Oorlog in Oekraïne, demonstraties in Iran, verkiezingsoverwinningen van radicaal-rechts in Italië en Zweden, verdere radicalisering van Forum voor Democratie en omroep Ongehoord Nederland. En een nieuwe asielcrisis en beelden van asielzoekers die buiten moeten slapen in Ter Apel – zelfs een baby die overlijdt. Is 2022 alleen maar kommer en kwel, of is er ook hoop? We vroegen het aan twaalf prominente Nederlanders, met elk een eigen verhaal.

Rabin Baldewsingh, Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme

‘We vielen vanuit corona direct in de oorlog met Oekraïne, met bijkomend de torenhoge energieprijzen en inflatie. Vooral de toch al kwetsbare groepen merken dit. We moeten ervoor waken dat niemand buiten de boot valt. Ook werd dit jaar gekenmerkt door de vluchtelingencrisis. Beelden van de mensen die buiten onder zeiltjes moesten liggen: Onmenselijk gewoon. Nederland onwaardig!

‘Voortschrijdend kabinetsinzicht leidt tot slavernij-excuses’

‘De belangrijkste gebeurtenis voor mij dit jaar: het voortschrijdend inzicht van het kabinet, dat leidde naar de officiële excuses voor het slavernijverleden. Een proces met lange aanloop. Ik hoop dat er nu ook een nationale vrije dag komt om dit samen te herdenken. Ook een mijlpaal: dat begin dit jaar, na veel discussie, erkend werd dat in de toeslagenaffaire sprake was van systemisch racisme‘

‘Het glas is bij mij altijd halfvol. Het uitbrengen van het eerste nationaal programma tegen discriminatie en racisme in Nederland is een van die dingen die mij hoopvol stemmen. Eindelijk komt er een keer samenhang in het beleid tegen discriminatie en racisme van de verschillende departementen. En een basis voor een stevige aanpak. Een kleine stap, maar iedere stap is er een!’

Marvin Hokstam, journalist en onderwijsondernemer

‘Mijn geboorteland Suriname werkt verhelderend. Premier Rutte ging er een weekje naartoe en kwam terug met het nieuws dat Nederland excuses ging aanbieden voor zijn slavernijverleden.

‘Wacht … Zei hij niet in 2021 nog dat excuses tot polarisatie zouden leiden? En een jaar daarvoor had hij nog zitten flikflakken over Zwarte Piet.

‘Ik was verrast. Voorspelbaar waren de racistische reacties. Ene Jan de Lange schreef me dat excuses niet namens het Nederlandse volk moeten, omdat zijn voorouders in diepe armoede leefden. Alsof ik erop uit ben om persoonlijke spaarrekeningen van witte Nederlanders te plunderen. Alsof iedere Zwarte man zal eisen dat iedere witte man zijn vrouw en zijn dochter voor een maandje aan hen afstaat. Als straf voor slavernij.

‘Er komen een paar miljoenen, begrijp ik, om het gat te dichten dat de geschiedenis geslagen heeft in de Zwarte gemeenschap. Misschien ook een paar miljoenen om types als Jan te leren dat het voor nakomelingen van tot slaaf gemaakten een big deal is? Anders zijn excuses niet van heel Nederland.’

Melody Deldjou Fard, raadslid GroenLinks Utrecht

‘Wij Nederlandse Iraniërs kijken vol verdriet toe hoe families en vrienden in de straten worden vermoord. Met gevaar voor eigen leven strijden Iraniërs voor ‘de vrouw, het leven, vrijheid’. Het land gaat kapot aan werkloosheid, armoede en moedeloosheid. Macht wordt misbruikt om mensen te executeren, etnische en religieuze minderheden een waardeloos leven te bezorgen en vrouwen en mannen te onderdrukken.

‘Een revolutie. Met dappere Iraanse vrouwen voorop. Ze strijden met lege handen tegen het geweer. Het enige wat hen moed geeft, is de stille hoop om door de wereld gezien te worden. Iraanse demonstranten hebben internationale steun nu meer dan ooit nodig. Maar de Nederlandse regering laat weinig van zich horen. En dat doet pijn.

