Na een hectisch jaar – waarin drie verkiezingen plaatsvonden – heeft Israël eindelijk een nieuw kabinet. En dat brengt annexatie van de Westoever een grote stap dichterbij.

De eerste Israëlische parlementsverkiezingen vonden in april vorig jaar plaats, de tweede in september dat jaar. Beide verkiezingsrondes leidden niet tot een beslissend resultaat. De Knesset, het Israëlische parlement, telt 120 zetels. Net als in Nederland is het in Israël zeer onwaarschijnlijk dat één partij de absolute meerderheid bepaalt. Coalitieregeringen zijn daarom de praktijk. Maar zowel Benjamin Netanyahu, de huidige premier en leider van Likud, en zijn rivaal Benny Gantz van Blauw-Wit kregen het niet voor elkaar een coalitie te vormen.

Begin dit jaar werd er daarom een derde verkiezingsronde georganiseerd. Deze keer kwamen Likud en Blauw-Wit er tijdens de coalitieonderhandelingen wel uit en kon deze maand eindelijk een nieuwe regering worden ingezworen. Netanyahu en Gantz bereikten een overeenkomst: Netanyahu zal tot november 2021 premier zijn, daarna neemt Gantz het stokje over.

Er is hoop dat de rust terugkeert in de Israëlische politiek, maar grote verschillen binnen de coalitie zouden ook onrust kunnen veroorzaken. ‘Daar zijn de analisten het niet over eens’, zegt Hanna Luden, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI). ‘Maar het is niet zo dat het kabinet morgen uit elkaar kan vallen. Er zijn grote ideologische verschillen, dat is geen stevige basis, en er kunnen ook allerlei binnenlandse en buitenlandse verstoringen plaatsvinden die de regering doen wankelen. Aan de andere kant was het een bewuste keuze van deze partijen om de samenwerking aan te gaan, dus dit kabinet zou ons ook nog kunnen gaan verrassen.’

Of Israël nu politiek stabiel is zal met het verstrijken van de tijd duidelijk worden. Een belangrijkere vraag is wat de annexatieplannen van Israël zullen zijn. Want dat Israël delen van de Westbank moet annexeren, daarover zijn Netanyahu en Gantz het ook eens geworden.

Palestijnen vinden het plan oneerlijk

In januari dit maakte de Amerikaanse president Donald Trump zijn vredesplan voor de regio bekend. In dit voorstel zal zo’n 30 procent van de Westelijke Jordaanoever worden geannexeerd door Israël.

‘Het Amerikaanse plan is een uitgangspunt. Er moet nog worden bepaald waar de grenzen precies komen te liggen. Over die invulling moet vervolgens worden gestemd en ook dan blijft het spannend. Een aantal ministers binnen het huidige kabinet heeft al aangegeven tegen elk plan te zullen stemmen’, zegt Luden.

De overige 70 procent van de Westoever blijft volgens het Amerikaanse vredesplan over voor een eventuele Palestijnse staat, maar alleen als er aan een groot aantal voorwaarden wordt voldaan. Voordat er een Palestijnse staat gesticht kan worden moeten de Palestijnen onder andere eerst een democratisch overheidssysteem implementeren en de schoolcurricula aanpassen, naar een methode zonder antisemitisch lesmateriaal.

Palestijnse en Israëlische leiders hebben al jaren niet meer samen aan tafel gezeten. Ook gaven de Palestijnse autoriteiten meteen na de bekendmaking van Trumps vredesplan aan nooit te zullen onderhandelen over dit dictaat. Ze zijn het niet alleen oneens met de gedeeltelijke annexatie van de Westoever door Israël, maar ook met de volgens hen oneerlijke opdeling van Jeruzalem. Ze vinden dat het plan onvoldoende rekening houdt met het lot van de Palestijnse vluchtelingen.

Desalniettemin is de kans nu groot dat de annexatie doorgaat. Dat de Palestijnen niet willen onderhandelen zou misschien de deur kunnen openen tot annexatie van een nog groter gebied. ‘In Israël weten ze heel goed hoe ver ze precies kunnen gaan’, zegt pro-Palestina activist Frank van der Linde. ‘Hoeveel Israël precies gaat annexeren zal afhangen van de steun uit de Verenigde Staten enerzijds, en de weerstand van de kant van de EU en de Arabische landen anderzijds. Daarnaast weten we ook niet wat voor deals er in de achterkamertjes worden gesloten.’

