Het Israëlisch-Palestijnse conflict zorgt ook voor verdeeldheid op de academie. Nieuwe rapporten van mensenrechtenorganisaties die spreken over ‘apartheid’ in Israël gooien extra olie op het activistische vuur. Wij spraken met actieve studenten van zowel pro-Palestijnse als pro-Israëlische gezindte, beide ervan overtuigd dat de andere kant fout zit.

Onlangs cancelde de Universiteit Leiden een door Students for Palestine georganiseerd panel over Israël als ‘apartheidsstaat’. Het universiteitsbestuur achtte moderator Dina Zbeidy, een Nederlands-Palestijnse antropologe die ook vindt dat Israël een apartheidsstaat is, niet neutraal genoeg. Studenten en academici zagen hierin de hand van de ‘Israëllobby’. Zo noemde de Palestijns-Nederlandse journalist Mouin Rabbani, één van de leden van het panel, de rector van Universiteit Leiden ‘een nuttige idioot’ van Israël en zijn ‘apologeten’.

‘Op universiteiten lopen studenten die opkomen voor de Palestijnen tegen een muur’, zegt student Itaï van de Wal, die betrokken is bij Utrecht in Solidarity with Palestine. ‘Israel comes first. We moeten altijd rekening houden met het pro-Israël perspectief.’ De Egyptische student Omar Ashour, actief bij Free Palestine Maastricht, vertelt dat universiteiten bij openbare debatbijeenkomsten graag ‘beide partijen’ aan het woord willen laten. Maar dat is raar, vertelt hij.

‘De onderdrukkers verdienen geen podium. Iemand van de Ku Klux Klan zetten we toch ook niet in een panel over Black Lives Matter? Dat zorgt voor een false balance, waarbij onderdrukking wordt gelegitimeerd en ondersteund. Maar waarom moeten we die kant wel een podium geven als het over Palestina gaat? Dat is meten met twee maten.’

De academie doet wel vaker moeilijk, aldus Ashour. ‘Zo wilden studenten in Amsterdam niet zo lang geleden een workshop organiseren over hoe je hummus maakt. Maar dit blokkeerde de Vrije Universiteit, want onze workshop was ‘te politiek’. Andere universiteiten stellen ook opeens extra voorwaarden aan discussies die wij willen organiseren. Voorwaarden die ze niet zouden stellen als het debat niet over Palestina zou gaan, maar over een ander onderwerp. Ze willen dat we geen discussies maar alleen ‘debatten’ organiseren, want blijkbaar staat Israëlische apartheid nog steeds ter discussie – dat, terwijl de grootste mensenrechtenorganisaties inmiddels vaststellen dat Israëls apartheidssysteem een feit is.’

Itaï van de Wal en Omar Ashour hebben bovendien te maken met pogingen tot intimidatie vanuit de kant van de Israëllobby, vertellen ze. ‘Puur en alleen omdat we ons uitspreken voor de Palestijnse zaak,’ zegt Ashour,  ‘zijn we in het vizier van de Israëllobby. Sterker nog, als je niet wordt aangevallen, doe je iets verkeerd. De Israëllobby voert een agressieve pr-campagne. Ze proberen alle kritiek op Israël gelijk te stellen aan antisemitisme. Toch komen steeds meer mensen de feiten onder ogen: namelijk dat Palestijnen te maken hebben met een koloniaal apartheidssysteem.’

Van de Wal: ‘Ook Joden en Joodse organisaties die zich voor de Palestijnen inzetten worden aangevallen. In het Nederlandse discours zijn Joden per definitie zionisten, pro-Israël. Er wordt vergeten dat er ook een significante en groeiende groep Joden is die Israël een racistische apartheidsstaat vindt.’

‘Op universiteiten lopen studenten die opkomen voor de Palestijnen tegen een muur’

Pro-Israëlische studenten vertellen een heel ander verhaal. Zo voelde een Joodse student in Leiden zich niet veilig op de universiteit, vanwege het linkse, pro-Palestijnse activisme van sommige docenten, aldus de website Joodsnieuws.nl. Een andere Joodse student, die studeerde aan de Universiteit van Maastricht, klaagde dat er een hakenkruis was gekerfd in zijn deurpost en dat zijn mezoeza, een koker met een Joodse tekst die naast de deur is bevestigd, was vernield. Hij was één van de vrijwilligers van StandWithUs, een internationale organisatie die zich tegen antisemitisme en voor Israël uitspreekt.

