De politie besteedt veel meer aandacht aan antisemitisme dan aan andere vormen van discriminatie, zoals die op basis van ras, religie of herkomst. Dit concludeerde Mounir Samuel na onderzoek voor zijn boek Nederland voor de Nederlanders.

Hoewel het aantal aangiftes en meldingen op basis van herkomst veel groter is dan dat op basis van antisemitisme, worden veel vaker zaken van antisemitisme doorgestuurd naar het Openbaar Ministerie (OM). Het OM vervolgt bovendien slechts een klein aantal van deze zaken, waardoor discriminatie op andere gronden dan antisemitisme relatief vaak onbestraft blijft.

De conclusies worden uitgebreid besproken in Samuels boek, dat op 10 december verschijnt. Samuel besloot de cijfers alvast te delen nadat Jair Schalkwijk van Controle Alt Delete zijn berekeningen had bevestigd. Vandaag verscheen hierover een uitgebreid artikel in Vrij Nederland. De Kanttekening sprak met beide onderzoekers over de opmerkelijke resultaten.

‘Het begon eigenlijk met een onderzoek naar de toename van discriminatie sinds 7 oktober vorig jaar’, zegt Samuel. ‘Ik verzamelde cijfers over aangiftes en meldingen en legde deze naast die van het OM. Toen viel me op hoe sterk deze verschillen. Ik was geschokt en vroeg Controle Alt Delete om de cijfers te controleren.’

De cijfers

In 2023 steeg het aantal meldingen en aangiftes van discriminatie met 33 procent, tot een totaal van 8.990. Bijna de helft daarvan betrof discriminatie op basis van herkomst. Hieronder vallen onder meer migratie-, vlucht- of adoptieverleden, etniciteit en huidskleur. Daarna volgden seksuele gerichtheid en antisemitisme als discriminatiegronden.

‘De politie vindt antisemitisme blijkbaar ernstiger dan andere vormen van discriminatie’

Toch was antisemitisme de voornaamste discriminatiegrond in zaken die door de politie aan het OM werden doorgestuurd. Van de 535 zaken die het OM bereikten, ging 33 procent (181 zaken) over antisemitisme, terwijl antisemitische incidenten minder dan tien procent van alle meldingen en aangiftes uitmaken.

Eenzelfde aantal zaken (181) behandelde discriminatie op basis van seksuele gerichtheid. Zaken over discriminatie vanwege herkomst, religie, handicap/chronische ziekte, leeftijd en geslacht/gender samen bedroegen 173 zaken, terwijl deze groepen samen goed waren voor 5.593 meldingen en aangiftes.

Voetbalstadions

Uit een presentatie van de politie blijkt dat antisemitisme vaak wordt geuit door hooligans, vertelt Schalkwijk, die de presentatie bijwoonde. In voetbalstadions wordt het woord ‘jood’ regelmatig gebruikt als scheldwoord. Dit gebeurde zelfs vaker dan antisemitisme door moslims, blijkt uit de cijfers.

‘Dat klopt’, zegt Samuel. ‘Het OM stelt dat deze gevallen makkelijker op te volgen zijn. Maar dat verandert niets aan het feit dat er onderscheid wordt gemaakt in de aanpak van discriminatie. In stadions worden ook vaak het n-woord en apengeluiden gebruikt, en er wordt gescheld met ‘homo’. De politie vindt antisemitisme blijkbaar ernstiger dan andere vormen van discriminatie.’

Schalkwijk voegt daaraan toe: ‘Het klopt dat het vaak hooligans betreft. Maar de vraag blijft waarom de politie zoveel alerter is op aangiftes van antisemitisme dan op andere gronden.’

Corresponderen met de politie

Beide onderzoekers hebben geprobeerd deze vraag te beantwoorden. Schalkwijk sprak uitgebreid met de politie, terwijl Samuel contact had met het OM. Opvallend genoeg ontkende niemand de conclusies.

‘Ik heb anderhalve maand met de politie gecorrespondeerd om te achterhalen wat hiervan de oorzaak kan zijn’, zegt Samuel. ‘Ik vroeg bijvoorbeeld of het komt doordat minder aangiftes worden gedaan door mensen die gediscrimineerd worden op basis van herkomst of ras, terwijl die groepen juist veel meldingen doen. De politie kon geen duidelijkheid geven over het aantal aangiftes en of dat een verklaring is.’

Samuel beschrijft zijn ervaring met het OM als dubbelzinnig. ‘Sommigen waren geschokt, terwijl anderen vooral defensief reageerden. Ze wezen naar de politie of de samenleving als schuldige. Sommige medewerkers leken meer verontwaardigd over mijn onderzoek dan over de inhoud van de cijfers.’

Moslimdiscriminatie wordt niet apart geregistreerd

Volgens Schalkwijk is er sprake van institutionele discriminatie. ‘Alleen al het feit dat antisemitisme een aparte categorie is, terwijl anti-moslimdiscriminatie wordt samengevoegd met religieuze discriminatie, is opvallend’, zegt hij. ‘Hier vragen we al jaren aandacht voor. Er zijn veel aanbevelingen geweest om moslimdiscriminatie apart te registreren, maar dat gebeurt nog steeds niet.’

Samuel vreest dat dit onder het huidige kabinet alleen maar erger wordt. ‘Antisemitisme is nu al veel makkelijker te vervolgen dan andere vormen van discriminatie. Afgelopen week nam de Tweede Kamer een lange lijst moties aan om de strafbaarstelling en strafmaat voor antisemitisme te vergroten. Het kabinet-Schoof moet nog een reeks maatregelen presenteren, maar de ongelijkheid in de aanpak van discriminatiezaken zal hierdoor waarschijnlijk toenemen.’

Hij voegt toe: ‘Voor mij is dit een duidelijke boodschap dat ik niet kan rekenen op bescherming. Als Egyptisch-Nederlandse trans-man van kleur met een visuele beperking voel ik me vogelvrij, omdat mijn identiteiten onvoldoende worden beschermd door de politie en het OM.’

Nederland voor de Nederlanders geschreven door Mounir Samuel verschijnt op 19 december bij uitgeverij Nieuw Amsterdam.