Iman Abrontan is een kind van Iraanse vluchtelingen en maakt zich ernstige zorgen over de negatieve beeldvorming rond vluchtelingen en migranten, ook bij Verenigd Links. ‘Ik wil graag met Frans Timmermans in gesprek over de menselijke kant van migratie.’

Iman Abrontan was drie toen hij in 1987 voet aan wal zette in Nederland. Ruim dertig jaar later is hij lid van GroenLinks en informeert politici over situaties van migranten en mensenrechtenschendingen. Daarnaast werkt hij in een asielzoekerscentrum, houdt hij zich via Amnesty International als vrijwilliger bezig met het demonstratierecht en bovendien is hij nauw betrokken bij acties van MiGreat, een sociale beweging die onlangs een vluchtelingendemonstratie organiseerde.

Onlangs heeft hij met de Wageningse GroenLinks-raadsleden Tutku Yüksel en Marre Adu-Ampong en PvdA-lid Sara Miellet een ‘twintigpuntenplan’ voorgelegd aan de programmacommissie van GroenLinks-PvdA, waarin ze pleiten voor menselijk asielbeleid. Ze lijken het tij tegen te hebben in Nederland waar kritiek op immigratie troef is. Ook bij progressieve partijen zijn er politici die een streng asielbeleid bepleiten.

Wil je niet precies het tegenovergestelde van Frans Timmermans, jullie nieuwe partijleider. Hij wil niet ‘weglopen van een streng asielbeleid’.

‘Précies. Dit soort zorgwekkende signalen zijn voor ons ook de motivatie geweest om dit twintigpuntenplan te schrijven. Een concreet plan, met input van wetenschappers en mensen uit het werkveld. We hebben ook steun gevraagd bij verschillende afdelingen van de partijen en van leden. Wij maken ons zorgen over de houding die de Nederlandse politici aannemen in dit verhaal en de eventuele koers die GroenLinks en PvdA willen varen. Die is voor ons nog niet helemaal bekend, omdat het verkiezingsprogramma nog niet klaar is. We weten in ieder geval waar de PvdA zich in het verleden voor heeft geleend, zoals de omstreden Turkije-deal, en dat ook GroenLinks niet altijd datgene heeft gedaan wat ze volgens ons zouden moeten doen. Maar vooral omdat dit het thema van de komende verkiezingen lijkt te worden en we nu al zien hoe een conservatief, behoudend migratiebeleid een negatieve invloed heeft op onze samenleving, hebben wij ervoor gekozen om alvast input te leveren. Dit twintigpuntenplan richt zich op het vergroten van de positieve kanten van migratie voor Nederland. Dit zou het verkiezingsprogramma rondom asiel en migratie moeten zijn.’

OK, maar even een reality check. Je woont al sinds 1987 hier, ik neem aan dat je Nederlander genoeg bent om te weten dat dit thema gevoelig ligt. En dat veel Nederlanders liefst weinig nieuwe migranten meer willen hebben hier.

‘Dat klopt.’

Dus zijn jullie niet een beetje wereldvreemd bezig?

‘Voor veel mensen misschien wel. Maar daar ligt natuurlijk ook de verantwoordelijkheid voor politici. De politiek heeft een voorbeeldfunctie. De rol voor politici is niet alleen het maken van beleid, maar ook het waarborgen en creëren van fatsoen in onze maatschappij. Als de schending van mensenrechten, met de dood tot gevolg buiten onze landsgrenzen, bijvoorbeeld zoals we dat zien in Tunesië genormaliseerd wordt, dan heeft dat ook grote gevolgen voor onze eigen dierbaren hier in Nederland.’

‘Burgers zouden van de Nederlandse politiek vooral mee moeten krijgen dat het leven van anderen, bijvoorbeeld het leven van mensen met een ander profiel, ook gewoon belangrijk is’

Hoe dan?

‘Migranten zijn net zoals Nederlandse burgers op de eerste plaats gewoon mensen. Wanneer onze politiek die een voorbeeldfunctie heeft de dood van mensen normaliseert, dan geeft het anderen het recht om ook zo’n mentaliteit te dragen. En met anderen bedoel ik andere politici in eigen land, politici van andere landen, maar ook burgers wereldwijd en dus ook Nederlandse burgers. Met een beleid dat voor de dood zorgt en dus niet de focus heeft gelegd op het voorkomen van de dood, haal je logischerwijs het slechtste bij mensen naar boven. Met deze denkwijze geef je mensen mee dat het niet zo erg is als mensen niet veel om elkaars leven geven, en vanwege eigen belangen zelfs eventueel sterven.

