Zijn Polen xenofobischer dan andere Europeanen? Poolse Nederlander Marcin Kruszynski gelooft daar niks van. ‘Moslims en Joden leven al zo’n zevenhonderd jaar in Polen.’

De jaarlijkse Poolse onafhankelijkheidsmars in Warschau vorig jaar november wekte internationale opschudding vanwege de racistische, anti-islamitische, neo-nazistische en extreem-rechtse spandoeken die werden meegedragen. Het is niet de eerste keer dat zulke berichten de internationale pers halen. Hoe tolerant is de Poolse samenleving voor minderheden? De Kanttekening vroeg het aan Poolse Nederlanders Marcin Kruszynski, Marcin Sieron en Barbara Junkiewicz.

Kruszynski vluchtte dertig jaar geleden uit Polen. Zijn vader werd vervolgd omdat hij één van de oprichters was van Solidarnosc, een half-verboden Poolse vakbeweging die zich verzette tegen het communisme.

In Nederland viel het Kruszynski op dat de multi-culturele samenleving heel anders was dan de mono-etnische cultuur in Polen. ‘Ik vond het leuk en grappig. Ik weet nog dat ik voor het eerst iemand met een donkere huid zag, ik had tot dan toe zulke mensen alleen op televisie gezien.’

De mars deed veel stof opwaaien onder meer omdat de Poolse minister van Binnenlandse Zaken Mariusz Blaszczak zei dat de mars een ‘mooi gezicht’ had. Daardoor werd de suggestie gewekt dat de Poolse regering geen bezwaar had tegen de racistische leuzen. Kruszynski spreekt dat tegen. ‘De Poolse regering heeft zulke zaken helemaal niet verdedigd. Integendeel. De minister heeft de politie opdracht gegeven de spullen die de deelnemers aan die mars meedroegen, te analyseren. Bekeken wordt of artikel 256 van het Wetboek van Strafrecht is overtreden, dat onder meer zegt dat het bevorderen van fascisme wordt bestraft.’

Volgens Kruszynski is het een misvatting dat de Poolse samenleving erg xenofobisch is. ‘Moslims en Joden leven al zo’n zevenhonderd jaar in Polen’, zegt hij. ‘Poolse moslims, Tartaren en Tsjerkessen worden immer, ook in de media, geprezen als goede patriotten. En in mijn omgeving wordt ook altijd met respect over Joden gepraat. In de oorlog hebben mijn grootouders Joden een schuilplaats geboden op hun erf en daarmee van de Holocaust gered.’ Hij stelt dat maar heel weinig Polen tegen mensen van buitenaf zijn. ‘En dat zijn vooral mensen die frustraties hebben door de armoede die ze ten deel is gevallen na de val van de Sovjet-Unie.’ Ook recente gebeurtenissen in Europa spelen volgens hem een rol, zoals terroristische aanslagen. ‘Door de aanslagen in West-Europa wensen zij geen radicale moslims in het land te ontvangen.’

Kruszynski wijst op een artikel op de website polska.pl dat gaat over Jonny Daniels, de oprichter van een organisatie dat ervoor zorgt dat de slachtoffers van de Holocaust niet vergeten worden. ‘Daniels vindt Polen het meest veilige land in Europa voor Joden. Zeggen dat de Polen tegen Joden, moslims, vreemdelingen en homo’s zijn, dat is allemaal anti-Poolse propaganda. Alle mensen zijn gelijk. Wat hun geloof, ras, nationaliteit of geaardheid ook is. De enige scheidingslijn die gemaakt dient te worden is die tussen goede en slechte mensen’.

De in Gouda woonachtige Junkiewicz is tien jaar in Nederland. Ze kwam hier destijds omdat ze ander werk zocht. Volgens haar is Nederland helemaal niet zo multi-cultureel. ‘Er zijn alleen veel nationaliteiten, maar die gaan allen afzonderlijk met elkaar om. Zo zijn ook de godsdienstbeoefenaars apart van elkaar. De meeste mensen uit niet-westerse landen en moslims willen niet integreren. Dat stoort me niet, zolang ze mij maar niet hun overtuigingen proberen op te leggen. Ik ben van mening dat de Nederlandse regering verkeerde prioriteiten stelt. De politici moeten het belang van de autochtone Nederlanders boven de politieke correctheid stellen.’

