Extreemrechtse kiezers willen geen leider die mensen samenbrengt en voor sociale rechtvaardigheid zorgt. Ze zijn op zoek naar een superheld a la Homelander die andere groepen mensen kan vernietigen, betoogt Yarin Eski.

In een sterk stuk over de benarde politieke realiteit stond Volkskrant-columnist Sheila Sitalsing onlangs stil bij het schemergebied waarin niets waar en alles mogelijk is en de nieuwe coalitie opereert als een groep fantasten, leugenaars, en hypocrieten. Van ‘nareis op nareis’ tot het zich ‘distantiëren’ van de omvolkingstheorie (maar niet ontkennen) – onze nieuwe minister-president Dick Schoof gaat het moeilijk krijgen met het radicalencircus de komende paar jaar. Nederland ook.

Kijkend naar andere extreemrechtse partijen in Europa zien we niet veel anders gebeuren. Rassemblement National (RN), de grote winnaar van de Franse nationale verkiezingen afgelopen weekend, staat onder leiding van Marine Le Pen die een Europese extreemrechtse supergroup wil en terugverlangt naar het glorieuze Franse verleden dat nooit echt heeft bestaan – kenmerkend voor het nostalgisch nationalisme. Ondertussen neemt ze de nationale veiligheid niet serieus en laat zij zich financieren door de Russische overheid.

Flirt met sociaal-darwinisme

Alice Weidel, leider van de Duitse extreemrechtse partij Alternative für Deutschland (AfD), sprak vol lof over Marine Le Pen en haar overwinning. ‘Ik kijk met bewondering en respect naar het resultaat in Frankrijk […] en natuurlijk is het ook een rolmodel voor AfD’, zei ze tegen persbureau Bloomberg.

Ook de AfD laat zich inspireren door nostalgisch nationalisme, en wel door het meest problematische stukje Duitse geschiedenis. AfD-voorzitter Frauke Petry flirt openlijk met het sociaal-darwinisme wanneer ze spreekt over een ‘survival of the fittest’ tussen Europeanen en het “Lumpenproletariat der afro-arabischen Welt.’ Het ideeëngoed van het sociaal-darwinisme, tezamen met een verkeerde interpretatie van de filosofie van Friedrich Nietzsche, vormde een grote inspiratiebron voor het nazisme en het idee van de Übermensch.

Omvolkingstheorie, supergroup, survival of the fittest. Het is zodanig absurd, spectaculair bijna op een verkeerde manier, dat het is alsof we kijken naar seizoen 4 van één van de meest spraakmakende series van de afgelopen tijd, en mijn persoonlijk favoriet, namelijk The Boys.

The Boys is gebaseerd op een stripverhaal dat laat zien wat er gebeurt als superhelden met superkrachten (in de serie ook wel ‘supes’ genoemd) zich heel menselijk gedragen. Wat gebeurt er als een superheld die 500 kilometer per uur kan rennen, dat doet onder invloed van drank en drugs en met een supersneltreinvaart tegen iemand aanloopt? En wat nu als de superhelden op de bühne voor rechtvaardigheid strijden, ook voor de ‘normale’ mensen, maar eigenlijk zichzelf superieur achten? En neerkijken op alles wat in hun ogen zwak en menselijk is en rare en nare fetisjen hebben?

Übermensch met superkrachten

Dan hebben we het over het The Boys-personage Homelander, een mix van Captain America en Superman, met als cape de Amerikaanse vlag. Blond haar, felblauwe bald eagle ogen en eigenlijk alles waar Adolf Hitler van droomde: de belichaming van de Arische Übermensch met superkrachten, het ideaal van enkele nazi-geleerden die zich inlieten met nazi-occultisme.

De bedenkers van de strip The Boys willen Homelander afbeelden als een fascist met superkrachten. Hij is een zeer machtig wezen dat racistische ideeën heeft over hoe de samenleving er moet uitzien.

