Midden in de coronacrisis werd Denk opgeschrikt door een onvervalste broederstrijd tussen parlementariërs Tunahan Kuzu en Selcuk Öztürk. Nog steeds lijkt er geen oplossing voorhanden. Integendeel: de ruzie escaleert, waardoor de opzeggingen bij Denk-leden de deur uit vliegen.

Het is niet niks als de twee partijoprichters rollebollend met elkaar over straat gaan. Farid Azarkan kon mogelijk van deze crisis profiteren en de nieuwe leider van Denk worden. Maar Öztürk weigert op te stappen als partijvoorzitter en heeft Azarkan uit de partij gegooid. Cemil Yilmaz van Nida Den Haag spreekt over ‘House of Cards-achtige’ taferelen bij Denk.

De Kanttekening blikt terug op de broedertwist en spreekt met deskundigen, Denk-lid Achraf el Johari en een ex-lid. Ook kijken we naar de toekomst: wat kunnen we nog meer verwachten, in aanloop naar de algemene ledenvergadering op 6 juni?

Rollebollen

Wat is er tot nu toe allemaal gebeurd? Op 21 maart kwam de NOS met het nieuwsbericht dat Tunahan Kuzu was gestopt als partijleider bij Denk. Het fractievoorzitterschap zou ‘een te zware impact’ op zijn persoonlijk leven hebben gehad. Hij wilde zelfs de politiek verlaten.

Vervolgens onthulde HP/De Tijd dat Kuzu in 2018 een buitenechtelijke affaire had met een vrouw die bij Denk aan de slag zou hebben willen gaan. Hier zat mogelijk ‘grensoverschrijdend gedrag’ bij, aldus de berichtgeving. De vrouw heeft contact gehad met Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib. Zij adviseerde aangifte bij de politie, maar dat heeft de vrouw in kwestie vooralsnog niet gedaan.

Enter Öztürk. De partijvoorzitter heeft deze pijnlijke privékwestie twee jaar later ingezet om Kuzu te chanteren voor politieke doeleinden. Toen Kuzu daarachter kwam, heeft hij naar eigen zeggen eerst een week voor zich uit zitten staren voordat hij zijn beruchte post op Facebook plaatste. Daarin beet hij op felle wijze van zich af.

De spanning tijdens de wekelijkse overleggen met de Kamerleden waren om te snijden’, aldus Kuzu. Over Öztürk zegt hij dit:

‘Hij begreep niet dat hij me aan kwijt raken was. Zo opperde hij dat Azarkan wel iets over me zou moeten hebben waardoor ik chantabel was. Kenmerkende complottheorieën van Öztürk die ik heb weggevaagd. Niet veel later kreeg ik een mail van het partij bestuur dat ze het gesprek met mij wilden aangaan ‘over zaken in mijn privésfeer’. Ik reageerde dat mijn privéleven het voltallige bestuur geen malle moer aangaat. (…) Denk is een partij die een kwart miljoen stemmen had in 2017. Die mensen werden niet aangesproken door de baard van Öztürk (10.000 stemmen), maar het verhaal van Kuzu (126.000 stemmen) en Azarkan (60.000 stemmen).’

Öztürk reageerde hierop, in het Turks, met een kort berichtje. ‘Ik zal als Selcuk Öztük over de verklaringen rondom Tunahan Kuzu en Denk geen enkel emotioneel antwoord geven. Door te praten zal ik vrienden niet in verlegenheid brengen en vijanden zodoende laten lachen. Alleen wil ik dat jullie weten dat ik alle beschuldigingen naar mijn persoon van de hand wijs als onwerkelijk.’

Azarkan probeerde de gemoederen tot bedaren te brengen, maar vroeg tegelijk het bestuur op te stappen. Tijdens een optreden bij Jinek klapte hij uit de school: ‘Het bestuur communiceert niet met mij’. Twee weken later kreeg hij lik op stuk van het bestuur van Denk, of wat daarvan over is: Selcuk Öztürk en zijn mede-bestuurslid Zahir Rahal bonjourden hem de partij uit.

