Pasen is weer achter de rug. En net zoals ieder jaar, was het ook nu weer de vraag – althans, volgens Syp Wynia – of het klassieke, christelijke Paasfeest in Nederland niet onder druk staat, omdat scholen en winkels hun viering en reclamecampagnes zouden aanpassen aan islamitische Nederlanders. Deelt het Kanttekening-panel de angst voor een verdwijnend Paasfeest?

Ook meedoen in het online panel van de Kanttekening? Meld je aan via: [email protected].

Naci Yilmaz (30), online marketingdocent, online marketeer

‘Ik ben zelf belijdend moslim, maar ik ben er echt op tegen om het Paasfeest een andere naam of een andere invulling te geven. Waarom zouden we Pasen opeens het ‘lentefeest’ noemen? We gaan het Offerfeest toch ook geen ‘lentefeest’ noemen, of ‘winterfeest’? Kijk, die paranoia in de media waarbij de islam er de schuld van krijgt dat sommige scholen en winkels hun viering of folders aanpassen, vind ik ook te ver gaan. Maar ik snap de zorgen wel van de mensen die denken: wat gebeurt hier nou?

Als marketeer denk ik dat de HEMA destijds een beetje doorsloeg toen ze het in hun folders opeens niet meer gingen hebben over Pasen. Natuurlijk, als je klanten iets willen, dan doe je het. Maar ik kan mij echt niet voorstellen dat moslims op welke manier dan ook last hebben van het Paasfeest. Jezus speelt ook binnen de islam een belangrijke rol. Hij – wij noemen hem Isa – is daar een van de boodschappers van God. Het verhaal van Isa wordt in de Koran niet precies zo verteld als in de Bijbel, maar wij geloven wel dat Jezus de eenheid van God heeft aangekondigd. Ook zijn moeder Maria heeft een heel eigen verhaal in de Koran.

Die paniekzaaiers in de media, die het Paasfeest opeens gaan omvormen tot daad van verzet tegen de islam, gaat het volgens mij helemaal niet om Jezus. Die willen gewoon iets waarmee ze moslims kunnen afschilderen als bedreiging. Laten we stoppen met zeuren. Ik kan op school gewoon een extra dag vrij krijgen om het Suikerfeest te vieren. Dus het omruilen van de ene feestdag voor de andere is helemaal niet nodig. En niemand zegt tegen moslims: je moet eieren gaan verstoppen met je gezin. Zelf koop ik trouwens wel paaseieren. En mijn buurman is bakker en die maakt heel lekkere paasbroodjes. Daar heb ik er ook een paar van besteld. Verder kom ik in mijn islamitische omgeving echt helemaal niemand tegen die bezwaar maakt tegen Pasen. Zelfs niet in kringen van de meer conservatieve moslims. Ik denk dat ze het daar ook meer pragmatisch bekijken. Gewoon een extra dagje vrij.’

Lieke Huizinga (50), moeder van twee, groenvoorzieningsmedewerker

‘Het klinkt misschien raar, maar ik lees en zie over deze hele discussie alleen maar mensen die iets roepen op het internet en in de media. In het echte leven heb ik er helemaal niks van gemerkt. In de klas van mijn kinderen zag ik gewoon paashazen rondhuppelen en iedereen op school zat gezellig aan het paasontbijt. Kinderen met een islamitische achtergrond, kinderen met een christelijke, joodse of seculiere achtergrond. Geen enkel probleem.

Zelf werk ik veel samen met moslims. Niemand die moeilijk doet over Pasen. Ik snap die ophef over die feestdagen nooit zo. Straks krijg je ook weer het gezeur over het Suikerfeest en de vraag of de winkels daar wel of geen reclamecampagne op mogen richten. Dan gaat zo’n Wierd Duk (journalist van de Telegraaf, red.) weer op zoek naar gekkies in het land, die voor een camera willen roepen dat DE MOSLIMS ONZE WINKELS OVERNEMEN! Waarom zou je als winkelier niet willen dat moslims hun spullen in jouw winkel komen halen? Ze zouden wel gek zijn om die groep consumenten te negeren, alleen omdat Wierd Duk anders in zijn bedje plast.

