De PvdA maakt een comeback onder biculturele Nederlanders. Dit is de opvallendste conclusie uit stemonderzoek onder biculturele Nederlanders in de grote steden, uitgevoerd door Het Opiniehuis/de EtnoBarometer in samenwerking met de Kanttekening.

De PvdA staat achter Denk (19 procent) op de tweede plek met 12 procent, als je de stemvoorkeuren van alle gepeilde biculturele Amsterdammers, Rotterdammers, Hagenaren en Utrechters samenpakt. Daarmee lijkt de PvdA een beter resultaat te gaan halen onder biculturele Nederlanders dan bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018, zegt opiniepeiler Aziz el Kaddouri (Het Opiniehuis/de EtnoBarometer). ‘Vroeger stemden deze groepen heel vaak op de PvdA. Je ziet dat deze liefde lichtjes terug is.’

Een verklaring? El Kaddouri noemt de onvrede over het kabinet van VVD, D66, CDA en ChristenUnie, waartegen de PvdA oppositie voert. Ook is de PvdA de afgelopen tijd stabiel gebleven, zegt hij.

In 2018 onderzocht El Kaddouri het stemgedrag van Turkse en Marokkaanse Nederlanders bij de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam en Den Haag. Slechts 7 procent van hen in Rotterdam en 8 procent in Den Haag stemde toen PvdA.

‘Je ziet dat deze liefde lichtjes terug is’

Politicoloog Floris Vermeulen (Universiteit van Amsterdam) zou een comeback van de PvdA interessant vinden. ‘In 2018 waren Denk, BIJ1 en Nida nog nieuw. Misschien hebben deze partijen niet gebracht wat de kiezers wilden. Nida is er vorig jaar mee gestopt, nadat de partij er niet in slaagde om in de Tweede Kamer verkozen te worden.’

Volgens Vermeulen is de PvdA erg gericht op samenwerking en weet het daarom meer te bereiken dan kleine partijen in de oppositie. Ook zijn gezondheidszorg en veiligheid nu belangrijke verkiezingsthema’s. De PvdA scoort beter op deze thema’s dan de andere partijen, aldus Vermeulen. ‘Discriminatie en uitsluiting, hét thema waarop Denk en BIJ1 zich sterk profileren, is dit jaar minder belangrijk dan vier jaar geleden. Vanwege de coronacrisis staat gezondheidszorg nu op de eerste plek, discriminatie en uitsluiting op plek twee.’

Slechts 36 procent van de gepeilde biculturele Nederlanders zegt te gaan stemmen. Dat is vier procent minder dan in 2018, blijkt uit de opiniepeiling. El Kaddouri wijst er wel op dat Denk veel kiezers weet te mobiliseren die anders niet zouden stemmen. ‘Dat zag je in 2018 in Amsterdam-West. Op plekken waar de opkomst normaal onder de 30 procent lag, steeg die naar boven de 50 procent. Biculturele kiezers voelden zich door Denk vertegenwoordigd.’

Vermeulen is sceptischer. ‘In 2018 was er echt sprake van nieuw elan. Je had drie nieuwe partijen: BIJ1, Denk en Nida. Nu is dat elan er niet meer. Nida is weg, Denk en BIJ1 zijn niet echt doorgebroken. Natuurlijk, ze hebben wel mensen naar de stembus getrokken en spelen deze emanciperende rol nog steeds. Maar tegelijkertijd weten ze afhakers onvoldoende over de streep te trekken, waardoor de opkomst onder biculturele Nederlanders lager is geworden.’

Denk lijkt het anno 2022 beter te doen onder Marokkaanse dan onder Turkse Nederlanders. Van de Marokkaans-Nederlandse respondenten uit de grote steden die zegt te gaan stemmen, wil 51 procent dat doen op Denk, tegenover ‘slechts’ 35 procent van de Turks-Nederlandse kiezers. Volgens El Kaddouri komt dit door Farid Azarkan, de nieuwe leider van Denk. Hij weet als Marokkaanse Nederlander deze groep gemakkelijker aan zich te binden. En door het stapje terug van Tunahan Kuzu en het vertrek van Selcuk Öztürk zijn ‘Turkse’ thema’s als de Armeense Genocide en president Erdogan binnen Denk minder belangrijk geworden.

El Kaddouri: ‘Denk is nu een bredere partij geworden, die een andere toon aanslaat. Azarkan is een beroepspoliticus, die welbespraakt is. Hij had zo bij de PvdA of D66 gekund. Maar bij Denk heeft hij meer vrijheid om zijn eigen accenten te leggen, en aandacht te vragen voor thema’s die zijn achterban belangrijk vindt.’

Vermeulen: ‘In de Turkse gemeenschap is er meer discussie over Denk: over de voor- en nadelen van de partij, over de manier van politiek bedrijven door Denk en over het feit dat Denk zich aan Turkije heeft verbonden. Turkse Nederlanders die juist kritisch zijn over de Turkse regering zijn ook kritisch over Denk.’

Bij Marokkaanse Nederlanders spelen andere overwegingen in hun stem op Denk, aldus de politicoloog. ‘Zij hebben het gevoel dat er een harde tegenstem nodig is: tegen het beleid van de regering, maar ook tegen de PVV en het anti-islamdiscours dat nog steeds erg invloedrijk is in Nederland.’

