensen met extreemrechtse opvattingen zich openlijk uiten. ‘Dit klimaat, dat de AfD en haar aanhangers creëren, leidt misschien ook tot situaties waarin verbale agressie escaleert in daden. Niet tegen mensen nog, maar tot ernstige schade aan eigendommen.’
Konrad Kutt, initiatiefnemer van de BücherboXX (boekenboks) in Berlijn, deelt deze analyse. ‘Ik heb nu al het gevoel dat de AfD de daders heeft aangemoedigd om dergelijke aanvallen uit te voeren.’
Toen hij hoorde van de aanval op de BücherboXX moest hij een uur lang huilen, bekent hij aan Deutsche Welle. ‘Het voelde alsof het een fysieke aanval op mij was’. Kutt bedacht vijftien jaar geleden de boekendozen, en toverde niet meer gebruikte telefooncellen om tot minibibliotheken. De BücherboXX die zich het dichtst bij Monument 17 bevindt, is volgens Kutt bijzonder belangrijk, vanwege de historische locatie en de inhoud van de doos. De ongeveer 300 boeken die tijdens de aanval werden verbrand, gingen over de deportatie en de systematische moord op de Joden tijdens de Holocaust. Vanaf Perron 17 werden ongeveer 50.000 Joden gedeporteerd naar de vernietigingskampen. De boekverbranding is volgens Deutsche Welle bijzonder huiveringwekkend, omdat die ook herinnert aan de beruchte boekverbrandingen door de nazi’s.
‘Dort wo man Bücher verbrennt, verbrennt man auch am Ende Menschen’ (‘Waar men boeken verbrandt, verbrandt men uiteindelijk ook mensen’), schreef de Duitse dichter Heinrich Heine profetisch in 1823. De nazi’s verbrandden in 1933 boeken en tien jaar later de lijken van de vergaste Joden in de crematoria. De extreemrechtse vandalen richten zich nu op culturele plekken en herdenkingsplaatsen, maar ze kunnen in de toekomst ook mensen aanvallen, vreest onderzoeker Uhl. Geweld tegen homo’s en Joden neemt al toe in Duitsland, vooral in Berlijn.
Inmiddels is de vermoedelijke dader van de drie aanvallen in Berlijn opgepakt. Het gaat om een 63-jarige witte man, die bij de autoriteiten al bekend was vanwege het aanzetten tot haat. Bij de plaats van de misdaden liet hij elke keer een brief achter, vol antisemitische beledigingen.