Het idee achter Homelander is de kijker te waarschuwen voor dergelijke mensen aan de macht, zoals Hitler, en tegenwoordig ook Donald Trump, Marine Le Pen, Frauke Petry en Geert Wilders. En vooral, hoe normale mensen zonder superkrachten dergelijke racistische  ideeën van supes of politici wel prima vinden. Het gaat veel kiezers niet meer om de waarheid, maar om degene die het hardst schreeuwt en de extreemrechtse verbeelding verwerkelijkt. De sterkste leider in hun ogen. Extreemrechtse kiezers lijken te verlangen naar een extreemrechtse superheld die hun fantasie belichaamt.

Wat als kijkers de overduidelijke spot niet begrijpen?

De serie is daarmee niet alleen maatschappijkritisch ten aanzien van autocratische leiders, maar ook ten aanzien van hun volgelingen, in de serie Homelanders genoemd. Het heeft allemaal tot doel om de striplezers en seriekijkers te vermaken met kritiek, en hen ook alert te houden voor machthebbers die hun macht (hun ‘superkrachten’) misbruiken en baat hebben bij radicalisering onder de bevolking, vooral onder hun aanhang.

Maar wat als kijkers de overduidelijke spot niet begrijpen en Homelander als een echte superheld zien? Wat als ze toejuichen dat hij bijvoorbeeld met zijn laserogen een linkse demonstrant  onthoofdt? Wat nu als grote groepen fans van de serie dit niet alleen vermakelijk vinden, maar ook politiek goedkeuren? Dan zijn we aanbeland bij de huidige werkelijkheid in de Verenigde Staten.

Bezorgde hoofdrolspeler

Daar heeft recent de bezorgde Antony Starr, de acteur die Homelander in de serie speelt, gereageerd op fans die het personage verafgoden: ‘You’re missing the point’. Hij wilde erop wijzen dat Homelander een narcistische sociopaat is, die zijn volgelingen aanspreekt met patriottische toespraken. Precies hetgeen Trump deed en nu weer doet, en Wilders ook. Net als alle extreemrechtse leiders die zichzelf onsterfelijk wanen.

Ook de showrunner van de serie, Eric Kripke, heeft zich in het debat gemengd. Hij gaf aan simpelweg niet te begrijpen wat nog te doen als fans juist Homelander aanbidden. Hij werd gevraagd of het altijd de bedoeling is geweest Homelander op Trump te doen laten lijken, waarop hij zei:

‘(In 2016) was Trump de man van ‘Hij krijgt de nominatie toch niet echt?’. Toen hij werd gekozen, hadden we een metafoor die meer zei over de huidige wereld. (…) Plotseling vertelden we een verhaal op het snijvlak van roem en autoritarisme en hoe sociale media en entertainment worden gebruikt om fascisme te verkopen.’

Kripkes woorden brachten mij terug naar 23 november vorig jaar, toen ik nooit had verwacht dat Geert Wilders de parlementsverkiezingen zou winnen. Maar dat deed hij wel, en ook bij de Europese verkiezingen heeft de PVV een fikse winst geboekt, onder het mom van Nederland op een.

Geen feiten maar (mis)daden

Het personage Homelander doet mij denken aan mensen die op Wilders en zijn PVV hebben gestemd en misschien het liefst op de fascistische superariër Homelander zelf hadden gestemd als dat mogelijk was. Misschien is Homelander de ideale leider voor extreemrechts, omdat de echte leiders zoals Trump en Wilders, maar ook Le Pen, Orban, Petry en Vladimir Poetin, in de beleving van extreemrechts op dit moment nog eigenlijk niet extreem genoeg zijn. Alsof ze het liefst almachtig, zeer gewelddadig en narcistisch leiderschap willen en er naar verlangen dat groepen mensen worden vernietigd. Ze hoeven geen feiten. Ze willen daden, misdaden eigenlijk.

Wat mij betreft geeft Homelander, en met hem vele andere superschurken vermomd als superhelden, dus een kijkje in de ultieme fantasie van extreemrechtse kiezers. Zij willen geen rechtvaardigheid, maar superioriteit, geen gelijkheid maar ongelijkheid, geen vereniging, maar vernietiging.