Isa Kahraman, Tweede Kamerlid namens de NSC, is een Arameeër. Hij vluchtte ruim veertig jaar geleden naar Nederland en is zich altijd blijven inzetten voor zijn gemeenschap. Nu vraagt hij aandacht voor de Arameeërs in Syrië. Want ook zij maken deel uit van de bevolking, en dat wordt door Nederlandse politici niet altijd gezien, vindt hij.

Afgelopen week vond er een rondetafelgesprek plaats, waarbij Kamerleden zich lieten bijpraten door vertegenwoordigers van verschillende minderheidsgroepen. Vorige maand riep hij diezelfde minderheden op om bijeen te komen in Hengelo, om in gesprek te gaan met onder andere Caspar Veldkamp, minister van Buitenlandse Zaken.

Waarom deze aandacht voor minderheden?

‘Toen het regime van Assad omvergeworpen was, heerste er tijdens debatten in de Tweede Kamer naar mijn gevoel nogal een jubelstemming bij veel partijen over wat er gebeurd was in Syrië. Dat terwijl ik hele andere signalen krijg.

‘Ik heb rechtstreeks contact met mensen uit Syrië en die vertellen hele andere verhalen. Ik had het gevoel dat mijn collega-Kamerleden deze verhalen in mindere mate tot zich krijgen. Dat was ook de reden waarom ik Casper Veldkamp had uitgenodigd. Op die eerste avond kwamen rond de duizend mensen af, uit allerlei verschillende gemeenschappen: Arameeërs, Armeniërs, alawieten, maar ook moslims uit verschillende groepen. Het was een hele emotionele avond.’

Eerst even over de Arameeërs, wie zijn dit nu precies?

‘De Arameeërs zijn de oorspronkelijke bewoners van Syrië. De Arameeërs die zich bekeerden tot het christendom werden door de Grieken ‘Syriërs’ genoemd. Zo is onze kerk de Syrisch-Orthodoxe kerk geworden. Ikzelf ben geboren in Turkije, maar had net zo goed in Syrië geboren kunnen worden. Deze grenzen zijn pas na de Eerste Wereldoorlog getrokken.’

‘Als minderheidsgroep kun je beter onder een dictatoriaal bestuur leven’

Wat zijn die andere verhalen die je hoort uit Syrië? Kan je er een paar voorbeelden van geven?

‘Dat zijn bijvoorbeeld filmpjes van een mini-van die door de christelijke wijken rijdt, met de boodschap dat ze zich moeten bekeren tot de islam. Of filmpjes van alawieten die langs de weg worden afgeslacht. De alawieten zijn op het moment echt heel kwetsbaar, omdat ze voorheen tot de machthebbende groep hoorden. De christenen zijn dat ook, omdat ze een minderheidsgroep zijn.’

Hoe staan de christenen er nu voor in Syrië?

‘Ik zeg wel eens, als minderheidsgroep kun je beter onder een dictatoriaal bestuur leven. Dat was voor de christenen zeker het geval. Onder Assad genoten de christenen de bescherming. Ik wil niet zeggen dat het een prima vent was. Het was gewoon een dictator. Hij heeft verschrikkelijke dingen gedaan. Maar minderheidsgroepen hadden niet veel van hem te vrezen, zolang ze niet politiek actief waren. Christenen konden vrijuit hun geloof belijden, kerken bouwen, ze werden zelfs burgemeesters.

‘Nu houden christenen hun hart vast voor wat komen gaat. Ze hebben IS meegemaakt en HTS (de rebellengroep die de macht in handen heeft, red.) is ook echt een jihadistische groepering. Al-Jolani -ik noem hem nog steeds bij zijn nom de guerre, want hij was tenslotte een IS-strijder- zegt wel dat hij deze ideologie heeft afgezworen, maar daar heb ik mijn bedenkingen bij. Hij draagt nu een pak, maar heeft zijn baard niet afgeschoren, zeg ik maar. Als je zo lang hebt gevochten voor een bepaalde ideologie, dan zweer je die niet zomaar af. Zijn handelen wijst hier bovendien niet op.’

Kun je voorbeelden noemen?

