Onderwijsonrust in Amsterdam. De Amsterdamse onderwijswethouder Marjolein Moorman (PvdA) vreest voor segregatie in haar stad door de vele bijzondere schoolinitiatieven die hopen op erkenning. Dit zorgt voor onmin bij initiatiefnemers. ‘Onze school is voor alle Amsterdammers, maar de wethouder zegt: ‘segregatie.’’

Moorman voorziet problemen door de nieuwe wet Meer Ruimte voor Nieuwe Scholen. Deze wet, die op 1 juni 2021 inging, maakt het mogelijk een school te stichten op basis van belangstelling van ouders. De levensbeschouwelijke inslag van de school maakt nu minder uit. Dit geeft risico’s voor Amsterdam, schreef Moorman in oktober aan (inmiddels ex-) onderwijsminister Arie Slob.

‘Indien alle (zeven, red.) initiatieven het benodigde aantal ouderverklaringen krijgen, kan dit op termijn tot gevolg hebben dat omliggende scholen te maken krijgen met een meer eenzijdig samengestelde leerlingenpopulatie, dan nu het geval is’, schreef de wethouder aan de minister.

De minister moet vóór 1 juni 2022 beslissen of de school mag starten. Moorman adviseerde Slob, die inmiddels is opgevolgd door Dennis Wiersma (VVD), in haar brief alvast over zeven initiatieven. Daar zitten ook één islamitische middelbare school en twee islamitische lagere scholen bij. Op dit moment heeft Amsterdam één islamitische middelbare school – het veelbesproken Cornelius Haga Lyceum – en negen islamitische basisscholen.

Moorman: ‘We zien een groter risico op segregatie in de stad als alleen nog wordt gekeken naar het aantal ouderverklaringen en onvoldoende rekening wordt gehouden met het bestaande aanbod in de stad. Deze ontwikkeling druist in tegen het kansengelijkheidsbeleid dat de gemeente voorstaat en waarbij zij zich juist richt op het tegengaan van segregatie.’

Haar opmerkingen over segregatie zijn bij de initiatiefnemers van de nieuwe scholen niet in goede aarde gevallen, zo leert navraag. ‘Onze school is voor alle Amsterdammers, maar de wethouder zegt: ‘segregatie’’, reageert Gürkan Celik namens de Wereldwijdschool. Dat is een  initiatief van stichting Cosmicus, een aan de Turkse Gülenbeweging gelieerde onderwijsstichting.

De Wereldwijdschool, een campus die de lagere school en de middelbare school combineert, is er juist voor alle Amsterdammers, reageert Celiks mede-initiatiefnemer Ferd Stouten. Hij is tevens bestuurslid bij Cosmicus en was eerder bestuurder bij de Montessori Scholengemeenschap Amsterdam (MSA). ‘De Wereldwijdschool gaat uit van een bepaalde filosofie, namelijk kinderen tot achttien jaar leren wat het betekent om een wereldburger te zijn.’

Celik vermoedt kwade opzet in het spel bij de gemeente. ‘Achter de schermen vindt er iets plaats, wordt gezegd dat deze schoolinitiatieven niet goed zijn. Terwijl de wet juist bedoeld is om de oprichting van nieuwe scholen makkelijker te maken. Er wordt vanuit een bepaald blok ‘nee’ tegen ons initiatief gezegd, zonder dat er naar onze ideeën geluisterd wordt.’

‘Deze angst is ongefundeerd. Islamitisch onderwijs doet het juist heel goed’

Omar Abdelmalek, bestuurder bij de Stichting Islamitisch Basisonderwijs Amsterdam (IBA) en initiatiefnemer van islamitische lagere school De Dadelpalm, vindt het goed dat Moorman haar vrees voor segregatie hardop uitspreekt. ‘Maar deze angst is ongefundeerd. Islamitisch onderwijs doet het juist heel goed.’

Adbelmalek gelooft niet dat de nieuwe onderwijsminister Wiersma een stokje zal steken voor De Dadelpalm. ‘Het ministerie kijkt altijd naar cijfertjes. Islamitische scholen scoren altijd hele goede cijfertjes. Ik verwacht niet dat ‘segregatie’ meespeelt bij de beoordeling van onze aanvraag.’

Marvin Hokstam van Stichting Bigi Bon Scholen, een initiatief dat vooralsnog niet voldoende handtekeningen heeft opgehaald, is verontwaardigd over de woorden van Moorman. ‘Jammer dat het woord ‘segregatie’ gevallen is. Dat is precies waar we niet voor staan.’

De Bigi Bon-school gaat uit van een ‘afrocentrische’ filosofie. Maar die is niet alleen bedoeld voor zwarte leerlingen, benadrukt hij. ‘Het gaat om de achterliggende filosofie, dat we de dominante eurocentrische visie bevragen, een ander verhaal vertellen, een inclusiever verhaal.’

Denk zal Moorman deze woensdag aan de tand voelen over haar brief. Denk-raadslid Numan Yilmaz, die in contact staat met Hokstam en met enkele islamitische schoolinitiatieven: ‘Ik vind het onbegrijpelijk dat de wethouder voor kansengelijkheid is, maar tegelijkertijd de kinderen en ouders de kans ontneemt om bijzonder onderwijs te volgen. Ze beperkt deze mensen in hun vrijheid en dat vind ik echt kwalijk.’

