Ben je pas een echte Nederlander als je het Wilhelmus kunt zingen? Kun je als moslim wel een echte Nederlander zijn? En hoe zit het met dubbele paspoorten? We vroegen het aan voorbijgangers in hartje Rotterdam.  

Turkse Nederlanders voelen zich over het algemeen zeker verbonden met Nederland, maar koesteren ook een band met Turkije. Dat bleek begin deze maand uit een onderzoek in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Veel Turkse Nederlanders geven aan dat discriminatie en moslimhaat hun band met Nederland verslechtert.

Maar zien autochtonen hen wel als volwaardig Nederlander? Met andere woorden: wat moet je beslist doen om door autochtonen als een volwaardige Nederlander beschouwd te worden? Het Wilhelmus uit je hoofd kennen? De Nederlandse taal spreken? En in hoeverre kun je moslim zijn? Deze vragen legden we voor aan ‘de autochtone burger’ op straat in het centrum van Rotterdam.

Breder kijken

Veel voorbijgangers hechten aan één ding: meedoen. Marijke (47) vertelt dat ze vrijwilligers zocht voor een activiteit bij haar in het dorp. ‘Er meldde zich een Syrische asielzoeker die nog niet goed Nederlands sprak. Toch wilde hij graag een steentje bijdragen. Dat is voor mij veel belangrijker dan al die discussies over dubbele paspoorten, enzovoort.’ Ze is het ‘gezeur’ over wie er nu wel bij hoort en wie niet spuugzat. Er zijn belangrijker zaken, zegt ze, zoals de wachtlijsten bij de voedselbank.

‘Deel uitmaken van de samenleving. Breder kijken dan je eigen bevolkingsgroep,’ vindt Denis (54). Daar sluiten Ben (57) en Ernst (70) zich bij aan. ‘Als je hier komt, dan moet je je aanpassen zonder je eigen identiteit te verliezen. De taal leren.’ Het Wilhelmus kennen, daar zit het niet zo in volgens Ben en Ernst. Het draait om meedoen, accepteren hoe de dingen hier gaan.

Ernst vindt normen en waarden belangrijk. ‘Als ik in het buitenland ben, dan pas ik me ook aan. Ik ben daar te gast. Van veel mensen hier kun je niet meer zeggen dat ze te gast zijn, maar toch.’ Maar met mensen die moslims zijn, daarmee hebben ze geen probleem.

Moslimburgemeester

Ingrid, die alleen kwijt wil dat ze qua leeftijd ‘richting AOW’ gaat, denkt daar heel anders over. ‘De islam hoort wat mij betreft niet bij de Nederlandse samenleving, zeker niet als je iets wilt bereiken. Neem Zuid-Amerika, waar ik heb gewoond. Carlos Menem wilde graag de politiek in. Hij was moslim, maar heeft zich bekeerd tot het rooms-katholieke geloof. Zo hoort het wat mij betreft.’ Carlos Menem was van 1989 tot 1999 president van Argentinië. Hij is van oorsprong Syriër.

Ook wil Ingrid graag kwijt dat ze het niet vindt kunnen dat een moslim in dit land burgemeester kan worden. Overigens woont ze zelf niet in Rotterdam.

René (71) denkt er heel anders over. ‘Tja, je moet je aan normen en waarden houden. Maar dat is wel een vaag begrip, want niet iedereen heeft dezelfde normen en waarden.’ De Grondwet als uitgangspunt nemen vindt hij een goed idee. ‘Het Wilhelmus kennen, daar zit het niet in. Dan ga je iets opleggen en daar bereik je niets mee. Van moslims vragen om christen te worden? Nee! Geloof moet je niet opdringen. Dat geldt trouwens voor álle religies.’

‘Als je hier komt, dan moet je je aanpassen zonder je eigen identiteit te verliezen’

Ton en Ad zijn twee broers die een dagje Rotterdam doen. Ze onderbreken het eten van hun smakelijke broodje om kort en bondig antwoord te geven. Ton: ‘Je moet stoppen met onderscheid maken tussen Nederlanders en niet-Nederlanders. Klaar.’ Ad voegt er aan toe dat je gewoon moet zijn wie je bent.

Spierwitte Nederlanders

Jesse (‘begin twintig’) noemt het opzoeken van ‘de ander’ als voorwaarde voor het Nederlanderschap. Hij vond het zelf vervelend dat hij tijdens zijn opleiding in de pauze overal groepjes leerlingen zag staan van dezelfde afkomst. Een van oorsprong Turks groepje, een Marokkaans groepje en niet te vergeten spierwitte Nederlanders.

