Defensie stuurde een enquête naar 200.000 zeventienjarigen om meer jongeren te werven. Volgens een VN-protocol mag Nederland echter geen minderjarigen betrekken bij gewapende conflicten, schrijft kinderrechtdeskundige Philip Veerman. 

Recent viel bij 200.000 zeventienjarigen een enquête van het ministerie van Defensie op de mat. De bedoeling van die enquête (aldus een brief van 25 september jl. van de staatssecretaris van Defensie, Gijs Tuinman, aan de voorzitter van de Tweede Kamer) is ‘de instroom bij Defensie te verhogen’. In het licht van de dreiging van de Russen is uitbreiding van het Nederlandse leger begrijpelijk en nodig. Maar als dit een uitbreiding met 17-jarigen gaat behelzen, zou dat, als het een verplichtend karakter gaat aannemen, een schending kunnen zijn van het Facultatief Protocol inzake de betrokkenheid van kinderen bij gewapende conflicten. Dit protocol ratificeerde het Koninkrijk der Nederlanden immers, en het is geldend sinds 20 oktober 2009.

Verdrag inzake de Rechten van het Kind

Dit Facultatief Protocol is een uitbreiding van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK), dat de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 20 november 1989 aannam. De VN werkt bij het aannemen van de tekst van dit soort verdragen met consensus. Dat wil zeggen dat als een paar staten tegen een tekst stemmen, de tekst weer van tafel moet tot er consensus is. En zo bereikte de VN in 1989 consensus over artikel 38(b) van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, namelijk: ‘De staten die partij zijn [bij dit IVRK-verdrag], nemen alle uitvoerbare maatregelen om te waarborgen dat personen jonger dan vijftien jaar niet rechtstreeks deelnemen aan vijandelijkheden.’

Dat vonden veel staten toch een aanfluiting, want bij alle andere artikelen van dat kinderrechtenverdrag werd 18 jaar aangehouden als leeftijdsgrens. Een aantal ngo’s, waaronder het Zweedse Save the Children, Amnesty International, Human Rights Watch en DCI, begon een Coalition against the Use of Child Soldiers. Ik zat namens Defence for Children International (DCI) in de stuurgroep en wij lobbyden politici om deze leeftijdsgrens te verhogen.

Kinderen met geweren groter dan zijzelf

Voor de coalitie was ik onder andere gedurende de burgeroorlog in 1999 in Sierra Leone en sprak ik met voormalige kindsoldaten. Daar raakte ik overtuigd van hoe makkelijk jonge mensen te manipuleren zijn en onder druk gezet kunnen worden om vreselijke dingen te doen, in Sierra Leone was dat met machetes handen afhakken. Bij checkpoints zag ik kinderen met geweren groter dan zijzelf.

Daar raakte ik overtuigd van hoe makkelijk jonge mensen onder druk gezet kunnen worden om vreselijke dingen te doen

Ook had ik in 2001 in Tel Aviv een gesprek met Dalia Rabin-Pelossof, de dochter van de vermoorde premier Rabin. Dalia Rabin was toen staatssecretaris van Defensie, en dat gesprek had succes. Israël ratificeerde het Facultatief Protocol.

Als lobby hadden wij als coalitie succes en wij konden onszelf opheffen. Want in 2000 kwam het Facultatief Protocol bij het kinderrechtenverdrag, dat de leeftijd van deelname aan vijandelijkheden ophoogde van 15 naar 18 jaar. En zo werd in mijn ogen een weeffout in het kinderrechtenverdrag hersteld.

Kroonprinses Amalia

Een succesvolle enthousiasmeringscampagne voor Defensie, waarvan de enquête een onderdeel is, lijkt succes te oogsten. Een aantal hogescholen en een universiteit biedt bijvoorbeeld een militaire minor aan in aansluiting op een studierichting. Zelfs kroonprinses Amalia is gaan deelnemen aan het Defensity College.

Volgens het dagblad Trouw kunnen hbo- en wo-studenten daar kennismaken met Defensie. Prinses Amalia loopt als het ware een werkstudentenprogramma bij Defensie. Kortom, militair zijn is weer een beetje in.

Het dilemma dat Defensie misschien heeft, is dat ze jonge mensen zo vroeg mogelijk op hun pad willen hebben, want anders maken zij al een andere beroepskeuze. En de noodzaak dient zich aan, nu de dreiging van de Russen een realiteit is geworden, om het leger uit te breiden.

Aan de andere kant is er het Facultatief Protocol. Het Koninkrijk der Nederlanden ratificeerde dat. Nu is het werven van 17-jarigen niet in strijd met het Facultatief Protocol als het echt op vrijwillige basis gebeurt, met toestemming van de ouders of voogden, en als er goede voorlichting plaatsvindt over wat hen te wachten staat.

Maar opgeleid tot gevechtshandelingen kunnen de 17-jarigen door Defensie straks pas worden ingezet (volgens het Facultatief Protocol) als zij achttien jaar worden.

Een voorbeeld is Oekraïne. Zelfs terwijl het land in oorlog is met Rusland, zijn mannen daar dienstplichtig vanaf 25 jaar (dat was 27 jaar). Zij bouwen niet op minderjarigen.