‘Hij geeft bijvoorbeeld vrouwelijke ministers geen hand. Dat is zijn goed recht hoor, dat zou een orthodoxe jood ook niet doen. Maar hij is nu de minister-president van een land. Hij heeft bovendien een sharia-rechter benoemd tot minister van Justitie. Er zijn ook subtiele veranderingen, zoals het veranderen van de geschiedenisboeken, of de definitie van het begrip martelaar. Voorheen was dat iemand die voor zijn land is gestorven. Nu is het iemand die voor de islam is gestorven. Het lijken heel pietluttige dingen, maar het zijn wel signalen waarvan we ons af moeten vragen: waar gaat dit naartoe?’

Hoe zou hij het wel moeten aanpakken? Is het niet logisch dat er een meer islamitisch regime komt in een land waar de meerderheid islamitisch is?

‘Ik heb er geen enkele moeite mee dat er één regering is die het land bestuurt, als deze regering ook gewoon iedereen beschermt. Voor mij is een inclusieve samenleving een waar rechten van iedereen worden beschermd. Met een grondwet. Dat is juist de verantwoordelijkheid van de nieuwe leider.

‘Al-Jolani benoemt nu alleen mensen uit zijn eigen groep’

‘Ik zeg niet dat hij of HTS achter de vervolgingen zitten die op dit moment plaatsvinden. Er verschijnen momenteel heel veel filmpjes van mensen die worden vermoord langs de weg. Dat kunnen ook wraakacties zijn, van bevolkingsgroepen tegen elkaar. Maar Al-Jolani heeft die ook niet veroordeeld. Dan zou hij wel moeten doen. Hij zou openlijk moeten zeggen: dit kan niet in het nieuwe Syrië. Het kan niet zo zijn dat elke alawiet als vriend van Assad wordt beschouwd. Ook zij verdienen bescherming.

‘Al-Jolani zegt op dit moment dat hij dit nastreeft. Dat hij verkiezingen wil houden en een nieuwe grondwet wil maken. Maar hij benoemt nu alleen mensen uit zijn eigen groep. Ik snap dat je niet gelijk een regering kan vormen waarin alle groepen worden vertegenwoordigd, maar hij wil pas over drie jaar verkiezingen organiseren. Dat duurt wel heel lang.’

Valt er iets te zeggen voor een federatie van zelfbesturende regio’s, zoals bijvoorbeeld in noordoost Syrië het geval is? Dit zou interessant zijn voor de Koerden, maar ook bijvoorbeeld voor de druzen in Zuid-Syrië, die de nieuwe regering nog niet hebben erkend.

‘De internationale gemeenschap is het er over eens dat Syrië één land moet blijven. Dat denk ik ook, want anders krijg je de vraag welk stuk van wie is en komen er hele volksverhuizingen. Dan krijg je een situatie zoals in Libanon en ga je wel heel erg leven langs sektarische lijnen. De christenen zitten bovendien verspreid over het hele land.’

U vraagt nu aandacht voor de minderheden. Maar hoe zit het met de meerderheid? Verdienen zij geen aandacht na wat ze hebben meegemaakt? En is het niet beter juist iedereen, dus ook de soennitische meerderheid, mee te nemen zodat er een inclusieve dialoog wordt gevoerd?

‘Nee, eens. Dat is geen bewuste keuze. Ik heb ook gezegd: iedereen is welkom. Het heeft meer te maken met wie ik in mijn netwerk heb. Ik ken bijvoorbeeld geen druzen in Nederland. Ik praat wel met mensen uit de Koerdische gemeenschap, die waren ook aanwezig bij het rondetafelgesprek.

‘Ik heb echt niets tegen soennieten en sjiieten. Ik wil gewoon dat het een stabiel land wordt. En daarbij denk ik dan ook: met de rechten van de meerderheid komt het wel goed. De minderheden zijn nu erg kwetsbaar, die hebben aandacht nodig. Zij zijn enorm dankbaar dat we ons voor hen uitspreken.’

Wat kan een Nederlandse politicus voor deze minderheden betekenen? Wat heb je bijvoorbeeld tegen ze gezegd op die bewuste avond in Hengelo?