Andere landen zouden van de Nederlandse politiek vooral mee moeten krijgen dat wanneer Nederlanders ooit moeten vluchten, zij er alles aan moeten doen om de dood van deze Nederlanders te voorkomen. En burgers zouden van de Nederlandse politiek vooral mee moeten krijgen dat het leven van anderen, bijvoorbeeld het leven van mensen met een ander profiel, ook gewoon belangrijk is. En op dit moment, met zulk politiek beleid en denkwijze waar wij het nu over hebben, bewerkstelligt de politiek precies het tegenovergestelde. Het normaliseert haat.

En als het om vluchtelingen en asielzoekers zelf gaat, dan is het slechts een kwestie van tijd voordat er uiteindelijk voor hen ook binnen onze landsgrenzen een gewelddadig beleid komt. De politiek wordt immers stapsgewijs ‘steeds beter’ in het schenden van mensenrechten.’

Maar dat weten Nederlanders toch al lang? Dat we dodelijke Europese grenzen hebben en dat het Nederlandse beleid erop gericht is om de zogenaamde aanzuigende werking te verminderen.

‘Ja, het is ontmoedigingsbeleid dat onacceptabel is. Dat mensen vluchten, of dat mensen op zoek zijn naar een menswaardig bestaan is een gevolg van oorlog en geweld  en niet een oorzaak van een zogenoemde aanzuigende werking. Mensen vluchten voor oorlog en geweld. Burgers in het Westen laten zelf als geen ander zien dat de behoefte aan een menswaardig bestaan een menselijk instinct is. Dus als jij je gaat vasthouden aan het ontmoedigingsbeleid, dat niet werkt, omdat het niet de oorzaak is waarom mensen vluchten, los je niks op. Ten eerste worden mensen onfatsoenlijk behandeld met Europese pushbacks vaak zelfs met de dood tot gevolg. En als het ze het uiteindelijk lukt om in Nederland te mogen blijven, dan moeten ze zo lang wachten in soms hele slechte omstandigheden zoals overvolle opvanglocaties in Ter Apel, waar mensen op de grond moesten slapen, waardoor een goede integratie en aansluiting bij de Nederlandse maatschappij ver te zoeken is.’

Nou, aan de rechterkant en ondertussen ook aan de linkerkant leeft toch het idee: er komen nu minder mensen door die deals (Turkije, Tunesië, Marokko). Dus dat is voor hen winst genoeg.

‘Het is de vraag of hierdoor minder mensen naar Nederland komen. Zijn die deals echt een reden om maar af te zien van een vlucht voor geweld of arbeidsmigratie? Na de Turkije-deal hebben we nu ook toch een Tunesië-deal? Het heeft eerder te maken met het uitbreken van oorlog en geen uitzicht hebben op een menswaardig bestaan. Wanneer mensen die in Nederland aankomen de kans krijgen, gaan ze direct aan het werk en proberen ze zo snel mogelijk hun leven op orde te krijgen. Juist in de sectoren waar nu grote arbeidstekorten zijn, zoals in de bouw, onderwijs en de zorg, kunnen zij van enorme waarde zijn.’

Het beeld is dat de meeste Nederlanders geen vluchtelingen en migranten willen en de grenzen willen sluiten. Toch blijkt uit een flitspeiling van de overheid dat dit beeld niet klopt. Een meerderheid van de Nederlanders is bijvoorbeeld voor de opvang van statushouders in hun eigen gemeente. Waarom lukt het jullie niet die foute beeldvorming te veranderen?

‘Juist daarom is het zo belangrijk om een verkiezingsprogramma te maken waarin je duidelijk laat zien dat het anders kan. Wij hebben bijvoorbeeld momenteel 67.000 vacatures in de zorg en als het zo doorgaat hebben we in 2032 meer dan 130.000 mensen aan zorgpersoneel tekort. Migranten kunnen dus simpelweg juist bijdragen aan oplossingen, als zij hier mogen zijn.’

‘We weten dat er in azc’s leraren en dokteren rondlopen met werkervaring uit het eigen land van herkomst’

Zie je bij Timmermans je nog die oude, linkse reflex om naar de bezorgde burgers te luisteren, want anders lopen ze over naar rechts?