Volgens Alexander Driessen en Elad Zigler van StandWithUs werd de deurpost van de student vernield nadat hij zich expliciet voor Israël had uitgesproken. Ze weten niet wie achter deze actie van vandalisme zitten. Free Palestine Maastricht in ieder geval niet, zegt Omar Ashour. ‘Het incident vond vorig jaar tijdens carnaval plaats, enkele maanden voordat onze groep actief werd.’

Wob-verzoek van The Rights Forum

Waar StandWithUs zich ook boos over maakt, is een Wob-verzoek dat The Rights Forum in februari heeft ingediend. De pro-Palestijnse NGO vraagt om een onderzoek naar de banden van Nederlandse universiteiten met Israëlische universiteiten en pro-Israëlische organisaties, zoals het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) en het Nieuw Israëlietisch Weekblad (NIW).

Volgens StandWithUs is dit verzoek antisemitisch, omdat banden met expliciet Joodse organisaties zoals het Centraal Joods Overleg en Federatief Joods Nederland ook moeten worden onderzocht, evenals instellingen die het bestrijden van antisemitisme tot doel hebben, namelijk het Simon Wiesenthal Centrum, de Anti-Defamation League, de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) en de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding.

‘Deze organisaties zijn gericht op het vertegenwoordigen en beschermen van de Joodse gemeenschap. Doordat The Rights Forum hen noemt in een onderzoek naar banden met de Israëlische overheid, wordt geïnsinueerd dat Joodse instellingen per definitie lobbyen voor Israël’, zeggen Alexander Driessen en Elad Zigler. Ook hebben ze er moeite mee dat het Israëlische Rode Kruis Magen David Adom (MDA) op de lijst staat. ‘Het lijkt erop dat deze organisatie alleen in het Wob-verzoek staat omdat het een Israëlische organisatie is.’

Gerard Jonkman van The Rights Forum ziet dit toch anders, vertelt hij. ‘Van docenten en studenten aan de universiteit, waaronder ook Joodse studenten, kregen wij het verzoek om een Wob-verzoek te doen, zodat helder wordt welke institutionele banden er zijn tussen Israëlische en pro-Israëlische instituties enerzijds en Nederlandse universiteiten anderzijds.’

Het is absoluut geen antisemitisch Wob-verzoek, benadrukt Jonkman. ‘Een Ander Joods Geluid (dat kritisch is op Israël, red.) staat er bijvoorbeeld niet tussen, maar de niet-Joodse, pro-Israëlische organisatie Christenen voor Israël wel. Het gaat ons om organisaties en bedrijven die bijdragen aan de bezetting van Palestina. Dat doet ook MDA.’

Itaï van de Wal van Students For Palestine beaamt dit: ‘We willen praten over de relaties die Nederlandse universiteiten hebben met Israëlische universiteiten, die allemaal betrokken zijn bij de bezetting en onderdrukking van Palestina. Nederland is medeplichtig aan Israëls apartheid.’

Omar Ashour: ‘De institutionele banden van Nederlandse universiteiten met Israëlische universiteiten en andere Israëlische en pro-Israëlische organisaties rechtvaardigen de etnische zuivering van Palestijnen. Nederland rechtvaardigt dat.’

Antisemitisme en Israëlkritiek

Alexander Driessen en Elad Zigler van StandWithUs kunnen de strijd tegen antisemitisme en het steunen van Israël niet los van elkaar zien. ‘Israël is een Joods land waarin meer dan de helft van de Joodse wereldbevolking in woont. Dat maakt het volledige loskoppelen van de strijd tegen antisemitisme en het welzijn van Joden in het eeuwenoude thuisland van de Joden een lastige zaak. Israël vertegenwoordigt ook het recht op zelfbeschikking na tweeduizend jaar antisemitische onderdrukking in Europa en het Midden-Oosten.’

Je kan volgens Driessen en Zigler zeker tegen het beleid van Israël zijn zonder dat je antisemitisch bent, maar je kan niet tegen Israëls bestaansrecht zijn zonder de rechten van de Joden te ontkennen. De studenten van StandWithUs vinden ook dat als het Israëlisch-Palestijnse conflict weer eens oplaait, dit leidt tot een enorme opleving van antisemitisme, dat Joden over de hele wereld treft.  Bovendien menen de pro-Israëlische studenten dat antisemitisme vaak wordt verhuld als Israëlkritiek.