Weet je, ik ben daar misschien te nuchter voor. Ik woon dan ook in een rustige stad, Hengelo. Daar wonen heel veel moslims. Maar er is nooit gedoe. Ik hoor hier ook nooit Nederlanders klagen over de moskee, wel over dat klokgebeier op de zondagochtend. Er werken hier ook allemaal meisjes met een hoofddoekje bij de HEMA en de Albert Heijn. Daar hoor je ook nooit iemand over klagen.

Wat ik zelf doe met Pasen? Ik heb mij altijd verdiept in allerlei soorten religies, omdat ik dat heel interessant vind – maar de laatste jaren ben ik zelf een beetje de heidense kant opgegaan, de paganistische religie van de oude Kelten. In het paganistische jaarwiel vier je een aantal jaarfeesten rondom de verschillende jaargetijden. Dat voelt voor mij het meest natuurlijk aan. Dus nee, mijn ‘Paasfeest’ heb ik al gevierd rond 21 maart, toen de dagen langer werden.’

Peggy Wessels (47), mental coach

‘Kijk, het probleem met Pasen is – en dat doen we in het westen met heel veel dingen – dat het een marketingverhaal is geworden. Het feest wordt heel speels gepresenteerd – eitjes zoeken, eitjes schilderen – maar we moeten uitkijken dat we met dit grote marketingverhaal de essentie niet uit het oog verliezen. Ik denk dat het voor allochtonen – mensen van buiten de Nederlandse cultuur, ook moslims – soms best moeilijk is om hoofd- en bijzaken van elkaar te onderscheiden bij dit soort feesten. Daarenboven is er veel angst voor elkaar. Je moet eigenlijk socioloog zijn om dat echt goed te doorgronden, want er zijn binnen verschillende culturele groepen ook weer verschillende geluiden te horen.

Wat ik wel belangrijk vind om te zeggen is dat er heel veel culturen zijn in Nederland die weinig aan bod komen. Daarbij denk ik ook dat bij moslims de angst leeft dat ze moeten veranderen. Het gevaar is dat deze angst een barrière kan zijn om echt open te staan voor wat er hier op ze afkomt. Het zou slim zijn om daar rekening mee te houden, met die angst. En dat we dan ook meer ruimte creëren voor immigranten in het algemeen om open te staan voor de westerse cultuur. Dat begint al op scholen. Als je het Paasfeest wil laten voortbestaan, dan moet je op jonge leeftijd beginnen met het delen van informatie en kennis over allerlei religies, op een gelijkwaardige basis. Zelf hoop ik dat alle feesten gewoon naast elkaar kunnen blijven bestaan. Ik denk ook dat er genoeg ruimte zou moeten zijn om allerlei soorten feestdagen naast elkaar te vieren.’

Kirti Singh (20), student filosofie in Nijmegen
‘Het Paasfeest is een christelijk feest, een van de belangrijkste zelfs. Maar je ziet dat het inmiddels vooral een seculier feest geworden is. Slechts een klein deel van de bevolking is tegenwoordig nog belijdend christen. Ik denk dan ook dat veel mensen die je hoort klagen dat het Paasfeest verdwijnt, het meer hebben over de Nederlandse cultuur die onder druk staat, dan over de christelijke cultuur – want die staat al vijftig jaar onder druk.

De hamvraag is: in hoeverre moeten we meegaan in de eventuele wensen en beleving van nieuwe Nederlanders als het gaat om traditionele feesten? Moeten we de Nederlandse cultuur aanpassen aan hun behoeften? Wat is de Nederlandse cultuur anno 2019? Hoe staat het met het wij-zij-denken tussen Nederlanders zonder migratieachtergrond en Nederlanders met een migratieachtergrond? Het zijn dezelfde vragen die je ook ziet rondom de discussie over Zwarte Piet. Zelf vind ik het lastig. Intuïtief zou ik zeggen dat je zoveel mogelijk mensen moet cateren met een feestdag. Ik kan mij dus goed voorstellen dat op sommige scholen, waar meer islamitische kinderen zitten, een andere invulling wordt gegeven aan het Paasfeest. Op zo’n school is de islam gewoon onderdeel van Nederland.