‘Aan ons de taak om van die mindset af te stappen. Het alternatief staat beschreven in ons voorstel, met bijvoorbeeld ook kansen voor Nederlandse burgers. Ik geef je een voorbeeld. Ik werk op het azc Plan Einstein, locatie in Utrecht. Nederlandse jongeren en studenten wonen, leven samen en doen activiteiten met asielzoekers en vluchtelingen. Naast driehonderd plekken die zo’n azc te bieden heeft voor statushouders en asielzoekers, gaat 10 procent naar Nederlandse burgers, dus dertig plekken voor jongeren die op zoek zijn naar een huis.

Daarnaast pleit ons plan voor asielopvangplaatsen naar rato van het inwoneraantal van een gemeente, zoals Plan Kan dat voorstelt. In bijvoorbeeld een gemeente met tienduizend inwoners, hoort een asielopvangplaats te komen voor dertig plaatsen, en niet meer.’

Daar noem je een belangrijk punt, huisvesting. Dat wordt juist heel vaak tegen migranten en vluchtelingen gebruikt.

‘Ja, met ons plan draag je dus ook bij aan het oplossen van de problemen in de volkshuisvesting, maar ook werk. We weten dat er in azc’s leraren en dokteren rondlopen met werkervaring uit het eigen land van herkomst. We weten ook dat medewerkers van de gemeente Den Haag nu op scholen werken om leraren te ondersteunen. Als jij het beste onderwijs wil voor jouw kind als Nederlandse burger, of niet lang wil wachten om geopereerd te worden in het ziekenhuis, dan moet je deze vluchtelingen niet zien als een probleem, maar als een oplossing. Als je dit niet doet, houd je problemen voor jezelf en je eigen dierbaren hier in Nederland, vooral in stand. Je zult als politicus dan ook geen harten veroveren. En dat is helaas ook een groot probleem in progressief Nederland. Dat zij dus rechts enigszins napraten over migranten, en vervolgens niet snappen waarom zij niet door meer mensen serieus genomen worden.’

Moet progressief Nederland niet de stoute schoenen aantrekken in het migratieverhaal? De Somalisch-Nederlandse postbezorger Ahmed Abdillahi zei dat er een positiever verhaal over migratie nodig is. Maar ook: ‘Als vandaag de dag alle migranten in Nederland staken, staat Nederland stil.’

‘De overgrote meerderheid van de migranten doen niets verkeerds. Positieve verhalen vertellen omdat anderen niet zo’n positief beeld van migranten hebben vind ik dan ook vooral de omgekeerde wereld. Maar het is helaas wel nodig. Dat migranten een belangrijke rol voor onze economie spelen zou inderdaad heel helder, en duidelijk gemaakt moeten worden. En niet alleen migranten, maar ook de rol van ongedocumenteerden moeten we niet vergeten. Door het werk wat zij doen, dragen zij nu al iets bij. Zij kunnen nog veel meer bijdragen wanneer zij als burgers menselijk behandeld zouden worden. Bijvoorbeeld doordat zij dan belasting gaan betalen.’

‘Ik voel mij als Nederlandse burger en als GroenLinks-lid heel onveilig als GroenLinks-PvdA mensenrechten niet te allen tijde centraal stelt’

Migranten en vluchtelingen komen toch ook gewoon naar de meest welvarende gebieden? Want de economische taart is immers zeer ongelijk verdeeld op de wereld.

‘Ja, en de rol van het Westen is in die ongelijkheid enorm geweest door de eeuwen heen. Kijk bijvoorbeeld naar het land waar mijn ouders en ik vandaan komen, Iran. Voordat het een islamitisch regime werd, was het land een belangrijke bondgenoot van het kapitalistische Westen. Toen had het Westen helemaal geen problemen met Iran, met een dictator die mensen gevangen zette en martelde. Iran werd pas een probleem toen het als een islamitisch regime een vijand van het Westen werd. Het islamitisch regime van Iran is dan ook niet alleen een oorzaak van ellende, maar ook het gevolg van heel veel ellende. En als je nu naar de houding van het Westen en Nederland in het heden kijkt, wat is er wezenlijk anders? Ze hebben nog steeds deals met brute, onvrije regimes.

Het Westen en Nederland willen een magneet voor de wereld willen zijn, maar niet het effect van een magneet dragen. Natuurlijk krijg je dan niets opgelost. Je bent immers zelf het probleem van iets wat je eigenlijk helemaal niet wil zijn.

