Sommigen noemen het politieke zelfmoord, zelf noemden ze het bittere noodzaak. Een motie van GroenLinks-PvdA om over te gaan tot een volledig wapenembargo voor Israël, inclusief de levering van onderdelen voor de luchtverdediging, maakte heftige emoties los over het gehele politieke spectrum.
Kati Piri (GroenLinks-PvdA) pleitte al eerder voor een tijdelijk wapenverbod, maar toen maakte ze nog een uitzondering voor de Iron Dome, het luchtafweersysteem waarmee Israël het overgrote deel van de raketten die worden afgevuurd onderschept. Van deze uitzondering was geen sprake meer toen het Tweede Kamerlid gisteren uitlegde waarom er een volledig wapenembargo moest komen.
Israël gebruikt het systeem ‘als een onderdeel van de aanvalsstrategie’. Israël waant zich, dankzij de Iron Dome, onaantastbaar en daarom valt het landen om zich heen aan. ‘Het hele Midden-Oosten gaat in de fik door een gek die aan het hoofd staat van de Israëlische regering. Ik zie geen andere optie dan om nu alle drukmiddelen in te zetten om dit te stoppen’, klonk haar argument.
De partij had misschien op meer steun gehoopt. Alleen de SP, Denk en de Partij voor de Dieren steunden de motie, wat neerkwam op 35 stemmen voor. Dat rechtse partijen niet met de motie zouden instemmen, was te verwachten. Maar ook oppositiepartijen als D66, CDA en Volt stemden tegen de motie, omdat het wegnemen van de bescherming van burgers in Israël wat hen betreft een stap te ver gaat.
Het duurde niet lang of rechtse media hadden de partij geframed als antisemitisch, waarmee partijleider Timmermans zich bovendien had beroofd van een potentieel premierschap. De kwestie ligt zelfs zo gevoelig dat een telefonische rondgang van de Kanttekening langs doorgaans Israël-kritische lieden weinig oplevert.
Nuance
Toch zijn er ook mensen die genuanceerder naar het voorstel kijken, zoals Berber van der Woude van de Human Rights Forum. ‘Ik denk dat het een hele verstandige motie was. De afgelopen maanden zijn er honderdduizenden mensen de straat opgegaan om een andere opstelling te eisen van de Nederlandse regering ten opzichte van Israël. Een volledige wapenembargo is echt het enige middel dat impact kan maken.’
Michiel Servaes, directeur van Oxfam Novib en organisator van de Rode Lijn-demonstratie, was voorzichtiger. ‘Gisteren zag het er nog veelbelovend uit. Een coalitie van GL-PvdA, D66, CDA, SP, DENK, PvdD en Volt presenteerde één gezamenlijke ‘Rode Lijn-motie’, die het kabinet oproept tot opschorting van het associatieakkoord, sancties tegen ministers en militairen, steun aan de internationale hoven en een verbod op handel met nederzettingen. Maar niemand die het daar nu nog over heeft’, schrijft hij op LinkedIn.
Toch heeft hij ook begrip voor de nieuwste motie van GroenLinks-PvdA. ‘Als we altijd de bescherming van burgers los zien van – ik noem maar wat – het plegen van oorlogsmisdaden, gaan we dan ook defensieve goederen leveren aan Rusland om aanvallen op civiele doelen in Moskou af te slaan?’
Dat een gedeeltelijke wapenstop, waarbij defensieve wapens wel geleverd worden en offensieve wapens niet, onhaalbaar is schreef ook Marijn Lems in Trouw op de dag dat de motie wordt ingediend. Lems is lid van LinksBoven, de linkervleugel van GroenLinks-PvdA.
‘In het internationaal recht bestaat er echter niet zoiets als het onderscheid tussen ‘defensieve’ en ‘offensieve’ wapens. Daar is een goede reden voor: afgezien van het feit dat het onderscheid in de praktijk lastig te maken is, zijn ook defensieve wapens onderdeel van de totale militaire slagkracht van een land. De defensiecapaciteit stelt een agressor in staat om aanvallen uit te voeren zonder zich al te veel zorgen te hoeven maken over de onvermijdelijke tegenaanval.’
‘Moreel verwerpelijk’
Toch blijft het recht op zelfverdediging van Israël voor veel mensen in het Westen overeind staan en daar ligt ook de gevoeligheid van de discussie. PvdA’er en politiek commentator Rob Oudkerk noemde de motie bij Nieuws van de Dag een blamage, en moreel verwerpelijk. Israëlische burgers, die in meerderheid tegen premier Netanyahu zijn, moeten zich beschermd kunnen voelen als ze worden aangevallen, zegt hij.
Oud-PvdA’ers die al geen voorstander waren van de fusie met GroenLinks benadrukken nu het radicale van de partij. Zo schreef Ronald Plasterk op X: ‘Het zou heel wijs zijn als de PvdA dit zou terugnemen. Er loopt weleens wat mis in een partij, er wordt weleens een fout gemaakt. Dan kun je, en moet je, corrigeren.’
Maar dat radicale is al lang niet meer iets van de flanken, zegt van der Woude. ‘Met deze motie heeft de partij juist laten zien dat het heeft geluisterd. Mensen willen dat er iets gebeurt, dat Nederland iets doet, en dat moet iets groots zijn anders maakt het geen impact. Ik denk dat een groot deel van het electoraat hier wel klaar voor is.’
Taboes doorbreken
Inmiddels heeft de meerderheid van de bevolking een negatieve mening over Israël, zo bleek eerder uit onderzoeken. GroenLinks-PvdA hoopte hier wellicht op in te spelen. Maar het recht op zelfverdediging was misschien nog niet toe aan deze kritische benadering. Volgens critici was te motie een te grote stap en bovendien slecht getimed.
‘Misschien heeft deze discussie tijd nodig’, zegt Van der Woude. ‘Ik vermoed dat Groenlinks-PvdA ook niet had verwacht dat deze motie nu zou worden aangenomen. Het is natuurlijk lastig om te zeggen, maar ik denk dat dit een begin van een gesprek is. Er zijn zoveel taboes rondom dit onderwerp en die worden doorbroken door het gesprek aan te gaan. Door deze discussie wordt de hypocrisie van het westen blootgelegd.’