Als filosoof ben ik weinig gevoelig voor de ‘drogredenering van de traditie’ als primaire onderbouwing voor het behoud van een feestdag. Traditie – ‘we veranderen niets, omdat de mensen dat niet willen’ – is geen geldig argument om voor eeuwig vast te houden aan het traditionele, christelijke Paasfeest. Want wat je ziet is dat de meeste mensen in Nederland helemaal niet willen vasthouden aan de christelijke traditie, zoals die ooit echt gemeengoed was. De meeste autochtone Nederlanders gaan met Pasen niet drie dagen in de kerk zitten om de wederopstanding van Christus te vieren.

Zelf ben ik nooit naar de kerk geweest met Pasen. Mijn ouders zijn niet christelijk. Wel deden wij aan een paasontbijt en eieren zoeken, zowel bij mijn ouders thuis als op school. Iets vieren is altijd leuk. En een feest als Pasen is een mooie en handige manier om aan je naasten te denken, of je nu in God en Jezus gelooft, of niet.’

Avital Elbaz (46), natuurgeneeskundige en systemisch opsteller

‘Het lijkt mij een ontzettend goed idee om met zijn allen eens te kijken naar hoe Nederland er nu voorstaat. Wie of wat Nederland nu eigenlijk is. Alle oude regeltjes, gewoontes en tradities onder de loep nemen en kijken of we met zijn allen een nieuwe modus vivendi kunnen vinden. Nederland is immers een multireligieuze samenleving. Veel mensen geloven niet meer. Moet alles dan nog steeds om die christelijke feestdagen heen gebouwd worden? In de Verenigde Staten hebben ze niet eens een Tweede Paasdag of een Tweede Kerstdag. Die twee dagen kunnen we toch best inruilen voor een ander feest? Wat zou er gebeuren als we een keer ophouden met elkaar van alles opdringen en we eens zelf kiezen welke feestdag we willen vieren? Ik woon in een wijk met relatief veel moslims. Met kerst is de Albert Heijn gewoon open, omdat moslims dat feestje niet vieren. Ideaal toch? En als zij Suikerfeest vieren kunnen de christenen werken. Kunnen zij ook boodschappen doen als ze onverhoopt iets zijn vergeten. Handig geregeld toch?!

Van mij mag de boel best een keer opgeschud worden. Zelf ben ik half Marokkaans-Joods (Israëlisch) en mijn moeder is een Volendamse, opgevoed als katholiek. Toen ik vier was is ze Jehova’s getuige geworden, dus ik ben als kind zonder feestdagen opgevoed. Nu vier ik zelf wel alle christelijke feestdagen, want ik houd wel van een feestje en van samenzijn met familie en vrienden.

Maar als ik ergens uitgenodigd word bij andersgelovigen, feest ik daar ook gewoon mee. Ik heb respect voor ieders religie en uit verschillende tradities pak ik wat mee, mits het aansluit op mijn idealen: empathie, menselijkheid, zorg. Waar ik wars van ben zijn dogma’s. Dat heb ik al genoeg meegemaakt in mijn jeugd als Jehova’s getuige.

Toen mijn kinderen op de lagere school zaten werd er zo moeilijk gedaan als islamitische kinderen vrij wilden hebben met Suikerfeest. Doe niet zo moeilijk, dacht ik dan. Geef mensen gewoon vijf vrije feestdagen per jaar. De een neemt ze op met Joods nieuwjaar, de ander met kerst en Pasen en de ander met Suikerfeest. Een dagje vrij gaat echt niet ten koste van leerprestaties. Geef elkaars feestdagen ook meer aandacht op school. Wat vieren we nu eigenlijk allemaal? We moeten echt af van het idee dat het christendom tegenwoordig nog de leidende basis zou moeten zijn van onze cultuur. Ik denk dat dit allang niet meer zo is in Nederland. Kijk maar eens hoe leeg die kerken zijn en hoe klein de christelijke partijen. En ja, ik begrijp dat ik hiermee tegen heilige huisjes aanschop. Maar die hele discussie – ‘onze paasdagen worden afgepikt door de moslims’ – het is helemaal niet aan de orde. Het is alleen maar een nieuw excuus om moslims ergens weer de schuld van te geven. Nee, ik maak aan zo’n Syp Wynia of Wierd Duk helemaal geen woorden vuil. Dat vind ik echt zo’n zonde van mijn tijd en energie, haha. Of is dat nou heel lelijk om te zeggen?’