‘Den Haag, sluit onze ambassade in Iran’

‘Den Haag, spreek je uit, erken deze revolutie en leg Iran diplomatieke sancties op. Start met het sluiten van de Nederlandse ambassade hier en in Teheran, uit protest tegen de misdaden die de Iraanse straten en gevangenissen met bloed bevlekken. Mensen- en vrouwenrechten doen er genoeg toe om radicaal in te grijpen.’

Robert van der Noordaa, onderzoeksjournalist

‘Toen in november 2013 de protesten begonnen op het Maidanplein in Kiev, reageerde Rusland op een zeer extreme manier. Het Kremlin begon Oekraïne te beschuldigen van fascisme. De Russische pers, die voornamelijk in handen is van het Kremlin, begon vervolgens de meest extreme propaganda te verspreiden. Het Russische belang in Oekraïne moest enorm zijn, waarom zou Rusland zich anders zo gedragen? Ik woonde destijds in Moskou en noemde het ‘installatie Sovjet-Unie versie 2.0’.

‘Dat het belang groot was, werd pijnlijk duidelijk toen de Krim in maart 2014 geannexeerd werd. De annexatie werd uitgevoerd door groene mannetjes, Russische soldaten die de dag na het beëindigen van de Olympische Spelen naar de Krim gestuurd werden. Een deel van deze soldaten startte later ook de oorlog in Donbas.

‘De pers wereldwijd sprak van ‘een burgeroorlog’ en ‘separatisten’. In 2014 beschoot Rusland dagenlang de Donbas vanaf Russisch grondgebied – knap dat die ‘separatisten’ dat konden. Ik was altijd overtuigd dat verdere annexatie van Oekraïne niet uit zou blijven. Veel pers liet forse steken vallen de laatste acht jaar. Het hielp niet om een goed beeld te krijgen van de echte situatie.’

Thijl Sunier, emiritus islamhoogleraar

‘De Russische inval in Oekraïne is zonder meer de meest ingrijpende en dodelijke gebeurtenis van 2022. Maar ik wil aandacht vragen voor een neveneffect van die oorlog, de komst van Oekraïense vluchtelingen.

‘Terwijl langjarige gemiddelden laten zien dat het aantal asielzoekers in Nederland stabiel is, laaide de discussie weer op over de vraag of ‘ons land de groeiende stroom vluchtelingen wel aan kan’. De crisis in de opvang is niet veroorzaakt door groei, maar door het falende beleid van de regeringen Rutte op vrijwel alle denkbare terreinen.

‘Opvangcrisis niet door groei, maar door falend beleid Rutte’

‘Bovendien werd andermaal pijnlijk duidelijk dat in de publieke opinie een Syrische vluchteling kennelijk niet hetzelfde is als een uit Oekraïne. In plaats van deze beschamende vergelijking in menselijk leed onmiddellijk de kop in te drukken, deed Rutte er een schepje bovenop door te roepen dat hij ‘de beperking van de instroom gaat regelen’. En dit allemaal uit populistische electorale overwegingen. En zo grijpt alles in elkaar.’

Ingeborg Beugel, Griekenland-correspondent (de Groene Amsterdammer)

‘Annus horribilis in Hellas was altijd 2015. Toen spoelden bijna een miljoen wanhopige, zwaar getraumatiseerde vluchtelingen aan op het eilandje Lesbos. Ook baby’s, kinderen, zwangere vrouwen, oma’s. Chaos, horror, extreme ellende. Maar de gruwelen van 2015 verbleken bij wat déze zomer is gebeurd. En de Nederlandse pers zweeg er oorverdovend over.

‘Vluchtelingen worden steeds vaker ronduit vermoord. Op zee en op de Evros-rivier. Een Syrisch meisje stierf op een rots in de Evros aan een schorpioenbeet, onder de ogen van de autoriteiten. Een Afghaans jongetje bezweek van honger en dorst in een dinghy, dobberend op zee na een zoveelste Griekse pushback. Gedoogd door de Europese Commissie.

‘Vluchtelingen worden steeds vaker ronduit vermoord’

‘Ons koningspaar hier op staatsbezoek, ‘in het kader van de vluchtelingenproblematiek’, sprak er niet over. Niet over de pushbacks, niet over de gestorven kleuters. Ook niet over de megagevangenissen, waar tienduizenden vluchtelingen met kinderen – zonder enig onderwijs of contact met de buitenwereld – opgesloten worden en massaal in suïcidale zombies veranderen.’

