Oude bekenden, kameraden, zo u wilt, begroetten elkaar hartstochtelijk bij het community centre Ru Paré in Amsterdam-West. De arbeidersvereniging DIDF Amsterdam organiseerde hier zondag een ontbijt voor de vooral Turkse en Koerdische leden, om te praten over toenemend racisme in Nederland. ‘Dit ontbijt is een gelegenheid voor mensen om hun zorgen te delen. We kijken wat we samen kunnen doen tegen racisme’, zegt Rahmi Sivri van het bestuur van DIDF Amsterdam.

Onder het genot van een stevig Turks-Koerdisch ontbijt, met veel deegproducten, fetakaas en aardappelsalades, is dat een knusse bedoening. Nadat iedereen wat naar binnen heeft gewerkt doet de Kanttekening een rondje langs het bestuur en enkele deelnemers.

‘We wisten wel dat de PVV groter zou worden, maar zo groot had niemand verwacht. Dat was een verrassing’, zegt Sivri. ‘We hebben de verkiezingsuitslag van 22 november geëvalueerd en daar een brochure van gemaakt. Wat betekent deze uitslag voor mensen uit Turkije?’

Nuri Karabulut, ook van het bestuur, legt uit: ‘Het is de uitkomst van jarenlange bezuinigingen en het sociale afbraakbeleid. Er is geen zekerheid meer op het gebied van gezondheidszorg, huisvesting, onderwijs, noem maar op. Een handjevol mensen is rijker geworden door privatiseringen en de rest van de bevolking kreeg te maken met bezuinigingen.’

Hij vindt het jammer dat de oorzaak hiervan niet bij beleid wordt gezocht, maar bij migranten en vluchtelingen. ‘Dit is feitelijk onjuist. In de strijd tegen racisme kunnen we de sociale afbraak, de verrijking en toenemende ongelijkheid absoluut niet onbenoemd laten. Het is een gezamenlijke strijd, die niet alleen door migranten zou moeten worden gevoerd.’

Goed idee om over Wilders te praten

In het oude klaslokaal drinkt de gepensioneerde OALT-docent (onderwijs allochtone levende talen) Muzaffer een kopje thee. ‘Ik dacht, laat ik maar gaan, toen ik een uitnodiging kreeg.’ Hij vindt het mooi om vrienden weer te zien en bovendien een goed idee om de verkiezingswinst van Wilders door te praten. ‘Het is een nieuwe ontwikkeling in de Nederlandse politiek, waar democratische krachten in de samenleving goed over moeten nadenken.’

Hij is bezorgd, maar nuanceert ook. ‘Deze sentimenten leven al langere tijd onder de bevolking. Niet alleen in Nederland, in de hele wereld is rechts-populisme in opkomst.’ Hij wijt het aan de bestaande politiek, die geen oplossing zou bieden voor de problemen van mensen. ‘De gehele economische malaise maakt het voor bestaansonzekere mensen makkelijker om de zondebokretoriek van Wilders te geloven. Als er geen buitenlanders zouden zijn, zouden deze types wel andere slachtoffers vinden. Emanciperende vrouwen bijvoorbeeld.’

Muzaffer denkt dat een gezamenlijke ontbijt kan helpen. ‘Ten eerste: liefde gaat door de maag. Ten tweede: in plaats van thuis te zitten piekeren kun je beter met  lotgenoten praten. Je moet georganiseerd blijven, zodat je niet alleen staat wanneer het kwaad aan de deur verschijnt.’

‘Ik schaam me diep voor mijn mede-Nederlanders’

Twee tafels verderop zit de enige autochtone Nederlander in de zaal, Ruben, met twee vriendinnen te babbelen. Ze zijn muzikanten die binnenkort samen optreden. 

‘Ik ben erg links opgevoed en heb altijd linkse idealen gehad’, zegt Ruben over het politieke onderwerp van de ochtend. ‘Dat zo’n extreemrechtse partij met zulke ideeën de grootste partij is, dat vind ik angstaanjagend en zorgelijk. Ik schaam me diep voor mijn mede-Nederlanders.’

Hij kan er met zijn gedachten niet bij dat slachtoffers van rechts beleid extreemrechts stemmen, in plaats van links. ‘Ze gaan op zoek naar een zondebok en vinden die bij vreemdelingen. Een makkelijke prooi. Dat zie je door de hele geschiedenis heen. Onzin natuurlijk. Er is gewoon wanbeleid gevoerd.’ 

Mehtap tegenover hem staat te popelen om te reageren. ‘Ik ben het hier helaas niet mee eens. En dat zeg ik als iemand die communistisch is opgevoed. Het is goed dat mensen op Wilders hebben gestemd. Zie het als een protest van mensen die jarenlang niet zijn gezien. En nou is het genoeg!’

Mehtap doelt op de hoge prijzen, maar ook op politieke ontwikkelingen waar men niet om zou hebben gevraagd. Ze noemt de oorlog in Oekraïne, waar miljarden in wordt gestoken en die door Europa zou zijn uitgelokt. Ze vindt dat linkse partijen tijdens de coronatijd ook niks hebben gedaan. ‘Mensen die niet gevaccineerd wilden worden werden gewoon uitgescholden. Alleen Baudet zei er wat van, op hem heb ik ook gestemd.’

Huizenproblematiek

Dan is het tijd voor het plenaire gesprek, wat een levendige discussie wordt over de huizenproblematiek voor jongeren.  Een van de Turkse deelnemers zegt dat zijn zoon van 34 uit Zaandam geen huis kan vinden en daarom op Wilders heeft gestemd. ‘Ze geven geen huizen aan ons, maar aan vluchtelingen’, citeert hij zijn zoon. ‘Hij heeft gelijk’, roept zijn buurman, die eraan toevoegt dat veel jongeren op de PVV-leider hebben gestemd.

‘Vroeger hadden we nog een sociaal beleid voor woningen. Mensen konden de huur betalen. Het was een recht. Nu is het een middel om winst te maken. Maar ze geven de schuld aan buitenlanders. Dat slaat nergens op’, zegt een deelnemer.

‘Wilders heeft ook ingestemd met de afbraak van de sociale huursector’

‘Wilders heeft ook ingestemd met de afbraak van de sociale huursector’, reageert een ander. ‘Het ministerie van Volkshuisvesting werd met gedoogsteun van de PVV in 2010 opgeheven. En dan wijst Wilders nu naar asielzoekers. Belachelijk.’

‘Wat is de oplossing dan?’, vraagt Mehtap. 

‘We moeten onszelf organiseren en de strijd aangaan’, zegt Karabulut. Hij put hoop uit de berichten vanuit Duitsland, waar meer dan anderhalf miljoen mensen de straat opgingen om te protesteren tegen de deportatieplannen van de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland (AfD). 

Een oudere Turkse vrouw neemt als een van de laatsten het woord. ‘Ik ben hier ook als vluchteling gekomen. Ik vind het kwetsend dat er op deze manier over hen wordt gesproken. Ik ben al bijna tachtig jaar en extreemrechts is wereldwijd alleen maar gegroeid. We hebben als linkse partijen veel steken laten vallen. Ik weet ook niet hoe we hier uit gaan komen. Ik heb weinig hoop meer.’