Het kabinet viel in juli over het asielbeleid. In aanloop naar de verkiezingen zal het vaak over immigranten en asielzoekers gaan en zal er worden gegoocheld met cijfers. In dit artikel worden de belangrijkste cijfers op een rij gezet. Dan kunt u zelf de uitspraken van politici factchecken.

Wat wordt bedoeld met asielzoekers, statushouders, nareizigers en arbeidsmigranten?

We beginnen met een korte begrippenlijst.

Immigranten zijn personen die zich vanuit het buitenland in Nederland vestigen. Ze worden meegeteld als immigrant wanneer ze zich hebben ingeschreven in een gemeentelijk bevolkingsregister.

Asielzoekers zijn personen die hun eigen land verlaten hebben en bescherming zoeken in een ander land. Wanneer ze asiel aanvragen, willen ze erkend worden als vluchteling. Tijdens de asielprocedure moeten ze bewijzen dat zij gevaar lopen in hun land van herkomst en recht hebben op bescherming in Nederland. Asielzoekers worden pas ingeschreven in het bevolkingsregister wanneer ze langer dan een half jaar in een centrale opvangvoorziening verblijven.

Het aantal asielzoekers dat jaarlijks wordt erkend als vluchteling verschilt sterk per jaar. In 2022 werd 85 procent van de aanvragen erkend. Dat was relatief hoog in vergelijking met voorgaande jaren.

Statushouders zijn voormalig asielzoekers die erkend zijn als vluchteling en met een verblijfsvergunning in Nederland mogen verblijven.

Nareizigers zijn gezinsleden van de statushouder. Een statushouder kan direct na toekenning van de verblijfsvergunning leden van het kerngezin (partner, thuiswonende kinderen onder 25 jaar) laten overkomen via een nareisaanvraag. Alleenstaande minderjarige asielzoekers (jonger dan 18 jaar) mogen ook een aanvraag indienen voor de komst van ouders, broers en zussen. Deze aanvraag moet wel binnen drie maanden na het verkrijgen van de asielvergunning worden ingediend.

Opa’s, oma’s, ooms, tantes, neven, nichten enzovoort behoren niet tot het kerngezin. Alleen in uitzonderlijk schrijnende gevallen is er een mogelijkheid om voor hen, via artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, een procedure te starten.

Het CBS gebruikt ook het begrip asielmigranten. Dat zijn asielzoekers, statushouders of uitgenodigde vluchtelingen die zijn opgenomen in het gemeentelijk bevolkingsregister.

Hoeveel mensen immigreerden er in 2022 naar Nederland?

Volgens het CBS kwamen er in 2022 iets meer dan 403.000 mensen als immigrant naar Nederland.

Komen er ieder jaar zoveel mensen naar Nederland?

Nee, het waren er in 2022 veel meer dan in voorgaande jaren (zie het blauwe lijntje in de grafiek). Niet iedereen die naar Nederland komt, blijft hier ook. Een groot deel vertrekt na een aantal jaren weer. In 2022 emigreerden er meer mensen dan ooit uit Nederland: 179.000 (het groene lijntje). Omdat de immigratie sterker toenam dan de emigratie, was ook het migratiesaldo (de immigratie min de emigratie) met een kleine 224.000 personen (het grijze lijntje) hoger dan ooit.

Hoe is de forse toename van immigratie in 2022 te verklaren?

De toename van het aantal immigranten in 2022 is voor een belangrijk deel het gevolg van de oorlog in de Oekraïne. Van 403.000 immigranten kwamen er 108.000 uit de Oekraïne naar Nederland door gebruik te maken van de zogenaamde ‘richtlijn tijdelijke bescherming’. Dit is een richtlijn van de Europese Commissie die vluchtelingen uit Oekraïne onder andere tijdelijk recht geeft op opvang, medische zorg en de mogelijkheid om te werken. De richtlijn gold aanvankelijk tot 4 maart 2023 en is door de Europese Commissie verlengd tot 4 maart 2024.

Welk deel van de immigranten bestaat uit asielzoekers?

Van de 403.000 immigranten in 2022 waren er volgens het CBS 35.000 asielzoeker. Daarnaast kwamen er in 2022 een kleine 11.000 nareizigers, gezinsleden van statushouders, naar Nederland.

De 46.000 asielzoekers en nareizigers waren samen goed voor ruim 11 procent van het totaal aantal immigranten in 2022. Dat was, zoals uit de grafiek blijkt, de afgelopen tien jaar een heel gemiddeld aandeel.

Hoewel het aantal asielzoekers en nareizigers in 2022 in absolute zin wel beduidend hoger lag dan in de voorgaande jaren, waren het geen records: in 2015 bijvoorbeeld waren er 43.000 asielzoekers en 14.000 nareizigers. Samen vormden ze in dat jaar ruim een kwart (28 procent) van het totaal aantal immigranten.

Wat zijn derderlanders?