‘Als je gaat werken, dan moet je toch ook kunnen samenwerken met collega’s die andere achtergronden hebben? Ik heb daar een keer iets over gezegd tegen een docent, maar ik kreeg te horen dat leerlingen in de pauze moeten doen wat ze zelf willen. Dat begrijp ik, maar als we zelf werkgroepen moesten vormen gebeurde er precies hetzelfde en daar werd niets over gezegd. Jammer. De apartheid is toch zeker afgeschaft?’

Tijdens zijn stage ging het heel anders, vertelt Jesse. ‘Ik was als blanke in de minderheid, maar er was niets aan de hand. Als jij je gewoon gedraagt, dan doen je collega’s hetzelfde. Nou ja, tijdens mijn stage wel. Voor mij is meedoen en mixen met andere bevolkingsgroepen een voorwaarde om Nederlander te zijn.’

Dubbele paspoorten

‘Om te beginnen moet je de Nederlandse taal beheersen. Je moet ook het Wilhelmus kennen, maar niet alle 26 coupletten. Het eerste couplet is voldoende, zeg maar de voetbalwedstrijdversie’, zegt Kees (81). Als Kees hoort wat een andere dame over het Wilhelmus heeft gezegd, sluit hij zich daar helemaal bij aan. ‘Ons volkslied moet op school worden geleerd.’

Moslims zegt hij te accepteren, maar hij stelt daar wel een aantal voorwaarden aan. ‘Ze moeten de zeden in Nederland accepteren. Bovendien moeten moslims westers gekleed zijn. Geen djellaba en geen hoofddoek. Mijn huisarts had een moslima als assistente. Ze was altijd casual gekleed. Op een dag kwam ik daar en zag dat ze plotseling een hoofddoek droeg. Ik vroeg haar of ze hoofdpijn had. Nee, ze had zichzelf gevonden. Had ze daar dan 23 jaar voor nodig gehad? Was ze de weg kwijt? Wat is dat voor iets?’

Kees is ook geen voorstander van traditionele Marokkaanse kledij voor mannen. Hij wil dat ‘allochtonen’ assimileren. Hij is ook tegen dubbele paspoorten. ‘Het is of het één of het ander. Een Marokkaans paspoort kan nooit verlopen. Je kunt geen afstand doen van de Marokkaanse nationaliteit. Daarom vind ik dat de wet in Marokko moet veranderen. Het maakt mij overigens niet uit wie het is. Ik ben tegen het hebben van dubbele paspoorten. Dat we een minister Kajsa Ollongren hebben die twee paspoorten heeft, vind ik ook niet kunnen.’

Het feit dat er joodse mensen zijn die twee nationaliteiten hebben, uit angst dat ze op een dag moeten vluchten voor antisemitisme, speelt voor Kees geen rol. Ook dat kan wat hem betreft niet. Geen twee paspoorten en hij maakt géén uitzondering.

‘Op een dag zag ik dat ze een hoofddoek droeg. Ik vroeg haar of ze hoofdpijn had’

Vianne (26 jaar) is het absoluut niet met Kees eens. Het Wilhelmus kennen hoeft voor haar niet, maar ze begrijpt heel goed dat oudere mensen hier waarde aan hechten en waarom. ‘Iemand moet wat mij betreft gewoon zijn best doen om te integreren. We zijn niet allemaal hetzelfde. Assimilatie zie ik niet zo zitten, want ik houd van diversiteit. Ik werk samen met vrij veel mensen van niet-Nederlandse afkomst. Ik voel me bij hen op mijn gemak, omdat we ons best doen elkaar te begrijpen.’

Hollandse herrie

Loes (71 jaar) vindt dat je niets hoeft te doen om een echte Nederlander te zijn. ‘Je bent het of je bent het niet. Het is geen voordeel en geen nadeel. Soms schaam ik me voor mijn landgenoten.’ Ze vertelt dat ze een keer in een jeugdherberg was, waar een groep zeer luidruchtige Nederlandse jongeren een heleboel herrie maakte.

‘Dat vond ik geen reclame voor Nederland. Om twee uur ’s nachts had ik er echt genoeg van en ben naar ze toe gegaan. Eerlijk is eerlijk, ze waren daarna stil. Je ziet vaker dat mensen zich in het buitenland anders gedragen dan in hun eigen land. Ik ervaar dit als zeer vervelend. Net als dat onze regering de grens steeds dichter doet. Via een langzaam sluipend proces is dit al langer aan de gang, dat weet ik.’

Volgens Sylvia (‘ergens in de veertig’) zijn er geen vaste regels om toe te passen op het Nederlanderschap. Integreren is volgens haar maatwerk, omdat het een persoonlijk proces is. ‘Ik vind dat het integratiedebat is verziekt door de ongenuanceerde aanpak van Geert Wilders. Daarom ben ik blij met Forum voor Democratie. Thierry Baudet draait af en toe een beetje door, maar zijn kompaan Theo Hiddema houdt hem wel in bedwang.’