Junkiewicz zegt dat de artikelen over de mars op de Onafhankelijkheidsdag niet kloppen. ‘Het was de viering van een nationale feestdag. Er waren wel incidenten, maar de linkse media hebben het op een manier beschreven zodat het leek alsof alle Polen er dergelijke ideeën op na houden.’ Ook dat de Poolse regering een xenofobe demonstratie verdedigd heeft is volgens haar onzin. ‘Er werd de Poolse regering gevraagd om commentaar te geven op de leugens van die journalisten. Ik steun de acties van de regering volledig.’

Het zit Junkiewicz dwars dat er elementen bestaan die mensen verbieden trots te zijn op hun land. ‘Linkse politici in de Europese Unie verbieden dat gevoel’, vindt ze. ’Mensen zoals zij en de linkse pers maken van mensen die trots op hun natie zijn, nationalisten of fascisten.’ Ze gaat verder: ‘Polen houden van hun land en zijn bereid hun leven ervoor te geven. We houden van onze cultuur en tradities. In ons land heerst geen extreem-rechts, maar vaderlandsliefde. Patriotisme is niet iets om je voor te schamen. Trots zijn op je eigen land betekent niet dat je andere landen haat. Persoonlijk ken ik geen Polen die xenofobisch zijn. Ik heb zelf geen vrienden onder moslims, Joden en personen van buiten Europa, maar een familielid is leraar en de islamitische leerlingen in zijn klas worden op geen enkele wijze gediscrimineerd, niet door leeftijdsgenoten en niet door volwassenen.’ En de bewering dat de Polen sterke gevoelens van haat hebben tegen mensen die gay zijn, is onzin. Wij zijn geen homofoben. Mij maakt het niet uit of mensen van hetzelfde geslacht getrouwd zijn of samenwonen.’ Er is echter één aspect van homofilie waar ze niet mee akkoord gaat. ‘Ik vind niet dat dergelijke paren kinderen zouden moeten kunnen adopteren.’

Sieron woont twaalf jaar in Nederland. Op zoek naar werk kwam hij terecht in Brabant. Ook hij stoorde zich aan de berichten over de mars. ‘Het is een aperte leugen, alsof de regering zo’n mars zou goedkeuren. De regering die wij nou hebben in Polen, houdt zich niet met dergelijke zaken bezig. Moslims zijn onlosmakelijk verbonden met Polen. Moslims wonen al sinds het ontstaan van Polen in het land. Beroemd zijn bijvoorbeeld de Tsjetsjenen. Tsjetsjenen zijn eervolle moslims die ons hielpen tegen het imperialisme van Rusland.’ En dat er in Polen veel anti-semitisme is, bestrijdt hij. ‘Veel Joden zijn naar Polen gevlucht, omdat ze in de rest van Europa werden vervolgd. Veel Polen die de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben geholpen, zijn ook vermoord.’ Sieron beweert dat vrijwel niemand in Polen tegen ‘gewone mensen van buiten’ is. ‘We zijn enkel tegen terroristen uit het Midden-Oosten en communisten uit Rusland.‘ Hij ziet in Polen veel mensen van niet-westerse komaf. ‘Maar niet zo veel als in Nederland.’

Polen en xenofobie
Eeuwenlang is Polen qua culturen het meest diverse land in Europa geweest. Nu is het één van de meest homogene landen van Europa.

Joodse pioniers vestigden zich in Polen in de Middeleeuwen. Eeuwenlang werden ze ongemoeid gelaten, tot er in achttiende eeuw groeiende religieuze twisten ontstonden. Volgens de Poolse volkstelling zijn er ruim zevenduizend Joden in Polen. Joodse verenigingen spreken echter van tussen de twintigduizend en tweehonderdduizend Joden. Het aantal moslims wordt door het GUS, het Poolse Centraal Bureau voor de Statistiek, geschat op ruim vijfduizend.

Volgens de Poolse anti-racisme-organisatie Nigdy Wiecej (nooit meer) is er sinds 2015 een sterke toename van agressie en geweld tegen moslims. Voor die tijd waren er nauwelijks meldingen. Nigdy Wiecej wijt dat aan de manipulatie in de media waar het de vluchtelingen betreft. De organisatie registreerde in 2015 dat vierenveertig procent een kille houding richting moslims had. In datzelfde jaar stond tweeëndertig procent onvriendelijk tegenover Joden. In 2017 zei meer dan vijfendertig procent de islam een bedreiging voor Polen te vinden.

De achternaam van Barbara Junkiewicz is gefingeerd vanwege privacyredenen.