Bluesmuzikant Daryl Davis knoopt vriendschappen aan met Ku Klux Klan-leden in de hoop dat zij door dat contact anders gaan denken over gekleurde mensen. Toch juicht niet iedereen zijn inspanningen toe, de Black Lives Matter-beweging vindt dat Davis zich niet moet inlaten met de vijand.

Een week of twee geleden deed columniste Asha ten Broeke (de Volkskrant) een interessant experiment: zij besloot zich drie dagen lang op te sluiten in een anti-islamitisch rechtse informatiebubbel. Dus geen Volkskrant lezen maar de Telegraaf en op Twitter andere mensen volgen dan gewoonlijk. Een week later deed AD-journalist Wierd Duk het omgekeerde: hij verkeerde bij wijze van experiment tijdelijk in een linkse bubbel. De gedachte erachter is prijzenswaardig, maar beide pogingen ‘de Ander’ te leren kennen vallen in het niet bij wat de Afro-Amerikaan Daryl Davis al dertig jaar doet: vrienden worden met Ku Klux Klan-leden. Davis, bluesmuzikant en acteur, kwam voor het eerst in aanraking met de Klan in 1983 na een optreden in een bar ergens in het midwesten van de Verenigde Staten. Hij werd aangesproken door een man die onder de indruk was van zijn muziek: ik heb nog nooit een zwarte man zo goed zien spelen, zei hij. Dat hij lid was van de White Power-beweging kwam al vrij snel ter sprake, Davis liet zich er niet door afschrikken. Integendeel: hij wilde antwoord op de vraag hoe je iemand kan haten die je niet eens kent. De mannen raakten bevriend, hun gedeelde interesse was de muziek. Via de man leerde hij nog meer Klan-leden kennen en voor elk van hen had hij dezelfde vraag: hoe kun je mij haten als je mij niet eens kent? Met gevoel voor humor en oprechte interesse ging hij het gesprek aan. Zij die geen antwoord op de vraag konden geven, keerden de haatdragende ideologie op den duur de rug toe. Sindsdien reist hij stad en land af om Klan-leden te bevrienden, kritisch te bevragen en te onderzoeken of hun White Power-ideologie ook stand houdt als ze een zwarte man leren kennen. Hij heeft er, zegt hij zelf, zijn hobby van gemaakt. In de documentaire Accidental Courtesy, binnenkort online te zien, is te zien hoe Davis die hobby beoefent. Zijn missie is niet zonder gevaar. Meer dan eens komt het tot een handgemeen. Davis, een fors gebouwde man, deinst er niet voor terug. Maar vaker zit hij gewoon ontspannen aan een tafel te kletsen en lachen met een Klan-lid. Het heeft ertoe geleid dat zeker 25 Klan-leden hun karakteristieke witte maskers de deur uit hebben gedaan. Davis kan het bewijzen: die maskers hangen nu in zijn kast als trofeeën. “Ik ben er niet persé op uit hen te bekeren, maar ik ben blij dat ze na contact met mij zelf tot de conclusie komen dat het een verwerpelijke ideologie is.”

Hij gaat geenszins systematisch te werk, het enige wat hij doet, legde hij uit in een interview met The Independent, is vrienden worden en hen behandelen zoals hij behandeld zou willen worden. “Je moet hen hun ideeën gunnen.” Davis had er geen problemen mee om Klan-bijeenkomsten bij te wonen, waar hij de meest racistische en verwerpelijke dingen te horen kreeg. Toch bleef hij en schudde hij na afloop de handen van alle aanwezigen. Hij ging met ze op de foto, soms zelfs met racistische symbolen in zijn hand. Een hakenkruis of de confederatievlag. In een interview met The Atlantic zegt hij daarover: “Het belangrijkste dat ik heb geleerd is dit: wanneer je actief bezig bent met de ander te leren kennen, sijpelt er indirect kennis over jou naar hem door.” In de Amerikaanse staat Maryland leidde zijn aanpak ertoe dat alle drie de plaatselijke KKK-leiders vrienden van hem werden en de ideologie de rug toekeerden. Sindsdien bestaat er geen KKK meer in die staat.

Toch neemt niet iedereen hem zijn hobby in dank af. In de documentaire is te zien hoe hij ruzie krijgt met enkele activisten van de Black Lives Matter-beweging. Zij verwijten hem een gebrek aan inzet voor zijn eigen gemeenschap. Waarom heeft hij dertig jaar van zijn leven gewijd aan witte mensen die hun racisme moeten overwinnen en niet aan zwarte mensen die zijn hulp harder nodig hebben? “Vrienden worden met een witte man die niet te maken heeft met dezelfde worstelingen als jij en ik, dat noem ik geen prestatie, dat is gewoon een nieuwe vriend.” Davis heeft daar geen adequaat antwoord op. “Ze noemen me Uncle Tom, ze noemen me een Oreo (koekje dat zwart van buiten is en wit van binnen, red.), ze hebben me al voor van alles uitgemaakt.” Hij laat zich er niet door tegenhouden. In The Atlantic vertelt hij over een gesprek met iemand van de NAACP, de zwarte burgerrechtenbeweging in Amerika. Hij was boos op Davis: “We hebben keihard gewerkt om tien stappen vooruit te komen, en jij zit hier te eten met de vijand waarmee je ons weer twintig stappen terugvoert!” Waarop Davis hem zijn trofeeën laat zien, de gewaden en maskers van ex-KKK-leden. “Dit is wat ik heb gedaan om racisme te bestrijden. Deze mensen hebben hun verwerpelijke ideologie verlaten dankzij mijn gesprekken met hen tijdens het eten. Hoeveel gewaden en maskers heb jij verzameld?”

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Zaman Vandaag.