Dit weekend waarschuwden historici in NRC voor het radicaal-linkse ‘wokisme’, dat de academische vrijheid zou bedreigen. Maar volgens de Amerikaanse filosoof en feminist Judith Butler komt het gevaar juist van hen die zo ageren tegen genderstudies en critical race theory.
In enkele landen heeft zulke afkeer al geleid tot grote rampen, schrijft Butler (foto) in the Guardian. Onlangs besloot Hongarije in het onderwijs elke verwijzing naar homoseksualiteit en geslachtsverandering te verwijderen en LHBT-rechten te associëren met pedofilie. In Polen bestaan er nu transvrije ruimtes en Roemenië verbood het onderwijzen van de ‘genderidentiteitstheorie’. Denemarken maakt een vuist tegen ‘buitensporig activisme’ op de universiteit.
Butler ziet hierin een aanval op de vrije samenleving door conservatieven en orthodoxe christenen. Deze groepen komen op voor het traditionele gezin en geloven dat door de ‘genderideologie’ kinderen op school leren om homoseksueel te worden of om van geslacht te veranderen. Maar volgens Butler is genderstudies juist heel open. Ze ziet de aanval op haar vakgebied als uiting van de onzekere tijden waarin we nu leven.
‘Gesterkt door de angst voor instorting van de infrastructuur, woede tegen migranten en, in Europa, de angst om de heiligheid van de heteronormatieve familie, nationale identiteit en witte suprematie te verliezen, beweren velen dat de destructieve krachten van gender, postkoloniale studies en critical race theory de schuld moet krijgen.’
Butler noemt conservatieve bewegingen die voor het traditionele gezin opkomen, zoals de Spaanse organisatie CitizenGo, fascistisch. ‘Antigenderbewegingen zijn niet alleen reactionaire maar ook fascistische trends’, schrijft ze, ‘van het soort van steeds autoritairdere regeringen ondersteunt. (…) Ze zijn typerend voor fascistische bewegingen die rationaliteit verdraaien om aan hypernationalistische doeleinden te voldoen.’
Ze heeft ook kritiek op Turkije, dat zich onlangs terugtrok uit een vrouwenrechtenverdrag, en hekelt moslims die het concept ‘gender’ als een aanval zien op de ‘traditionele islam’ en voorstanders van ‘gender’ beschuldigen van discriminatie van hun religieuze overtuigen.
Butler is de invloedrijkste feministische filosoof op dit moment. Ze bekritiseert ‘heteronormativiteit’ en betoogt dat verschillen tussen mannen en vrouwen niet biologisch zijn maar een sociaal construct. Ze is Joods, lesbisch en omschrijft zichzelf als non-binair. In 2018 verbrandden demonstranten in Brazilië het portret van Butler voor de zaal waar ze een lezing zou komen houden.