‘Dat we aandacht voor ze blijven vragen. Ik in het parlement en de minister van Buitenlandse Zaken in Europa. Want de Arameeërs, druzen en de alawieten zijn ook de bevolking van Syrië, samen met de soennieten, sjiieten en de Koerden. Nederlanders denken vaak dat Syriërs een homogene groep vormen, maar het is veel complexer dan dat.

‘Je moet je bijvoorbeeld ook afvragen: hoe zit het met de christenen in het Koerdisch gedeelte van Syrië? Want het noordoosten wordt niet alleen bewoond door de Koerden. Is daar wel sprake van een inclusieve samenleving? De Koerden zeggen van wel, maar is dat zo? En zo zijn er nog veel meer dingen die meespelen in die regio. Familiebanden, stammen, dingen die we in het westen vaak niet begrijpen maar die wel een grote invloed hebben op de politiek.’

‘Nederlanders denken vaak dat Syriërs een homogene groep vormen’

Is ‘aandacht vragen’ voor deze groepen wel voldoende om iets te bereiken?

‘Nou, we hebben bijvoorbeeld ook gezegd: we gaan de sancties niet opheffen maar opschorten. Dit betekent dat we ze kunnen terugdraaien als we zien dat Syrië de verkeerde kant opgaat. In mijn gesprekken met Turkse vertegenwoordigers vraag ik hen om de rechten van minderheden in acht te houden, want Turkije heeft nu het meeste invloed op de nieuwe Syrische regering.’

Israël heeft ook een vinger in de pap. De Israëlische regering heeft direct na de val van Assad nog meer van de Golanhoogten bezet en wil Zuid-Syrië eigenlijk niet in handen zien van HTS. Ze roepen zich op als de beschermheer van de druzen, die hier eigenlijk niet op zitten te wachten. Heeft Nederland daar gesprekken over met Israël?

‘Dat durf ik niet te zeggen. Minister Veldkamp heeft wel net een brief gestuurd aan de Tweede Kamer over de Golanhoogten. De strekking is dat Israël zich moet terugtrekken als het land weer stabiel is. Maar ik heb ook zoiets van: Turkije bezet al tien jaar een hele strook van Syrië, daar heb ik het kabinet niet over gehoord.

‘Kijk, ik vind het logisch dat Israël zich wil verdedigen wanneer het buurland opeens in handen komt van een terroristische organisatie. Maar ik vind ook dat dit tijdelijk moet zijn en dat Israël zich uiteindelijk moet terugtrekken achter de lijnen die we hebben afgesproken als internationale gemeenschap, als Syrië is gestabiliseerd.’

Komt er vanuit Nederland geld vrij om Syrië te helpen met deze stabilisatie?

‘We zullen echt moeten bijdragen aan de wederopbouw van Syrië, net zoals we dat hebben gedaan in Irak. Met welke middelen weet ik nog niet. Vorig jaar hebben we al zo’n 20 miljoen euro in Syrië geïnvesteerd.’

Is dat met de huidige bezuiniging op ontwikkelingshulp niet iets wat er dan gelijk bij inschiet?

‘Nou ja, op humanitaire hulp is niet bezuinigd. Kijk, minister Klever vindt dat ook het belang van Nederland moet meespelen. Op dit moment is nog steeds de grootste groep vluchtelingen in Nederland Syriër. Als je iets wilt doen om de vluchtelingenstroom uit Syrië terug te brengen, zie ik wel reden om te gaan investeren in de opbouw van Syrië. Ik denk dat mensen dan ook vrijwillig teruggaan. Het is nu naïef te denken dat je mensen terug kunt sturen, daarvoor is er nog veel te veel onzekerheid.’

Hoe lang zou dat nog kunnen duren?

‘Dat weet ik niet. Het is een hele lastige situatie en ik heb de juiste formule ook niet. Het is denk ik vooral belangrijk dat we niet met een westerse bril naar Syrië kijken. Misschien is een democratie niet de juiste vorm, direct na een dictatuur. Misschien moet je hier geleidelijk aan naartoe werken, zodat er een stabiele democratie komt. Een democratie kun je tenslotte niet exporteren. We moeten als Europa, als internationale gemeenschap kijken hoe we kunnen helpen zonder dat we meteen van alles opleggen.’