Amnesty International heeft in het recente jaarverslag nog gewaarschuwd voor de dubbele standaarden die westerse landen hanteren. Wanneer een politicus beweert geen of anders een beperkt aantal vluchtelingen en asielzoekers in Nederland te willen opvangen, en tegelijkertijd met landen als Israël, Turkije of Egypte omgaat als ware bondgenoten, dan is zo’n persoon helemaal niet bezig met het voorkomen van vluchtelingen. Dan draagt zo’n iemand juist bij aan het vluchtelingenprobleem. Zoals bekend hebben deze autoritaire landen al voor miljoenen vluchtelingen gezorgd. Onze politiek hoort de banden met dergelijke landen onder druk te zetten, en niet hen te stimuleren om mensenrechten te schenden. Daardoor draag simpelweg bij aan mensen die vluchten, en dus ook mensen die in het Westen asiel aanvragen. Als politici verslagen van mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International niet serieus nemen, dan is dat logischerwijs een zeer zorgelijk, en een behoorlijk problematisch gegeven.

Ik voel mij dan ook als Nederlandse burger en als GroenLinks-lid heel onveilig als GroenLinks-PvdA mensenrechten niet te allen tijde centraal stelt. Het zijn immers dit soort mensenrechten die als een soort wet eenieder beschermen, en dus ook mij. Dat we het nu alleen over vluchtelingen en asielzoekers hebben, is voor mijn veiligheidsgevoel niet zo relevant. We hebben over mensen. En ook ik ben een mens. Als de politiek vandaag het leven van een ander niet belangrijk genoeg vindt, dan vindt de politiek wellicht morgen mijn leven niet belangrijk genoeg.’

‘We moeten hoe dan ook solidair zijn met de kwetsbaarste groepen, en horen hen sowieso niet als eerste af te schrijven in de strijd voor het Torentje’

Terug naar Timmermans die asielmigratie problematiseert. Is dat ook niet een beetje ondankbaar tegenover al die migranten die Nederland hebben opgebouwd?

‘Wat ik lees en zie, vind ik persoonlijk vooral vals. Ik zou heel graag met Timmermans in gesprek willen over het feit dat migranten de oplossing kunnen zijn van tal van problemen in Nederland, als we maar over onze angst heen durven stappen. Over de menselijke kant van migratie, en over de personen die dagelijks te maken hebben met het strenge asielbeleid, daar zouden wij vooral stil bij moeten staan. Als hij daadwerkelijk een voorstander is van een streng asielbeleid, dan ga hij niet met andere mensen om zoals hij zelf behandeld wil worden. Wat nu als je net zoals een Nederlander gewoon een menswaardig bestaan wilt hebben? Wat nu als je onder de Taliban moet leven met je dochters? Wat nu als je in Syrië eerst met Assad te maken had, vervolgens met IS en daarna ook nog eens met een verwoestende aardbeving? Wat nu als je met een koffer vol diploma’s, werkervaring en motivatie iets wilt maken van jouw nieuwe thuisland? Ik hoop op een politiek leider die de mens blijft zien achter het beleid, en die stelling durft te nemen voor mensen, ongeacht de harde rechtse wind die soms in ons land waait.’

Dus, ja, is het dan niet tijd dat alle migranten gaan staken?

‘Dat zou een hele goede zet kunnen zijn van migranten als dit maar massaal gebeurt, met ook uiteraard steun van mensen zonder een migratieachtergrond. Makkelijk is het niet, want sommige mensen hebben kwetsbare posities. Arbeidsmigranten lopen bijvoorbeeld risico als zij gaan staken tegen hun werkgevers.’

Uiteindelijk zijn we allemaal migranten, toch? Dus iedereen kan meedoen in een algemene staking van Nederland.

‘Precies. Terwijl mensen misschien nooit ergens anders naar toe zijn geweest om daar te wonen, is migratie wel van alle tijden. Je kunt dus inderdaad stellen dat we allemaal migranten zijn. Ikzelf zie persoonlijk migratie dan ook als een mensenrecht. Op de eerste plaats is het vooral intens verdrietig dat er überhaupt actie gevoerd moet worden voor iets basaals als het willen wonen op een veilige plek, en een menswaardige behandeling. We moeten hoe dan ook solidair zijn met de kwetsbaarste groepen, en horen hen sowieso niet als eerste af te schrijven in de strijd voor het Torentje.’