Het nieuwe kabinet wil Nederland minder aantrekkelijk maken voor migranten. Hoewel nu blijkt dat deze wens vooral betrekking heeft op asielmigranten, zullen ook expats te maken krijgen met subtiele veranderingen die wellicht invloed hebben op hun keuze om hier te komen wonen, werken of studeren.  

De Kanttekening sprak met expats die hier al langere tijd wonen, afkomstig uit China, Finland, Catalonië en Italië. We vroegen ze wat Nederland voor hen aantrekkelijk maakte, en of het naar hun mening aantrekkelijk blijft met de huidige regeringsplannen.  

Vier plaatsen zakte Nederland dit jaar in de Expat Insider Survey, een ranglijst van expatbestemmingen over de hele wereld. Vorig jaar stond Nederland op plaats 22, dit jaar op 26. ‘Opeens minder kennismigranten naar Nederland in 2023’, kopte de Volkskrant deze week. Op basis van cijfers van het CBS concludeert de krant dat er onverwachts sprake is van een kleine trendbreuk. Het gaat om 5.000 minder kennismigranten, de eerste daling sinds 2008. Het aantal studenten dat van buiten Europa naar Nederland kwam nam wel toe.

Volgens de Expat Insider Survey waren expats kritisch over de huizenmarkt en de gezondheidszorg in Nederland. Vanaf het begin van het jaar zijn bovendien de belastingvoordelen voor expats versoberd, het eerste concrete resultaat van een nieuw migratiebeleid. Op de wensenlijst van het kabinet staan verder een limiet op het aantal internationale studenten, hogere taaleisen voor bepaalde groepen nieuwkomers en het minder makkelijk verkrijgbaar maken van de Nederlandse nationaliteit.

Belastingvoordeel

Mariona (28) en Marco Raimondi (28) werken voor hetzelfde bedrijf in Rotterdam. Marco komt uit Italië en kwam in 2017 naar Nederland om te studeren. Mariona komt uit Catalonië en werkt hier nu twee jaar als kennismigrant. Of ze wat gemerkt hebben van de politieke omwentelingen? ‘Ik weet alleen dat we nu een nieuwe minister-president hebben die Dick heet’, grinnikt Marco. 

‘Met deze regeling is mijn salaris drie keer zo hoog als in Spanje’

‘Ik heb wel gehoord dat er iets is veranderd in de 30-procentregeling’, zegt Mariona. Deze regeling houdt een belastingvoordeel van 30 procent in voor expats, onder bepaalde voorwaarden. Maar vanaf begin dit jaar is deze regeling versoberd. Na 20 maanden is het voordeel 20 procent en na 40 maanden is dat 10 procent. ‘Ik maak momenteel gebruik van deze regeling, maar ik geloof niet dat de verandering van toepassing is met terugwerkende kracht.’

‘De 30-procentregeling was wel een belangrijke factor in de beslissing om naar Nederland te komen’, vertelt ze. ‘We hebben ook gekeken naar Duitsland en Frankrijk, maar daar bestaat dit niet. Met deze regeling is mijn salaris drie keer zo hoog als in Spanje. Maar ook zonder deze regeling hadden we voor Nederland gekozen, denk ik. Het belangrijkste vond ik de afstand naar Spanje, zodat ik makkelijk terug kan reizen als dat nodig is.’ 

DJ Martin Garrix

Titta Makarainen (25) woont al zes jaar in Nederland. Ze leerde het land kennen omdat ze fan was van DJ Martin Garrage. ‘Ik ging naar festivals, maakte er vrienden en vond het hier heel leuk. Toen ik besloot in het buitenland te gaan studeren, was mijn keuze voor Nederland snel gemaakt.’

In haar thuisland Finland is studeren geen vanzelfsprekendheid, vertelt ze. Omdat het aantal beschikbare plekken beperkt is, worden veel studenten uitgeloot. ‘Het duurt soms jaren voordat je er tussenkomt. Ik wilde daar niet op wachten’, vertelt de Finse. In Nederland werden haar geen beperkingen opgelegd, haar diploma en Engels waren genoeg. ‘In Nederland mogen zoveel mensen zich inschrijven als ze willen, als ze maar betalen.’