Volgens Yilmaz is de wethouder door de mand gevallen, gezien ze tijdens de rel rond het Cornelius Haga Lyceum nog aangaf niet tegen islamitisch onderwijs te zijn. ‘Nu is het tegendeel bewezen, dus haar geloofwaardigheid op dit onderwerp staat wat mij betreft op het spel.’

Moormans vrees voor segregatie vindt Yilmaz ‘flauwekul’, want ‘de kinderen die daar op school zitten komen echt uit alle windstreken’. Ook merkt de Denk-politicus op dat het leven van kinderen en jongeren niet slechts uit school bestaat. ‘Ze sporten en spelen buiten, dus ze komen echt in contact met verschillende mensen.’

‘Moormans geloofwaardigheid op dit onderwerp staat op het spel’

Moorman bestrijdt het idee dat ze door haar kritische opmerkingen over ‘segregatie’ in het onderwijs tegen diversiteit zou zijn. Segregatie en diversiteit staan juist haaks op elkaar, aldus haar woordvoerder. En een wildgroei aan nieuwe scholen zou het diverse aanbod in sommige wijken juist minder stabiel maken.

‘Idealiter representeert een school de wijk, waar kinderen van verschillende achtergronden elkaar ontmoeten. En daarom is het ook belangrijk om bij alle keuzen die we in beleid maken, de mogelijke effecten op segregatie goed op het netvlies te hebben. Gelukkig wordt dit steeds breder erkend en wordt er ook gekeken vanuit de Rijksoverheid naar kansen en mogelijkheden om onderwijssegregatie tegen te gaan, zodat we de diversiteit kunnen versterken.’

Ook dat Moorman feitelijk tegen islamitische scholen zou zijn, wordt door haar woordvoerder weersproken: ‘De gemeente heeft de afgelopen jaren nieuwe scholen op islamitische en algemeen bijzondere grondslag na toetsing aan de wettelijke eisen op het Plan van Scholen goedgekeurd, wat bijdraagt aan een breed onderwijspalet waar ouders uit kunnen kiezen.’

De woordvoerder zegt dat Yilmaz een onjuiste voorstelling van zaken geeft. ‘De afgelopen jaren zijn er juist drie islamitische scholen bijgekomen.’

De volgende stap is nu aan de Onderwijsinspectie. Die gaat de plannen en de beoogde bestuurders keuren. Moorman adviseert de minister, die uiteindelijk het besluit neemt, maar kan zelf geen aanvragen af- of toewijzen.

Uiteindelijk hebben vijf nieuwe scholen in Amsterdam de handtekeningenronde overleefd, waaronder de drie islamitische en de Wereldwijdschool van Cosmicus. Alle zeven nieuwe schoolinitiatieven hebben een positief of negatief advies – zienswijze – gekregen van Moorman. De woordvoerder wil verder niet op de zienswijzen van Moorman ingaan, omdat deze adviezen geheim zijn. Maar Celik van de Wereldwijdschool en Hokstam van de Bigi Bon School vertellen de Kanttekening dat hun schoolinitiatieven een negatieve zienswijze hebben gekregen van de wethouder.

Voor het college is er eigenlijk geen ruimte voor islamitische scholen, aldus Denk woensdag in de Amsterdamse raad. Denk-woordvoerder Sheher Khan benadrukte dat islamitische scholen goed presteren, maar: ‘Er is altijd wel een reden om deze scholen in de weg te staan.’

CDA-raadslid Diederik Boomsma was ook kritisch op de brief van Moorman. Het college is wel erg afhoudend en defensief richting de minister, vindt hij. ‘Het ademt een top-down bureaucratische visie. (…) Doe niet zo defensief, sta open voor kansen.’

Blijkbaar zijn ouders niet tevreden over het huidige onderwijsaanbod, constateerde Boomsma, die een lans brak voor het recht op onderwijsvrijheid. D66-raadslid Ilana Rooderkerk vond dat je nieuwe schoolinitiatieven geen dingen moet verwijten als oude scholen hun zaakjes niet op orde hebben.

Moorman antwoordde dat ze geen onderscheid maakt tussen islamitische scholen en andere scholen. Er zijn daarnaast nu te veel scholen in Amsterdam, aldus de wethouder. ‘Ik ben verantwoordelijk voor het geheel.’

Moorman heeft kritiek op de nieuwe wet Meer Ruimte voor Nieuwe Scholen, omdat de gemeentes niet zijn gehoord toen deze wet werd gemaakt. De gemeenteraad heeft unaniem gekozen om Moorman de minister te laten adviseren en daarvoor verschillende criteria opgesteld. Hierbij wordt de vrijheid van onderwijs gerespecteerd, zei Moorman.

‘Als u eerlijk bent, ziet u dat er geen onderscheid is gemaakt tussen islamitisch onderwijs en ander onderwijs’, zei Moorman tegen Khan. Khan doet volgens haar alsof islamitische schoolinitiatieven een negatief advies kregen omdat het islamitische initiatieven zijn, maar dat is bezijden de waarheid, aldus de wethouder.

Khan: ‘Ik zeg niet dat Moorman tegen islamitisch onderwijs is, maar het effect van haar beleid is hetzelfde, namelijk dat islamitisch onderwijs wordt benadeeld.’