Woensdag besprak columnist Fitria Jelyta onderbuikgevoelens jegens haar en haar medemoslims. ‘Dezelfde onderbuikgevoelens die Kauthar Bouchallikht, een intelligente, welbespraakte en damn capable vrouw en moslim, willen zwartmaken.’ In deze gastcolumn reageert Leon Korteweg, atheïst, op haar:

Beste Fitria, ik ben atheïst. Maar ik ben ook historicus, Wikipediaan, humanist, vegetariër, aardappelliefhebber, kindervrij, fervente gamer, lezer en schrijver.

Ik ben atheïst. In tegenstelling tot jou geloof ik niet in goden of andere bovennatuurlijke wezens, maar dat betekent niet dat ik daarom geen moreel kompas heb. Ik doe mij best om mijn leven te leiden zoals ik denk dat het beste is voor de mensen, dieren, het milieu en mijzelf, en laat me daarbij inspireren door het wetenschappelijk scepticisme, het ecohumanisme, de vrijdenkerij en het progressieve feminisme.

Ik ben atheïst. Ik leg persoonlijk niemand iets op, maar soms voel ik een verantwoordelijkheid om openlijk een kritisch, maar constructief oordeel te vellen als dat anderen ten goede zou kunnen komen. Mijn vooroordelen, en ja, die heb ik ook, gebruik ik vervolgens niet als munitie om in een verrekte Facebook-comment mijn gal te spuien, zodat ik mensen kan kwetsen en bevestiging kan vinden. Daar schiet niemand iets mee op, met constructieve kritiek eventueel wel.

Hoi. Dit ben ik, en ik ben atheïst.

Waarom denk ik dat er niets mis is met jou als gelovige, maar misschien wel met je geloof? Ik zal het je vertellen.

Wat in heilige boeken staat is, voor zover wij kunnen achterhalen, niet wetenschappelijk betrouwbaar of historisch allemaal echt gebeurd. Bovendien staan heilige boeken meestal vol met vrouwonvriendelijke, homohatende en ondemocratische passages die niet passen in de eenentwintigste eeuw. Helaas halen veel gelovigen wel degelijk rechtvaardiging uit hun religies voor homofobie, seksisme, xenofobie en andere vormen van discriminatie en zelfs geweld.

Zoals je terecht aankaart, is onrecht dat gelovigen elkaar en ongelovigen aandoen niet per se te herleiden naar wat er zoal in hun heilige boeken staat; immoreel gedrag is een complex fenomeen en kent vele oorzaken. Maar als het woord van een opperwezen boven de democratische rechtsstaat wordt geacht door een grote groep mensen en daaruit op theocratische wijze wordt geciteerd, dan valt er heel wat immoreel gedrag te rechtvaardigen dat een democraat en secularist afschuwelijk vindt en verwerpt.

Tegelijk heeft een gelovige niet de plicht om zich ter plekke aan iedere wildvreemde te verantwoorden als één van zijn geloofsgenoten iets immoreels doet, zelfs niet als daarbij een beroep gedaan wordt op een heilige tekst. Het is verwerpelijk om de een te veroordelen voor de wandaad van de ander louter op grond van een gedeeld gedachtegoed. We hebben verantwoordelijkheid voor onze eigen daden en allemaal recht op ons eigen (on)geloof en onze eigen interpretatie daarvan, zolang we maar handelen binnen de kaders van de rechtsstaat.

Ook ik ben verontwaardigd over de wijze waarop kandidaat-Kamerlid Kauthar Bouchallikht zo onterecht hard werd aangevallen

Ik ga je niet vertellen dat je gek bent, Fitria, integendeel. Ik ga erkennen dat helaas veel mensen dat wel over je denken en dat vind ik heel naar voor je. Moslims zoals jij krijgen van vreemdelingenhaters heel veel onterecht generaliserende kritiek over je heen, om nog maar te zwijgen van intimidatie en geweld. Je zou niet voor iedere aanslag ter verantwoording moeten worden geroepen. Het is ook onredelijk om te verlangen dat je alles van je geloof weet om erin te mogen geloven; dat vragen we ook niet van anderen. Zoals je zegt, je bent veel meer dan alleen maar moslim.

Net als jij ben ik daarom nogal verontwaardigd over de wijze waarop kandidaat-Kamerlid Kauthar Bouchallikht van GroenLinks zo onterecht hard werd aangevallen de afgelopen dagen, bijvoorbeeld door columnist Erdal Balci in de Volkskrant. Een extreem vergezochte oefening in guilt by association: met flinterdun bewijs werd een verder niet in opspraak zijnde persoon en een complete politieke partij in de fundamentalistische hoek geduwd. Dat is niet het soort islamkritiek waar onze samenleving bij gebaat is.

Wat dan wel? Een genuanceerd, niet-xenofoob commentaar over de tekortkomingen van de islam en de misstanden binnen moslimgemeenschappen, waar bijvoorbeeld Vrij Links voor staat. Constructieve kritiek die moslims inspireert tot nadenken over of – en zo ja: hoe – hun geloof te verzoenen is met de moderne rechtsstaat, of dat het misschien beter is om dat geloof te verlaten. Ondertussen mogen we ervan uitgaan dat Kauthar haar best zal doen om het volk te vertegenwoordigen volgens dezelfde democratische spelregels waarmee ze verkozen is.

Ik haat je niet, Fitria, en niemand zou jou moeten haten alleen maar omdat je moslim bent. Je bent mijn medemens en landgenoot en ik ga uit van je goede bedoelingen. Maar als je openstaat voor een vriendelijk gesprek, dan heb ik een paar constructief-kritische geloofsvragen waar je hopelijk iets mee kan. En wellicht andersom ook.