Hoewel studeren in Nederland een stuk duurder is voor studenten van buiten de Europese Unie is het nog steeds een aantrekkelijk aanbod, vertelt Chengfan Zhao (28) uit China. Vijf jaar geleden kwam hij als student naar Nederland, inmiddels is hij hier als kennismigrant. ‘Als student van buiten de EU betaal je tussen de 10.000-20.000 euro per jaar. Geloof me, dit is relatief goedkoop. In Duitsland is studeren weliswaar gratis maar daar zijn de lessen voornamelijk in het Duits. Daarom kiezen veel studenten voor Nederland’, vertelt hij in vloeiend Nederlands. 

‘Geen Nederlands nodig’

Hij raakt aan een onderwerp dat bij veel expats gevoelig ligt. Studeren in het Engels is een belangrijk pluspunt van Nederland, waar menig migratieland niet aan kan tippen. Ook wanneer studenten klaar zijn met hun studie en gaan werken hoeven ze geen Nederlands te kunnen spreken. Dit terwijl er strenge taal- en inburgeringseisen gelden voor asielmigranten.

‘Als er nu een taaleis voor expats zou komen, dan zou ik vertrekken’

‘Als er nu een taaleis voor expats zou komen, dan zou ik vertrekken’, zegt Marco. ‘Althans, afhankelijk van de graad van deze eis.’ Op zijn werk heeft hij geen Nederlands nodig, hij werkt voor een internationaal bedrijf. Zijn vriendin komt bovendien uit Frankrijk en zijn vrienden spreken ook allemaal Engels, vertelt hij. ‘Ik heb het simpelweg niet nodig in Nederland. Misschien is dat voor Nederlanders iets negatiefs, maar ik zie het als iets positiefs: dat ik ergens kan wonen zonder de taal te spreken, omdat iedereen Engels kan.’

‘Ik heb wel geprobeerd Nederlands te leren’, zegt Mariona, ‘maar het was eerlijk gezegd erg moeilijk, vooral in combinatie met een fulltime baan. Het kostte me heel veel energie. Als mijn werkgever het zou aanbieden tijdens werktijd, zou ik hier meer voor voelen. Maar echt nodig heb ik het niet. Ik leef in een bubbel, al mijn vrienden zijn Catalaans.’

Voor Titta ligt het anders. Ze heeft een Nederlandse partner, veel Nederlandse vrienden en ziet haar nabije toekomst in Nederland. ‘Dit is mijn thuis op dit moment, maar ik spreek de taal nog niet zo goed. Ik heb net een huis gekocht, ik heb een nieuwe baan en ik zie dit als mijn laatste uitdaging om hier een bestaan op te bouwen.’

Verbinden zoeken met Nederlanders 

Volgens Chengfan had de Nederlandse taaleis er wel mogen zijn. ‘Eigenlijk geeft Nederland je het gevoel dat je de Nederlandse taal niet nodig hebt als je hier komt studeren. Maar je hebt het wel nodig, Nederlands spreken is belangrijk bij het vinden van een baan. Ik denk dat ik niet zo makkelijk een baan had gevonden als ik geen Nederlands sprak.’

‘Als ik Nederlands begin te praten, schakelen Nederlanders vaak over naar het Engels’

Tegelijkertijd erkent hij dat de taal hem niet dichter bij de Nederlander heeft gebracht. ‘Als ik Nederlands begin te praten, schakelen Nederlanders vaak over naar het Engels. Hierdoor geven ze mij het gevoel dat ik het niet goed doe. Daardoor is het heel moeilijk om de taal te blijven oefenen.’

