Max de Ploeg is als programmamaker actief voor Pakhuis de Zwijger, met de jaarlijks terugkerende Week tegen Racisme als juweel op zijn activistische werk. Hij is niet verrast door de verkiezingswinst van de PVV. ‘Dat was te verwachten na zoveel jaren normalisering van extreemrechts in Nederland.’

Volgende week vindt alweer de zesde editie plaats. In samenwerking met Comité 21 Maart heeft De Ploeg de Week tegen Racisme opgebouwd tot een begrip in Amsterdam. Wat kan het publiek verwachten?

Wat is de Week tegen Racisme?

‘Het is een reeks aan events, die we in aanloop naar de landelijke demonstratie rondom de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie op 21 maart organiseren. Door het uitgebreid aan te pakken, creëren we bewustzijn en geven we handvatten in de bestrijding van racisme en discriminatie. Daarnaast werken grassroots-organisaties mee aan de programma’s, die kunnen variëren van kunst tot muziek, films, theater, panels, lezingen en workshops. Voor ieder wat wils dus.’

Wat kunnen we dit jaar verwachten?

‘Aangezien 21 maart dit jaar op een donderdag valt, hebben we de demonstratie naar zaterdag 23 maart verplaatst en is op deze dag het Festival Spreek Je Uit. Op deze dag reflecteren we onder meer op de verkiezingsuitslag van 22 november, waar de extreemrechtse PVV als grootse partij uit de bus kwam.

‘Daarnaast reflecteren we op de Nederlandse stilte en medeplichtigheid aan de misdaden in Gaza. Ook praten we met de Amsterdamse wethouder Touria Meliani (GroenLinks) over de campagnes van de Nationaal Coördinator tegen Racisme en Discriminatie, Rabin Baldewsingh. We eindigen met muziek van Opo Strey, die onder andere verzetsmuziek uit de slavernijperiode nieuw leven in blaast. Ik zou deze dag vooral niet missen.’

Het is de zesde editie alweer. Ben je trots?

‘Nou ja, het is natuurlijk raar om trots te zijn om je met man en macht tegen racisme te moeten inzetten, terwijl je wilt dat het niet meer nodig is. De constatering dat het nog steeds een probleem is en dat we op nationaal niveau zelfs aan de verliezende hand zijn, is teleurstellend en bedroevend.

‘We maken de programma’s altijd samen met de mensen die het betreft’

‘Waar ik wel op trots ben, is dat we als Pakhuis de Zwijger stelling durven te nemen en proactief zijn tegen racisme, terwijl traditionele instellingen pas meebewegen als iets algemeen geaccepteerd is. Ook is het goed dat we blijven samenwerken met grassroots-organisaties en zodoende minderheden bepalen op welke manier we het gesprek voeren. We maken de programma’s altijd samen met de mensen die het betreft in plaats van over hen te praten.’

Hebben jullie wel eens het verwijt gehad ‘woke’ te zijn?

‘Daar wil ik eigenlijk niet veel aandacht aan geven, omdat het een scheldwoord is geworden richting mensen die zich inzetten voor een gelijkwaardige samenleving. Maar goed, als mensen boos worden omdat je opkomt voor mensenrechten, tja, dan zijn dit behoorlijk negatieve mensen. En Pakhuis de Zwijger is inderdaad in algemene zin wel eens in die termen weggezet. Dat het een soort Randstad-versus-platteland-gesprek is. Dat racisme geen breder probleem is voor Nederland. Of dat het alleen maar interessant is voor de linkse bubbel, zo worden we ook gelabeld.’

Hoe voelt dat?

‘Het voelt als ontkenning en ontwijking van een discussie die iedereen aangaat. Toch grappig eigenlijk, dat we in de grondwet al hebben verklaard dat we allemaal gelijk zijn. En als je dan daarvoor opkomt, dan zou je  ‘woke’ en ‘links’ zijn. Terwijl dit onderwerp er voor iedereen moet zijn, ongeacht je politieke voorkeur.’

Heb ik goed begrepen dat jij de Week tegen Racisme een vaste plek hebt gegeven in de agenda van Pakhuis de Zwijger?

‘Ik heb er inderdaad bij geholpen dit een terugkerende antiracistische traditie is geworden. We hebben het de eerste jaren met heel weinig  financiering gedaan. Sinds een aantal jaar ondersteunt de gemeente Amsterdam de Week Tegen Racisme. Tevens zal dit jaar de Landelijk Coördinator tegen Racisme en Discriminatie Rabin Baldewsingh meedoen. Hij wil de Internationale Dag Tegen Racisme en Discriminatie nu ook landelijk uitrollen met campagnes.

‘Het lijkt me goed dat meer instellingen zich aansluiten’

‘Het lijkt me goed dat meer instellingen zich aansluiten, zoals de Universiteit van Amsterdam, die ook een paar keer heeft meegedaan met haar eigen Week Tegen Racisme. Als meer scholen, instellingen en bedrijven jaarlijks in maart hierop inzetten, blijft het ook landelijk meer op het netvlies.’