Babah Tarawally, schrijver en columnist (Trouw)

‘2022 is zo’n jaar dat al het slechte in de mens samenbracht en ons bang heeft gemaakt dat het slechte het wint van het goede. Maar eigenlijk is het een wake-up call geweest voor ons.

‘In het afgelopen jaar geloofde ik niet langer dat de wereld een veilige plek is. Ik was echt bang dat het kwaad van het goede gaat overwinnen. De oorlog in Oekraïne en de nucleaire dreiging van Poetin hebben enorm bijgedragen aan mijn angst. De dood van mijn moeder herinnerde me nog eens aan mijn eigen sterfelijkheid.

‘2022 bracht al het slechte in de mens samen’

‘Maar het was ook een jaar van ontwaken. Voor mij en velen met mij. Zowel voor de ontwaakten als degenen die hun kop in het zand staken. Het feit dat de bangmakers woke zien vanuit angst is een teken dat ze wakker zijn. Wat we met die energie doen, moet in 2023 blijken.’

Rui Jun Luong, kunstenaar en oprichter Stichting Asian Raisins

‘2022 heeft positieve verandering gebracht in Oost-Aziatische gemeenschappen in Nederland. Exposities als ‘Ik Azië’, ‘Project Monolids’ en theatervoorstelling ‘De Bananen Generatie’ zorgen voor een completer beeld.

‘Twee jaar heb ik gewerkt aan een levensgrote Aziatische editie van het spel ‘Wie Is Het?’, wat ik nu voor het eerst kon laten zien. ‘Ach, alle Aziaten lijken ook zo op elkaar’ is een racistische uitspraak die ik te vaak hoor. In mijn versie van het spel zijn alle figuren vervangen door portretten van mensen met een Aziatische afkomst, zodat je tijd neemt voor het individu en dat doorbreekt stereotypes.

‘Positieve verandering in Oost-Aziatische gemeenschappen’

‘Ik heb ook een kaartspel gemaakt dat je overal én met iedereen kunt spelen. Het helpt het gesprek openen op een speelse en toegankelijke manier. En de kroon: ik won hiervoor een Gouden Lamp bij de Dutch Creativity Awards 2022.

‘Met Stichting Asian Raisins lanceerden we de ‘Stop Hanky Panky Shanghai’-campagne, inclusief petitie. Ik wil dat de volgende generaties niet meer te maken krijgen met racistische stereotypes. Nog genoeg hoop – en de strijd is nog lang niet voorbij.’

Jaap Hamburger, voorzitter Een Ander Joods Geluid

‘Gebeurtenissen? Gebeurtenissen zijn als de bliksem bij een nachtelijk onweer: even wordt het omringende landschap in een hel licht gezet, is er zicht op wat ons omringt, een kort moment van oriëntatie, daarna opnieuw duisternis. Gebeurtenissen? De inval in Oekraïne is een gebeurtenis: de angsten van Rusland voor het opdringen van de NAVO kon ik begrijpen en billijken. Al mijn begrip is verdampt door het verloop van die oorlog.

‘Ik probeer mijn blik te richten op processen, niet op gebeurtenissen. Nationalisme is zo’n proces, een mondiale religie die allen ten diepste heeft aangetast maar verwoestend is voor de wereld. Topsport is de misleidende heraut van het nationalisme.

‘Tij kan misschien gekeerd door samenwerking naties’

‘De immense, gestapelde, elkaar versterkende rampen van klimaat, milieu, biodiversiteit, bevolkingsgroei en oorlog overstijgen de nationale grenzen. Het tij kan misschien gekeerd worden door brede, intense en belangeloze samenwerking tussen de naties. Ik zie duizend goede bedoelingen en initiatieven, maar ik mis de urgentie bij de Macht – dáár zie ik hooguit verbale aanzetten, geen daden. 2022 laat mij somber gestemd achter.’

Carla Kabamba, onafhankelijk (oud-BIJ1-)raadslid Amsterdam

‘Voor mij is 2022 een jaar van crisis, transformatie en bevrijding. In maart werd ik verkozen en moest ik door stukgelopen samenwerking na een halfjaar het lef tonen om, zonder vangnet, voor vrijheid en gezondheid te kiezen. Deze worsteling met onzekerheid voor een beter leven zie je dit gehele jaar terug.