Derdelanders zijn niet-Oekraïners die in Oekraïne werkten of studeerden toen vorig jaar de oorlog uitbrak. Er verblijven in Nederland ongeveer 3600 derdelanders. Voor hen gold een tijdelijke opvangregeling tot 4 september 2023. Ongeveer 700 van hen willen asiel aanvragen in Nederland. Wat er met de 2200 anderen gaat gebeuren, is nog onduidelijk. 

Uit welke landen komen de meeste asielzoekers?

In 2022 kwam 42,8 procent (bijna 20.000 mensen) van alle asielzoekers en nareizigers uit Syrië. Op ruime afstand volgden asielzoekers en nareizigers uit Turkije (8,1 procent van het totaal), Afghanistan (6,2 procent), Jemen (6,1 procent) en Eritrea (4,1 procent).

De grootste groep asielzoekers/nareizigers komt al jaren uit Syrië. In de periode 2013-2022 vormden Syriers 37 procent van het totaal aantal asielzoekers en nareizigers, gevolgd door asielzoekers uit Eritrea (10,3 procent), Afghanistan (4,1 procent), Turkije (3,8 procent), Irak (3,6 procent) en Iran (3,3, procent).

Hoeveel nareizigers komen er per asielzoeker naar Nederland?

Het kabinet Rutte IV viel over ‘de nareizigers’. De VVD wilde een onderscheid maken tussen twee verschillende groepen vluchtelingen: mensen die vluchten vanwege directe persoonlijke bedreiging (categorie A) en mensen die vluchten vanwege oorlog of geweld (categorie B). Voor de laatste groep wilde de VVD het aantal nareizende familieleden beperken tot maximaal 2400 per jaar. Dat werd door de ChristenUnie afgewezen.

Van de 11000 nareizigers die in 2022 naar Nederland waren gekomen, kwamen er ruim 8100 mensen uit oorlogslanden (categorie B). Ze kwamen voornamelijk uit Syrië (7220) en in mindere mate uit Eritrea (530) en Jemen (375). Als het voorstel van de VVD in 2022 van kracht was geweest, waren er 5700 minder nareizigers uit oorlogslanden toegelaten.

Na de val van het kabinet suggereerde minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yesilgöz (VVD) in de talkshow Op1 dat nareizigers op hun beurt weer veel andere familieleden zouden laten overkomen. In het NRC werd deze bewering aan verschillende experts voorgelegd, die stuk voor stuk verklaarden dat deze suggestie van de huidige lijsttrekker van de VVD onjuist is.

Lang niet alle asielzoekers maken gebruik van de mogelijkheid gezinsleden over te laten komen. Er zijn daardoor veel meer asielzoekers (eerste aanvragers) dan nareizigers. In de periode 2013-2022 kwam er per asielzoeker slechts 0,4 nareizigers.

Uit welke landen komen de meeste immigranten?

De afgelopen decennia kwam het overgrote merendeel van de immigranten (88 procent) dus niet als asielzoeker naar Nederland, maar om andere redenen naar Nederland. Uit welke landen kwamen deze immigranten?

Allereerst is er een grote groep Nederlanders die een tijd in het buitenland heeft gewoond en terugkeert naar Nederland. In 2022 ging het volgens het CBS om bijna 44.000 immigranten.

Het CBS maakt daarnaast een onderscheid tussen twee groepen: immigranten die uit landen van de Europese Unie en de EFTA landen ( Liechtenstein, Noorwegen, IJsland en Zwitserland) komen en immigranten uit andere landen. Dit onderscheid wordt gemaakt omdat EU-burgers en burgers van EFTA-landen onder andere het recht op vrij verkeer hebben binnen Nederland en andere EU/EFTA-landen. Ze hebben geen visum nodig om in Nederland te komen en te verblijven voor werk, studie of andere doeleinden.

Sinds 1999 komen de meeste immigranten meestal uit de EU/EFTA-landen. In 2022 was dat door de komst van 108.000 mensen uit de Oekraïne niet het geval. Toen kwamen er 129.000 mensen uit EU/EFTA-landen en, inclusief de Oekraïners, 230.000 uit niet EU/EFTA-landen.

Wanneer naar de werelddelen gekeken wordt, dan kwam in 2022 bijna twee derde (68,5 procent) van de immigranten uit Europa. Na Europa kwamen de meeste immigranten uit Azië (17,3 procent), Amerika (7,6 procent) en Afrika (6,2 procent).

In 2022 kwam ongeveer een kwart van de immigranten uit de Oekraïne. Verder kwamen er in 2022 vooral immigranten uit Polen (6,5 procent van het totaal immigranten), Syrië (4,2 procent), Turkije (4 procent), India (3,7 procent), Roemenië (3,2 procent), Bulgarije (2,7 procent), Duitsland (2,6 procent), Spanje (2,1 procent) en Italië (2 procent).

Om wat voor reden komen die andere immigranten dan naar Nederland?

