GroenLinks en de PvdA werken aan de oprichting van een nieuwe partij. Ze willen geen fusie, maar zichzelf in 2026 opheffen en een nieuwe partij worden. Wel moeten eerst de leden van beide partijen deze plannen goedkeuren. ‘Het is essentieel dat de nieuwe partij een duidelijk links verhaal vertelt.’

De rechtervleugel van de PvdA is kritisch. Prominente oud-bestuurders, waaronder oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, oud-partijvoorzitter Hans Spekman en oud-partijleider Ad Melkert, hebben zich verenigd in het platform ‘Rood Vooruit’. Zij vinden de plannen voor een nieuwe linkse partij ‘verraad’. Maar hoe denken ‘gewone’ GroenLinks- en PvdA-leden?

Willem Minderhout, PvdA-lid en oud-raadslid en oud-lid van de Provinciale Staten van Zuid-Holland, verwoordt zijn gemengde gevoelens over het proces: ‘Ik ben geen enthousiaste voorstander van een fusie, maar ik ben ook niet mordicus tegen. Ik heb voor één keer besloten met de stroom mee te gaan en heb zelfs niet vóór of tégen gestemd bij een van de ledenraadplegingen. Zolang de nieuwe fusiepartij de sociaaldemocratische idealen van een vrije, solidaire en meer egalitaire samenleving uitstraalt, denk ik dat ik me er thuis zal voelen. Fusie of nieuwe partij is volgens mij precies hetzelfde. Het ergste wat kan gebeuren is dat dit proces leidt tot drie partijen in plaats van één.’
Minderhout deelt tot op zekere hoogte de bezwaren van de verontruste PvdA’ers, maar is voorzichtiger: ‘Nostalgie is geen stevige basis voor een politieke beweging. Melkert was lid van de PPR, ik van de PSP. Ik heb daar best nog wel eens nostalgische gevoelens over, maar ik zou die partij beslist niet meer terug willen.’

Fatima Oulad Hadj, PvdA-lid en lid van de Provinciale Staten van Noord-Holland, deelt haar zorgen over de toekomst van haar partij: ‘De fusie komt over alsof de PvdA wordt opgeheven. Dat is gevaarlijk en triest. De PvdA heeft een rijke geschiedenis, geworteld in de strijd voor bestaanszekerheid en betaalbare woningen.’ Ze benadrukt dat samenwerking met GroenLinks belangrijk is, maar dat de rode kern van de PvdA niet mag verwateren: ‘Fusie is alleen kansrijk als groene en rode rechtvaardigheid centraal staan.’

Han van der Horst, historicus en PvdA-watcher, ziet de oprichting van een nieuwe partij als een noodzakelijke stap: ‘De PvdA is een verloren zaak. Het merk is besmet geraakt, toen PvdA haar idealen in de uitverkoop deed in het tweede kabinet-Rutte. Daar is de partij nooit meer van hersteld.’ We moeten daarom leren van lessen uit het verleden. De in 1946 opgerichte PvdA was ook geen fusie, SDAP, VDB en CDU hieven zich op en gingen daarna op in de nieuwe partij. Net zoals toen moeten we opnieuw beginnen.’

Eigen positief verhaal 

Een nieuw begin is volgens Van der Horst essentieel is om geloofwaardig te blijven. ‘Het politieke debat in Nederland wordt gedomineerd door culturele kwesties. Links moet zich richten op sociale rechtvaardigheid en stoppen met antwoorden geven op rechtse frames, bijvoorbeeld dat de PvdA de arbeidersklasse aan de PVV is kwijtgeraakt.

Van der Horst pleit voor een eigen positief verhaal, geïnspireerd door de voormalige Amerikaanse president Barack Obama: ‘Er breekt een nieuwe tijd aan. We moeten een verhaal vertellen dat mensen inspireert en verbindt. Hij ziet mogelijkheden voor een nieuwe linkse partij die sociale rechtvaardigheid en klimaatrechtvaardigheid centraal stelt. Je hebt niks aan vrijheid als je je huur niet kunt betalen.’

‘De fusie moet niet leiden tot oude wijn in nieuwe zakken’

Binnen GroenLinks zijn de meningen over de fusie verdeeld. Sabine Scharwachter, een uitgesproken stem binnen de partij, kan zich goed vinden in de analyse van Han van der Horst. ‘Klimaatrechtvaardigheid kan niet zonder sociale rechtvaardigheid. We moeten een systeem creëren dat uitgaat van sociale rechtvaardigheid en ecologische grenzen. Het huidige kapitalistische systeem, gericht op winstbejag ten koste van mensen en planeet, moet op de schop.’ Ze waarschuwt voor een verwatering van idealen: ‘De fusie moet niet leiden tot oude wijn in nieuwe zakken. Het is essentieel dat de nieuwe partij een duidelijk links verhaal vertelt.’