Historicus Gerrit Voerman, directeur van het Documentatiecentrum Politieke Partijen (DNPP) is weinig optimistisch over de toekomst van Denk: ‘Het is nu grote chaos. De kans is groot dat de partij uit elkaar valt. Die Öztürk weet van geen wijken. Hij zit de zaak nu echt op de spits aan het drijven. Het is echt escalerend, waardoor je denkt: dit kan ook niet meer goedkomen.’

Waarom doet Öztürk zo? 

Voerman vervolgt: ‘Het is speculeren, maar het ziet er sterk naar uit dat hij zich bedreigd voelt door Kuzu en Azarkan, die samen naar Istanbul zijn geweest. Alsof hij belazerd wordt, het idee dat ze samenspannen. Het begon met de buitenechtelijke affaire van Kuzu, en nu moet Azarkan er ook aan geloven. In een ongunstige periode, minder dan een jaar voor de verkiezingen. Het is gewoon kamikaze. Rampzalig voor Denk dat het eigenbelang zo prevaleert.’

Politicoloog Simon Otjes, docent Nederlandse politiek aan de Universiteit Leiden, is voorzichtiger: ‘Het is volgens mij nu het beste als we afwachten op wat er gebeurt tot de algemene vergadering op 6 juni. Het is ook juridisch complex om te spreken van een bestuur dat alleen maar uit twee personen bestaat. Maar het is afwachten nu, alles wordt weer ingehaald door de ontwikkelingen.’

‘Rampzalig voor Denk dat het eigenbelang zo prevaleert’

Het blijft broeien bij Denk. Nieuwe stemmen dienen zich aan om uit de impasse te komen. Achraf el Johari is sinds 2016 lid en één van de initiatiefnemers van de ‘Nieuw Democratisch Denk’ers’, een groep actieve leden die de openlijke ruzie van de kopstukken zat zijn. Ze eisen democratisering en een ledenvergadering.

‘Natuurlijk vindt niemand dit leuk’, zegt El Johari, ‘maar als er een ding duidelijk is geworden, dan is het dat Denk moet democratiseren en een professionaliseringsslag moet maken. We hebben nooit een vertrouwenspersoon gehad. Daar moet aan gewerkt worden.’ Hij schaart zich achter het advies van de partijraad en vindt het onbegrijpelijk dat het bestuur blijft zitten. ‘Dat is toch een dictatoriale toestand?’

Haantjes en macho’s

Hoewel Voerman vreest voor het voortbestaan van de partij, nuanceert hij het conflict. ‘Zulke ruzies komen vaker voor bij jongere partijen. We zagen het ook bij Forum voor Democratie, waar ex-partijgenoten Henk Otten en Thierry Baudet elkaar in de haren vlogen.’

Voerman schrijft het vooral toe aan de onervarenheid. ‘Er is geen cultuur van conflictbemiddeling. Bij gevestigde partijen is dat vaak toch anders. Die hebben vaak oude wijze mannen en vrouwen in de gelederen die ze kunnen vragen om tussenbeide te komen.’

‘Dit is toch een dictatoriale toestand?’

Een ex-lid* noemt het ronduit ‘belachelijk’ wat er nu gaande is bij Denk. ‘Dit heeft ook helemaal niks meer met politiek te maken. Denk kreeg al veel negatieve aandacht, maar nu vraag je er gewoon zelf om.‘ Het ex-lid is ook niet te spreken over het optreden van Farid Azarkan bij Jinek. ‘Wat voor nut heeft het om daar te zeggen dat er geen communicatie is?’

Volgens het ex-lid zat Azarkan bij Jinek om klappen uit te delen aan het zittend bestuur, Öztürk in het bijzonder. ‘Ja, het zijn allemaal haantjes en macho’s. Niemand wil zijn plek afstaan. Niemand denkt aan het partijbelang. Je kan ook tijdelijk terugtreden, totdat alles weer gesetteld is, toch?’

Ook Otjes vertelt dat het ‘normaal’ is dat zulke ruzies plaatsvinden bij nieuwe partijen. ‘Alleen bij het ontstaan van de Partij voor de Dieren was er in de eerste termijn geen conflict. Verder zag je het bij de PVV, LPF, 50Plus en Forum voor Democratie.’