Is de editie van dit jaar speciaal vanwege de verkiezingswinst van de PVV?

‘Gek genoeg niet, omdat we dit hebben zien aankomen. Er was sinds 2018 elk jaar wel een urgente reden. In 2019 was er de verkiezingsuitslag met Forum voor Democratie als grootste partij bij de Statenverkiezingen, twee jaar eerder was er bonje tussen Kick Out Zwarte Piet en de ‘blokkeerfriezen’. Daarnaast waren er discussies over de toeslagenaffaire en institutioneel racisme.

‘Dit jaar gaat het over de PVV als de grootste partij, maar ook dat we als land onvoorwaardelijk achter de apartheidsstaat Israël blijven staan. Zelfs nu, terwijl het land internationaal terecht staat voor mogelijke genocide, door de rechtszaak die is aangespannen door Zuid-Afrika. In die zin is het alles behalve een speciaal jaar tegen racisme in Nederland. Het is nog een jaar tegen racisme in Nederland.’

Maar zorgt de opkomst van extreemrechts ook niet voor een zekere verslagenheid bij antiracismebetogers?

‘Ik heb om mij heen nog geen verslagenheid gezien hoor. Eigenlijk worden mensen nog strijdbaarder, omdat racisme explicieter aan het worden is. Daarnaast kunnen we ook een aantal symbolische winsten vieren, bijvoorbeeld rondom de afschaffing van Zwarte Piet en de excuses voor het koloniale slavernijverleden.

‘We zien een toenemende normalisering van islamofobie’

‘De opkomst van de PVV en extreemrechts moeten we ook in dit licht zien. Zij willen deze winsten tegen antizwartracisme in Nederland terugdraaien. Dat staat zo in hun partijprogramma. Aan de andere kant zien we een toenemende normalisering van islamofobie. Met bijvoorbeeld de uitsluiting van moslima’s met een hoofddoek door werkgevers, de andere behandeling van islamitische vluchtelingen en de gelijkstelling van Palestina-demonstranten aan terroristen. Ook zonder PVV en andere extreemrechtse partijen in de regering gaat het achteruit met de rechten van de moslims van Nederland. Racisme en xenofobie leven breed, ook bij de VVD.’

Veel PVV-stemmers beweren dat ‘blanke’ Nederlanders de meest gediscrimineerde groep zijn. Hoe kan je die mensen betrekken bij de Week tegen Racisme?

‘Ik zou witte Nederlanders zeggen natuurlijk, maar als je het woord blank wil gebruiken, prima. Ik denk dat ook bij deze groep mensen oprechte grieven zitten vanwege de neoliberale bezuinigingspolitiek die de sociale verzorgingsstaat heeft doen afbrokkelen. Tegelijkertijd kwamen Nederlanders met een migratieachtergrond steeds zichtbaarder op een negatieve manier in het nieuws. Dit heeft tot een zondebokpolitiek geleid, waarbij ‘buitenlanders’ de schuld van alles krijgen. Zij zouden profiteren van onze voorzieningen. Daarnaast worden ze neergezet als een bedreiging voor de vrije culturele waarden van het Westen. Door xenofobie en racisme missen we de kans om samen op te trekken in de strijd om sociale voorzieningen en een rechtvaardiger en gelijkwaardiger Nederland.’

Uit onderzoek blijkt dat mensen niet op de PVV hebben omdat ze de huur niet meer kunnen betalen. Het gaat vooral om het eigen-volk-eerst en Nederland-voor-de-Nederlanderssentiment.

‘Ook dat-eigen-volk-eerstgevoel heeft volgens mij economische redenen, terwijl migranten juist hebben geholpen om ons land op te bouwen. Eigenlijk heeft Nederland er helemaal geen baat bij om de grenzen dicht te gooien. Het werkt tegen de belangen in van de Nederlander. Ik denk dat we duidelijker moeten stellen dat we uit elkaar worden gespeeld, terwijl we juist dezelfde belangen hebben.’

Dat wil dus maar niet lukken.

‘Het ontbreekt inderdaad aan een gemeenschappelijke taal. We moeten beter laten zien dat kapitalisme, naast de structurele uitbuiting van mensen van kleur in het mondiale Zuiden, ook werkende mensen in Nederland benadeelt. Kijk maar naar de totaal geprivatiseerde huizenmarkt, waardoor je meer dan de helft van je loon afstaat aan pandjesbazen, dus aan mensen die al veel geld hebben.’

Wanneer is de strijd tegen racisme klaar?

‘Dat ga ik persoonlijk niet meer meemaken. Het heeft meer dan vijfhonderd jaar gekost om dit systeem institutioneel op te bouwen. Dus de afschaffing zal ook nog wel even duren. We zitten voorlopig nog wel even opgescheept met racisme. Het heeft honderdvijftig jaar  geduurd om een excuus aan te bieden voor slavernij. En de grootste partij van ons land, de PVV, wil deze excuses alweer intrekken en Zwarte Piet herintroduceren.’