Willem Drees noemde zich ‘marxist’

Scharwachter is niet tegen het samengaan van GroenLinks en PvdA, maar vindt dat de nieuwe partij een sterke ideologische basis moet hebben en voor een uitgesproken linkse koers moet kiezen. ‘Daarom hebben jongeren uit GroenLinks en PvdA een platform opgericht, ‘Links Boven’, dat je kunt zien als de linkse tegenhanger van ‘Rood Vooruit’. Het is geen tegenstelling tot tussen GroenLinks en PvdA. Met sommige linkse PvdA’ers kan ik het eigenlijk veel beter vinden dan met sommige GroenLinksers. De PvdA heeft een rijke geschiedenis en is socialistischer dan je misschien zou denken. Zo noemde oud-leider Willem Drees senior zich een ‘marxist’ en streefde de PvdA in haar beginselprogramma naar een ‘socialistische samenleving’, totdat deze passage in 2005 werd geschrapt.’

Het tegendraadse GroenLinks-lid Huub Bellemakers is kritischer. Hij ziet de fusie als een strategische zet, maar heeft ook zijn bedenkingen: ‘Ze spreken over een nieuwe partij maar de bedoeling is wel degelijk een fusie. Je wilt natuurlijk wel dat alle GroenLinks- en PvdA-leden automatisch lid worden van de nieuwe partij. En ook dat het geld van de oude partijen in de partijkas van de nieuwe partij wordt gestort. Voor het imago doen we alsof we iets nieuws creëren, maar er moet een rechtsopvolger zijn.’
Bellemakers vreest voor verwatering, met name dat groene onderwerpen van de agenda verdwijnen: ‘Bij GroenLinks is er ruimte om te praten over ideeën zoals het basisinkomen en grenzen aan de economische groei. Bij de nieuwe partij zal dat waarschijnlijk niet het geval zijn.’

Zijn bezwaar hangt nauw samen met de tegenstelling binnen GroenLinks  tussen de idealisten en pragmatici. Het partijbestuur is pragmatisch, maar sommige afdelingen zijn nog steeds heel idealistisch. Dit zie je ook terug op congressen: de programmacommissie komt met gematigde voorstellen, terwijl vanuit de partij radicalere ideeën worden voorgesteld, zoals meer geld naar ontwikkelingssamenwerking.’

‘Belangrijk is dat de nieuwe partij bruggen probeert te slaan naar de ‘praktisch geschoolden’

De toekomst van de nieuwe partij hangt sterk af van het beginselprogramma en de koers die de partijleider zal uitzetten. De leiding van GroenLinks en PvdA hopen natuurlijk dat er vanuit een nieuwe fusiepartij een nieuw elan uit zal gaan, dat tot een beter electoraal resultaat zal leiden. Maar Bellemakers is daar sceptisch over. ‘Het belangrijkste argument tegen de fusie is politiek strategisch. Je kunt meer mensen overtuigen met meerdere partijen. Met een centrumlinkse PvdA kun je NSC-kiezers bereiken, niet met een GroenLinks-PvdA-partij. En met GroenLinks kun je Partij voor de Dieren-kiezers bereiken, dat wordt lastiger met een fusiepartij.’ Van der Horst ziet dat toch anders. ‘Je moet je eigen verhaal vertellen als nieuwe partij. Als je het niet probeert, weet je niet of het lukt.’

Toeslagenaffaire

Minderhout zegt dat de nieuwe partij er niet alleen voor hoogopgeleiden moet zijn. ‘Belangrijk is dat de nieuwe partij bruggen probeert te slaan naar de ‘praktisch geschoolden”. Oulad Hadj beaamt dit. ‘De nieuwe partij moet er zijn voor alle Nederlanders. Ik ben slachtoffer geweest van de toeslagenaffaire en moest mijn recht halen. Het maakt niet uit waar je vandaan komt of wat je gender is; we hebben gemeen dat we gelijke kansen willen.’

Ze benadrukt het belang van kansengelijkheid en vertelt hoe ze moest strijden voor het onderwijsniveau van haar dochter: ‘Mijn dochter kreeg een vmbo-advies van de leraar, ondanks goede Cito-scores. Ze zou de havo niet aankunnen. Nu zit ze op een internationale school in Wales. Je moet mensen niet afschrijven, maar in hen geloven en in hen investeren. Dat moet onze boodschap zijn.’