‘Vaak wordt eeuwenoude antisemitische retoriek gemoderniseerd tot kritiek op Israël, zoals wanneer Israël wordt beschuldigd van het verkopen van de organen van Palestijnen of wanneer Israëliërs in spotprenten worden getekend met haakneuzen.’

‘Vaak wordt eeuwenoude antisemitische retoriek gemoderniseerd tot kritiek op Israël’

Thierry Baudet van Forum voor Democratie zou zich volgens hen recentelijk schuldig hebben gemaakt aan antisemitisme, toen hij de steun van ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers voor Israël karakteriseerde als ‘steun voor het oude volk’. ‘Deze demonisering, soms dus in de vorm van complottheorieën of ‘gemoderniseerd’ klassiek antisemitisme, laten zien dat deze twee zaken vaak verweven worden. Wij verbinden deze strijd tegen antisemitisme niet aan het steunen van de staat Israël, dat doen de mensen die antisemitische retoriek verweven met hun kritiek op Israël.’

De visie van Itaï van de Wal en Omar Ashour staat hier haaks op. De pro-Palestijnse studenten maken een scherp onderscheid tussen Israëlkritiek en antisemitisme. Dit betekent niet dat ze blind zijn voor antisemitisme, zeggen ze. De serieuze en gevaarlijke vorm van antisemitisme heerst volgens Van der Wal onder extreemrechtse partijen in Europa.

‘Joden worden als gevaarlijk gezien omdat ze on-Europees zouden zijn, niet christelijk zijn, van een ander ras zouden zijn, ander bloed zouden hebben.’ Hij vindt het ironisch dat de achterban van het CIDI lange tijd Forum voor Democratie steunde, voordat de antisemitismebeschuldigingen tegen deze partij zich vanaf 2020 zouden opstapelen. Door zich zo erg te focussen op het zogenaamde ‘antisemitisme’ uit linkse en islamitische hoek, zouden het CIDI en het NIW lange tijd blind zijn geweest voor het ‘echte’ antisemitisme van Baudet en de zijnen.

‘Wij maken deel uit van de brede antiracistische beweging in Nederland en internationaal’, zegt Ashour. ‘Onze strijd is een gedeelde strijd tegen alle vormen van racisme, kolonialisme en imperialisme.’ Van de Wal: ‘En daarom willen we ook spreken over het feit dat Israël een apartheidsstaat is die stoelt op racisme. Palestijnen zeggen dit al jaren en Amnesty International en Human Rights Watch zeggen het nu ook. Dit onrecht kaarten we aan op universiteiten.’

Free Palestine Maastricht en Utrecht in Solidarity with Palestine zijn groepen studenten die zich inzetten voor Palestijnse rechten en de grassroots BDS-campagne, die pleit voor boycot, desinvesteringen en sancties van Israël. De verscheidene studentengroepen die actief zijn in Nederland zijn allemaal autonome groepen: Utrecht in Solidarity with Palestine (Utrecht), Free Palestine Maastricht (Maastricht), Students for Palestine (Den Haag), Studenten voor Rechtvaardigheid in Palestina/Students for Justice in Palestine (Amsterdam) en Decolonize Groningen (Groningen). Samen organiseerden zij dit jaar het Nederlandse programma van de zogeheten ’Israeli Apartheid Week’, die plaatsvond in de week van 21 maart.

StandWithUs is een internationale pro-Israëlische studentenorganisatie, opgericht in Los Angeles in 2001. Directe aanleiding was de Tweede Intifada. Alexander Driessen en Elad Zigler: ‘Nadat de oprichters zagen wat een massa aan misinformatie werd verspreid en hoe de dood van twee dertienjarige jongens werd goedgepraat onder het mom van verzet, zetten zij zich in om daar wat aan te doen. In Nederland werden we opgezet na de een golf aan steekpartijen en dodelijke aanvallen tegen Israëliërs in 2015-2016. We zagen helaas hetzelfde gebeuren zoals in 2001.’ StandWithUs is een vrijwilligersorganisatie, die niet gelinkt is aan welke universiteit dan ook, of een politieke partij of ideologische stroming. Er zijn Joodse en niet-Joodse studenten actief voor.