Leraren herkennen hoogbegaafdheid bij migrantenkinderen minder vaak. Vooroordelen en kennisgebrek spelen daarbij een rol, blijkt uit een nieuw rapport.

Dat hoogbegaafdheid bij kinderen met een migratieachtergrond minder vaak wordt herkend, was al bekend: 34 procent bij kinderen uit Afrika, Turkije, Suriname en de Caraïben tegenover 46 procent bij kinderen zonder migratieachtergrond of met een Europese achtergrond. In een rapport van het Verwey-Jonker Instituut en Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS), dat deze zomer verscheen, is onderzocht waarom leraren die signalen minder vaak oppikken.

Om te begrijpen waarom hoogbegaafdheid bij kinderen met een migratieachtergrond minder vaak wordt herkend, is het goed te weten dat er geen eenduidige definitie van hoogbegaafdheid is, legt onderzoeker Marit Verstappen uit. ‘Iedereen is het erover eens dat hoge intelligentie de kern vormt, maar over de aanvullende criteria verschillen de meningen. Sommige onderzoekers hanteren een IQ-grens van 130, anderen leggen juist meer nadruk op motivatie of creativiteit.’

Is hoogbegaafdheid lastiger te herkennen bij kinderen met een migratieachtergrond? ‘In de kern is hoogbegaafdheid bij alle kinderen hetzelfde. Toch laat onderzoek zien dat kinderen met een migratieachtergrond zich vaker aanpassen aan sociale verwachtingen om erbij te horen. Daardoor blijven signalen verborgen, zeker wanneer een kind het gevoel heeft af te wijken van de norm of zich niet veilig voelt om zichzelf te zijn.’

De herkenning wordt ook bemoeilijkt door het heersende beeld van de hoogbegaafde leerling, zegt Verstappen: goed presterend, communicatief sterk en afkomstig uit een bevoorrechte omgeving. Kinderen die daar niet in passen, raken sneller uit beeld en krijgen vaak niet de erkenning en steun die ze nodig hebben.

Vooroordelen

Vooroordelen spelen hierin een rol. Zo vertelde een leraar op een school met veel migrantenkinderen: ‘Hoogbegaafde kinderen? Die hebben wij hier toch niet.’ Zulke aannames zorgen ervoor dat hoogbegaafdheid minder vaak wordt gezien,’ zegt Verstappen.

Maar, benadrukt ze, een migratieachtergrond is niet de enige factor. Ook kenmerken als gender, geboortemaand, sociaaleconomische status en thuistaal spelen een rol. Zo heeft een meisje met een migratieachtergrond, geboren in december, uit een gezin met een laag inkomen en met een andere thuistaal dan het Nederlands, volgens eerder onderzoek van SCALIQ slechts 15 procent kans om als hoogbegaafd te worden herkend.

‘Hoogbegaafdheid komt ook voor bij kinderen die niet in het standaardplaatje passen’

Ook het karakter van een kind kan verschil maken. Sociaal meegaande kinderen worden minder snel als hoogbegaafd gezien dan kinderen die ‘eigenwijs’ of ‘koppig’ overkomen. Dat leidt tot misverstanden. Een kind dat thuis complexe onderwerpen bestudeert, kan op school stil en onopvallend zijn. En als ouders aangeven dat hun kind mogelijk hoogbegaafd is, krijgen ze vaak te horen: ‘Wij zien dat niet.’

Ondersteunen van leraren

‘Leraren spelen een sleutelrol bij het signaleren van hoogbegaafdheid, maar kunnen dat niet alleen, zegt Verstappen. Het schoolsysteem moet hen ondersteunen. Scholen en besturen zouden leraren meer kennis moeten bieden, ook over minder zichtbare vormen van hoogbegaafdheid, zoals creativiteit, gevoeligheid en probleemoplossend vermogen.

Leraren moeten hun eigen aannames onder de loep nemen en kinderen beter leren kennen, zegt Verstappen. ‘Hoogbegaafdheid gaat niet altijd samen met hoge cijfers en komt ook voor bij kinderen die niet in het standaardplaatje passen.’

Ze benadrukt dat het om een verkennend rapport gaat, bedoeld om mogelijke verklaringen in beeld te brengen en als basis voor vervolgonderzoek. Voor het onderzoek zijn achttien mensen geïnterviewd: experts, ouders en verzorgers van kinderen met een migratieachtergrond, en leerkrachten en zorgprofessionals.