Veel immigranten zijn door het bedrijfsleven naar Nederland gehaald om te werken. Het aantal arbeidsmigranten is tussen 2006 en 2021 verviervoudigd, blijkt uit onderzoek van SEO Economisch Onderzoek. Naar schatting wonen en werken er in Nederland 800.000 mensen uit vooral Oost-Europa. Het grootste deel van hen is werkzaam in de land- en tuinbouw, de bouw, de verschillende distributiecentra en de bezorging. Het gaat vaak om slecht betaalde banen. Daarnaast komen er ook steeds meer immigranten naar Nederland als kennismigrant. Bijna de helft (46 procent) van de arbeidsmigranten uit niet EU/EFTA-landen was eind 2021 kennismigrant.

Een groeiend aantal immigranten komt naar Nederland om te studeren. Volgens het CBS verbleven er in het studiejaar 2021/22 115 duizend internationale studenten in Nederland, waarvan 42 duizend nieuwkomers, die samen een kwart van het totaal aantal eerstejaarsstudenten vormden. Het merendeel (76 procent) van de internationale studenten komt uit Europa.

Asielzoekers/vluchtelingen wereldwijd

 Hoeveel asielzoekers/vluchtelingen zijn er wereldwijd?

Eind 2022 waren er volgens de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, wereldwijd in totaal 108,4 miljoen mensen op de vlucht. Dat was een recordaantal.

Het grootste deel van hen, namelijk 62,5 miljoen mensen, zijn ‘binnenlands ontheemden’. Deze mensen zijn op de vlucht in hun eigen land.

Ongeveer 35,3 miljoen mensen zijn vluchtelingen die hun land hebben moeten verlaten. Hiertoe behoren 5,9 miljoen Palestijnse vluchtelingen die worden geregistreerd door de organisatie UNRWA.

De overige 29,4 miljoen mensen vallen onder de verantwoordelijkheid van UNHCR.

Uit welke landen komen de meeste vluchtelingen?

Meer dan de helft van het totaal aantal UNHCR vluchtelingen kwam eind 2022 uit drie landen: Syrië (6,5 miljoen), Oekraïne (5,7 miljoen) en Afghanistan (5,7 miljoen). Verder kwamen er ook meer dan een miljoen vluchtelingen uit Zuid-Soedan (2,3 miljoen) en Myanmar (1,2 miljoen).

Welk deel van de vluchtelingen wordt in de regio opgevangen?

Van de ruim 35 miljoen vluchtelingen wordt 70 procent in een buurland opgevangen.

Welke landen vangen de meeste Syriërs en Oekraïners op?

In totaal waren er eind 2022 volgens de UNHCR 13,3 miljoen Syriërs op de vlucht. Meer dan de helft ( 6,8 miljoen mensen) is vluchteling in eigen land. De overige 6,5 miljoen heeft onderdak gezocht in het buitenland. Van hen verblijft ongeveer 80 procent in een buurland: 54 procent in Turkije, 12 procent in Libanon, 11 procent in Jordanië en 5 procent in Irak. Bijna 9 procent van de gevluchte Syriërs verbleef eind 2022 in Duitsland en iets minder dan 1 procent in Nederland.

Eind 2022 waren er 11,6 miljoen mensen uit Oekraïne op de vlucht. Ook in dit land is meer dan de helft (5,9 miljoen mensen) opgevangen in het eigen land. Van de overige 5,7 miljoen verblijft een grote groep in Rusland (22 procent). Het is niet bekend hoeveel van hen vrijwillig naar Rusland zijn gegaan. Verder verblijven er veel Oekraïners in Duitsland (18 procent), Polen (17 procent) en Tsjechië (8 procent). Een kleine 2 procent van de 5,7 miljoen gevluchte Oekraïners verbleef eind 2022 in Nederland.

Welke landen vangen de meeste vluchtelingen op?

Turkije vangt in absolute aantallen de meeste vluchtelingen op. De top 5 zag er volgens de UNHCR eind 2022 als volgt uit: 1) Turkije (4,9 miljoen); 2) Iran (3,4 miljoen); 3) Colombia (2,5 miljoen); 4) Duitsland (2,1 miljoen); 5) Pakistan (1,7 miljoen)

Van de landen die veel vluchtelingen opvangen, vangt Turkije volgens de UNHCR ook in verhouding tot het aantal inwoners de meeste vluchtelingen op. Eind 2022 vormden vluchtelingen 4,3 procent van de bevolking in Turkije. In Oeganda was 3,5 procent van de bevolking vluchteling, daarna volgden Polen (3,2 procent), Duitsland (2,7 procent) en Soedan (2,5 procent).

Bij het samenstellen van dit artikel is gebruik gemaakt van open data van het CBS, de UNHCR en Eurostat. Meer lezen?

Kijk bijvoorbeeld bij het CBS: hoeveel asielzoekers komen naar Nederland?

Vluchtelingenwerk geeft op haar site veel achtergrondinformatie, bijvoorbeeld over de asielaanvraag. Daarnaast produceert VluchtelingenWerk jaarlijks een update van het document  Vluchtelingen in getallen.