Dit komt volgens Otjes omdat ‘de interne procedures nog niet echt vastliggen’. Volgens hem is er geen routine om deze vormen van conflicten op te lossen. ‘Ze zijn organisatorisch niet oud genoeg. Maar het gaat wel om een groot conflict uiteraard met het partijbestuur tegenover de fractievoorzitters, een conflict dat ook heel persoonlijk is.’

‘Het is belangrijk dat Denk democratiseert’

Hoe nu verder? El Johari vindt dat er eerst een onderzoek komen moet, voordat hij een waardeoordeel kan vellen over wie weg moet of niet. Wel wil hij zeggen dat dit misschien een goede gelegenheid is om jongeren een kans te geven. ‘Politiek is namelijk ook een estafette, en dan moet je op een gegeven moment het stokje doorgeven. Jammer is het dat er niet echt is geïnvesteerd in ons.’

El Johari werd in 2016 lid van Denk, nadat op de Vrije Universiteit in Amsterdam een symposium over Palestina werd gehouden. Dat symposium werd door de universiteit geboycot en gecensureerd. Van alle partijen in de Tweede Kamer heeft alleen Denk daar toen aandacht aan besteed. ‘En dat was precies wat we misten in Nederland: politici van kleur die zich juist niet conformeerden aan de dominante opvattingen. Dat heeft mij getriggerd om lid te worden.’

Ook het ex-lid vindt dat Denk vaak de vinger op de zere plek heeft gelegd. ‘Maar ik had al vrij vroeg door dat ik niet meer met Denk geassocieerd wilde worden. Het zijn allemaal haantjes. Ik schaamde mij soms voor hun gedrag. Toen dacht ik: waarom zou ik mijzelf dit eigenlijk aandoen? Ik heb bedankt als lid. En daar heb ik nu – gezien deze ruzies – ook helemaal geen spijt van.’

Gerrit Voerman zegt dat Öztürk met het partijvoorzitterschap een formele troef in handen heeft. ‘Maar hij heeft zijn imago tegen, hij komt minder sympathiek over dan Kuzu. Ik denk dat Kuzu meer mensen aanspreekt, ook omdat hij minder polariseerde de laatste tijd.’

Toch denkt Voerman dat het met die twee kemphanen aan het roer niet goed gaat komen met Denk. ‘Als ze in het partijbelang denken, dan zouden ze plaats moeten maken voor Azarkan. Want Denk heeft wel degelijk bestaansrecht. Dat hebben ze aangetoond door drie Kamerzetels binnen te halen. Daarmee hebben dus wel een snaar beroerd in de samenleving.’

‘Niemand wil zijn plek afstaan. Niemand denkt aan het partijbelang’

Het ex-lid vind dat ze alle drie moeten aftreden, ook Azarkan. ‘Dit is eigenlijk het moment voor de vrouwen. Als ze dat kunnen doen, dan zou ik het wel stoer vinden.’

Ook Simon Otjes denkt dat er bij de Turkse en Marokkaanse achterban animo blijft bestaan voor het geluid van Denk. ‘Als je drie zetels hebt behaald, dan blijft de behoefte wel bestaan.’

El Johari is het meest positief over de toekomst van Denk: ‘We are here to stay. Het is voor de leden ook een kans om er sterker uit te komen. Het is belangrijk dat Denk democratiseert, met meer ruimte voor inspraak, meeschrijven aan het verkiezingsprogramma en medezeggenschap voor de verkiezingslijsten’.

Hij vindt dat er nu te veel angst en concurrentie is, over wie op welk nummer op de lijst komt. ‘Ook zijn mensen bang om tegen het partijbestuur in te gaan. Die macht moet worden gedecentraliseerd. Lokale afdelingen moeten zelf de lijsten kunnen bepalen. Het is nu te veel een top-downorganisatie.’

‘Er is genoeg om te redden’, stelt El Johari. ‘Het conflict gaat niet over de standpunten van Denk. Niemand verwijt Denk dat zij haar standpunten niet serieus neemt. In tegenstelling tot de PvdA heeft Denk haar veren niet afgeschud.’

*Naam bij de redactie bekend.