‘De oorlog, asielcrisis, opgelopen inflatie, energiekosten en algemene toename van armoede hebben dit jaar afschuwelijke gevolgen gehad. Toch zien we dat er uitwegen zijn.

‘Onze toekomst moet onze grootste prioriteit zijn’

‘Ik word omringd door mensen die zich inzetten voor verbetering van menswaardig leven die ons hoop geven. Afgezien van de omstandigheden, blijf ik mij, dankzij deze steun, inzetten voor kansengelijkheid, bestaanszekerheid, doelbewust leven en een humane wereld, zoals ik dit het afgelopen halfjaar heb gedaan.

‘Doelbewust leven betekent dat onze toekomst onze grootste prio-riteit moet zijn. Boven imago, marketing en vriendjespolitiek. Oog voor het hart boven de glorie. Hard voor de problemen, zacht voor de mens. 2022 heeft laten zien hoe belangrijk deze motto’s zijn.’

Tofik Dibi, bestuursadviseur Amsterdam Nieuw-West, ook namens Emre Ünver (GroenLinks), bestuurder Nieuw-West

‘Aan het August Allebéplein in Nieuw-West moeten bewoners (vaak met een migratieachtergrond) plaats maken voor rijkere bewoners. Hun huizen worden gesloopt en ze kunnen mogelijk niet terugkeren naar hun eigen buurt.

‘Schokkend hoe dat werkt. Op bewonersavonden schuiven corporaties aan tafel en vertellen dan eigenlijk dat ze de buurt gaan veranderen, vernieuwen en diversifiëren – maar niet voor de buurtbewoners zelf. Een bewoner op zo’n avond: ‘Ik haat mijn huis, maar houd van mijn wijk.’ Dat is ook hoe ik en mijn collega Emre Ünver er in staan. We wonen nog in wat dan achterstandswijken wordt genoemd. Maar goed, het is niet mijn of Emres portefeuille.

‘Corporaties willen diversifiëren – maar niet voor bewoners zelf’

‘Toen wij voor de demonstratie van bewoners-actiegroep Johan Piet op Plein 40-45 werden uitgenodigd, dacht ik: wij moeten er zijn voor deze mensen. En we moeten ook naast ze staan. Ze vragen niks geks, toch? Ze willen slechts terugkeren naar de wijk waar ze zijn opgegroeid. Dat is heel legitiem. Fix dit, dacht ik. Dat is met actiegroep Johan Piet ook gebeurd. De buurt kwam bij elkaar en boekte resultaat. Ik hoop dat dit vaker gebeurt.’

Dave Ensberg-Kleijkers, directeur-bestuurder Nationaal Jeugdfonds Jantje Beton

‘Dit jaar overleed mijn vader en werd ik wees. Het ultieme gevoel bekroop mij dat het aan de volgende generatie is om het stokje van onze ouders over te nemen. Het verwerken van het verlies gaat voor mij gepaard met het accepteren van deze verantwoordelijkheid, die verder rijkt dan familiare aangelegenheden. We hebben onze aarde en al het leven daarop geërfd van onze (voor)ouders. Een erfenis die we, uit respect voor de vorige generatie en uit liefde voor de volgende, niet mogen negeren.

‘In 2022 hebben we ervaren dat die erfenis allesbehalve perfect is. Het is aan ons allen om te zorgen voor een meer vreedzame, duurzame, eerlijke en rechtvaardige wereld. Elke bijdrage, hoe klein ook, kan helpen.

‘Aan ons allen om te zorgen voor een betere wereld’

‘Over klein gesproken: mijn inspiratiebron van dit jaar is een zeventienjarige Japanse tiener. Rena Kawasaki won dit jaar de Internationale Kindervredesprijs. Rena’s baanbrekende werk om kinderen meer te betrekken bij de politiek, het milieu en de samenleving in haar thuisland en in de rest van de wereld, heeft haar tot de belangrijkste jeugdvoorvechtster in Japan gemaakt. Als een zeventienjarige het verschil kan maken, kunt u dat toch ook?’