‘Denk is nu een bredere partij geworden’

BIJ1 moet het doen met slechts vier procent van de potentiële stemmen onder de grootstedelijke biculturele Nederlanders in het onderzoek van de EtnoBarometer/Opiniehuis, daarbij aangetekend dat de partij niet meedoet in Den Haag. Onder Turkse en Marokkaanse Nederlanders geeft vrijwel niemand aan BIJ1 te zullen stemmen. Volgens politicoloog Vermeulen is BIJ1 voor moslimkiezers niet de partij die ze zoeken.

‘BIJ1 komt niet specifiek op voor moslims. Daarnaast is BIJ1 een hele progressieve partij, terwijl Denk-kiezers een conservatieve positie innemen.’ El Kaddouri beaamt: ‘Marokkaanse en Turkse Nederlanders hebben weinig met de feministische ideeën van BIJ1. Slechts een kleine groep vrouwen is hierin geïnteresseerd.’

Zwarte Nederlanders hebben meer interesse in de partij van Sylvana Simons. Onder Surinaamse Nederlanders in de grote steden geeft 10 procent aan BIJ1 te stemmen; onder Antilliaanse Nederlanders is dit 12 procent. Maar ook dat is in beide gevallen minder dan op D66, GroenLinks of de PvdA.

Vermeulen verklaart: ‘De progressieve LGBTQIA-agenda van BIJ1 wordt niet onderschreven door veel christenen, die hierover conservatievere standpunten hebben.’ El Kaddouri: ‘Veel oudere Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders stemmen PvdA, uit traditie. BIJ1 moet jongeren aan zich binden, maar veel jongeren uit de Surinaamse en Antilliaanse gemeenschap stemmen niet.’

Ook populistische partijen – Forum voor Democratie, PVV, JA21, Belang van Nederland van Wybren van Haga, Leefbaar Rotterdam en Groep de Mos/Hart voor Den Haag – krijgen stemmen van biculturele Nederlanders. Zo geeft 5 procent van de Marokkaans-Nederlandse respondenten die gaat stemmen aan dit op FvD te zullen doen, evenals 4 procent van de Surinaamse Nederlanders en 2 procent van de Turkse en Antilliaanse Nederlanders.

‘Het anti-overheidsdiscours slaat aan bij deze kiezers’

De antimigratie- en anti-islamboodschap van Baudet klinkt in vergelijking met 2018 minder hard, vandaar dat FvD het nu beter doet onder Surinaamse en Marokkaanse Nederlanders dan toen, zegt El Kaddouri. Vermeulen vertelt dat Thierry Baudet en Wybren van Haga via social media jonge kiezers bereiken, ook biculturele. ‘Daarnaast slaat het anti-elite- en anti-overheidsdiscours van deze partijen aan bij deze kiezers.’

En voor Marokkaanse Nederlanders FvD-stemmers is het thema ‘vrijheid’ belangrijk, aldus El Kaddouri. Ze willen niet door de coronamaatregelen in hun vrijheid beperkt worden. FvD vertolkt die onvrede. Maar als Baudet weer op andere thema’s hamert – bijvoorbeeld over migranten – , dan haken Marokkaans-Nederlandse kiezers af, denkt de opiniepeiler.

6 procent van de Surinaamse Nederlanders die zegt te gaan stemmen, wil dat doen op de PVV, 4 procent op FvD en 3 procent op Leefbaar Rotterdam. Dat vindt Vermeulen opvallend.

‘Het gaat om meer dan alleen de pandemie en het verzet tegen de coronamaatregelen. Je ziet ook dat er sommige mensen met een migratieachtergrond zijn, die moeite hebben met andere migranten. Ik durf hier geen algemene uitspraken over te doen. Er zijn onderzoeken geweest naar de sympathie voor de PVV onder Hindoestaanse Surinaamse Nederlanders, maar ook deze groep is divers en hierover moeten we niet generaliseren.’

Voor dit onderzoek zijn tussen 7 en 13 maart 2.667 stemgerechtigde biculturele Nederlanders tussen de 18 en 70 jaar ondervraagd. Het gaat om 712 Turkse, 743 Marokkaanse, 681 Surinaamse en 531 Antilliaanse Nederlanders. De steekproef is getrokken op basis van de ideaalcijfers voor geslacht, leeftijd, opleiding voor de separate etnische groepen.

Bij deze steekproefomvang van 2.667 geldt bij een betrouwbaarheidsniveau van 0,95 een maximale onnauwkeurigheidsmarge van 1.89 procent. Dit betekent dat een in de steekproef gevonden percentage van 50 procent in de hele populatie tussen de 48,11 en 51,89 procent ligt.

Bij een steekproefomvang van (2.667 x 0,36 (procent dat daadwerkelijk gaat stemmen) =) 960 stemmers geldt bij een betrouwbaarheidsniveau van 0,95 een maximale onnauwkeurigheidsmarge van 3.16 procent.

De onderzoeksresultaten zijn representatief voor alle etniciteitsgroepen en steden bij elkaar. De foutmarge bij een deelpopulatie of -gebied is veel groter. We geven geen cijfers over bijvoorbeeld het stemgedrag van Marokkaanse of Surinaamse Nederlanders in Amsterdam, of Turkse Nederlanders in Rotterdam. Daarvoor zijn de geënquêteerde deelgroepen te klein.