Hij heeft naar eigen zeggen veel moeite gedaan om niet in een bubbel te leven en contact te maken met Nederlanders, maar heeft dit ervaren als zeer lastig. ‘Het Nederlandse beleid is open naar buitenlandse mensen, maar de Nederlandse mensen zijn dat veel minder. De meeste mensen hebben hun eigen kring. Ze doen liever normaal, want dan doe je al gek genoeg’, zegt hij, verwijzend naar het Nederlandse spreekwoord. ‘Mensen houden over het algemeen niet van omgang met mensen met een andere achtergrond. Ik heb de Nederlandse taal geleerd om contact te maken, maar merk keer op keer dat mensen de deur dichthouden.’

Is de Nederlander racistisch?

Is dit iets van de laatste tijd? Mariona denkt van niet, ze vindt de Nederlander over het algemeen een beetje racistisch. ‘Het zijn de opmerkingen die je krijgt. Zo zei laatst iemand tegen mij: wij (Nederlanders) hebben jullie (Spanjaarden) gered’, verwijzend naar de bankcrisis. ‘Dus Spanje is het arme land in de EU. Maar nu draag ik bij aan de Nederlandse economie als kennismigrant, dus misschien red ik Nederland wel. Als je ergens geboren bent waar je minder kansen hebt dan wat je kunt waarmaken, zegt dat niets over jou als persoon. In Nederland ontbreekt die reflectie een beetje, omdat het al jaren in een goede positie verkeert.’

Marco is het met haar eens. ‘Ik merk dat toch veel Nederlandse collega’s het vervelend vinden dat ze Engels moeten spreken, hoewel we een internationaal bedrijf zijn’, zegt Marco. ‘Regelmatig wordt hierover geklaagd, bijvoorbeeld tijdens personeelsuitjes. Dan denk ik, laat mij dan maar gewoon thuis. Ik hoef niet per se te verbroederen met mijn Nederlandse collega’s.’

Titta heeft hier nooit last van gehad. ‘En dat terwijl ik geen Nederlands spreek. Maar weet je, ik denk dat dit komt omdat ik er meer uitzie als de Nederlanders, en zij over het algemeen een positieve mening hebben over Finland. Het is een land met een hoge levensstandaard. Dit is misschien wel anders voor mensen uit Polen bijvoorbeeld.’

Toekomst in Nederland 

Is Nederland een land om te blijven wonen? Marco en Titta kochten onlangs een huis, Chengfan staat op het punt er een te kopen. ‘De competitie is intens en de prijzen zijn torenhoog, maar het is ons toch gelukt’, zegt Marco. ‘Ook huren is duur, dan kun je beter kopen’, voegt Chengfan toe. 

Maar dit betekent geen verbintenis voor altijd. Hoewel Titta haar toekomst voorlopig in Nederland ziet, zijn de anderen er nog niet zeker van. ‘Het moment dat ons belastingvoordeel afloopt is voor ons hét moment om te beslissen wat we willen’, zegt Mariona. ‘Op den duur wil ik weer terug naar Catalonië, dat is mijn thuis.’

‘Dat is het voordeel van de EU, je kunt gaan en staan waar je wilt’

‘Dat is het voordeel van de EU’, zegt Marco. ‘Je kunt gaan en staan waar je wilt. Als EU-burger heb je bovendien rechten, je kunt niet zomaar het land uitgezet worden. Ik maak me geen zorgen over de toekomst onder de huidige regering’, zegt hij. ‘Ik denk niet dat het expats uit de EU erg zal beïnvloeden.’

Dit is anders voor Chengfan, maar zijn hoop is gevestigd op de permanente verblijfsvergunning die hij binnenkort kan aanvragen, als de regels niet veranderen. ‘Dit is wel iets wat leeft binnen de Chinese gemeenschap hoor, iedereen weet dat dit opeens kan veranderen, vooral onder de huidige regering. Je moet er niet te lang mee wachten.’

Maar ook met een verblijfsvergunning weet hij niet of hij zal blijven wonen in Nederland. Misschien ga ik toch op zoek naar een samenleving die meer toegankelijk is, waar mensen minder op me neerkijken. Misschien verhuis ik naar Australië.’