‘In Israël weten ze heel goed hoe ver ze precies kunnen gaan’

De concrete plannen voor annexatie zouden op zijn vroegst op 1 juli kunnen worden vastgelegd. De Palestijnse president Mahmoud Abbas dreigde vorige week dat hij alle overeenkomsten met de Verenigde Staten en met Israël zal stopzetten als de annexatie doorgaat. Van soortgelijke dreigementen in het verleden kwam meestal nooit iets terecht, dus de kans is groot dat de Verenigde Staten en Israël zich van deze uitspraak weinig zullen aantrekken.

‘Wat ik hoop – ook al ziet het er op dit moment niet naar uit – is dat de Palestijnen zelf met een plan komen’, zegt Luden. ‘Het probleem voor Israël en de Israëli’s is dat de Palestijnen geen gebaar doen. Steeds meer Israëli’s denken dat het toch niet uitmaakt waarmee ze komen, want de Palestijnen zouden toch niet willen meedenken en met een tegenvoorstel komen.’

Nederland protesteert en zwijgt tegelijkertijd

Een gedeeltelijke annexatie van de Westoever is een schending van het internationaal recht. Ambassadeurs uit verschillende landen, waaronder Nederland, maakten daarom begin mei officieel bezwaar bij het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken. Ze waarschuwden dat annexatie het vredesproces zou schaden en de stabiliteit van de regio in gevaar zou brengen.

Volgens Jaap Hamburger, voorzitter van Een Ander Joods Geluid, kleeft er nog een ander groot risico aan de gedeeltelijke annexatie van de Westbank: er bestaat een gerede kans dat de Palestijnen in dit gebied zullen worden verdreven naar niet-geannexeerde delen van de Westoever. Als Israël geen gelijke burgerlijke en politieke rechten en vrijheden geeft aan alle bewoners van het gebied, dus ook de Palestijnen, kan het land als apartheidsstaat worden gedefinieerd, zegt hij.

Hamburger: ‘Al tientallen jaren was Israël feitelijk geen democratische rechtsstaat meer, maar nu kan Israël ook niet meer de pretentie voeren dit te zijn.’ Omdat het onwaarschijnlijk is dat de Palestijnen dezelfde rechten zullen krijgen als de Israëliërs, zijn veel Palestijnen bang dat ze zullen moeten verhuizen.

De toekomst na de annexatie roept veel vraagtekens op. Maar volgens Van der Linde en Hamburger zal een Israëlische annexatie van de Westbank weinig effect hebben op de relatie tussen Nederland en Israël. Nederland heeft grote economische belangen en is gebaat bij een goede relatie met Israël.

‘Er is geen enkele reden voor de huidige Nederlandse regering om de relatie met Israël te veranderen’, stelt Van der Linde. ‘Zelfs als er volgend jaar in Nederland een linkse regering aan de macht komt zal er weinig veranderen. De pro-Israëllobby in Nederland is sterk en de strategie om kritiek op Israël als antisemitisme te labelen is daarbij erg effectief. Niemand wil als antisemiet worden weggezet.’

Van der Linde noemt het voorbeeld van Jeremy Corbyn, de voormalige leider van Labour in Groot-Brittannië. Hij zou door zijn tegenstanders ten onrechte als antisemiet zijn weggezet. Volgens Van der Linde zijn Nederlandse partijen en politici bang: ‘Zo principieel als Corbyn zijn ze gewoon niet’.

Hamburger zegt dat de politieke wil om Israël aan te pakken ‘er nooit is geweest’. ‘Nederland zal verbaal mopperen om zich vervolgens te verschuilen achter de EU. Er zullen geen sancties komen. Er gaat niets gebeuren waar Israëlische politici wakker van zullen liggen.’

Joden in Nederland over Israël

Binnen de Joodse gemeenschap in Nederland zijn de geluiden over de nieuwe regering en de annexatieplannen gemengd. ‘Net als in Israël zijn mensen hier opgelucht. Niet iedereen is blij met de nieuwe regering, maar wel dat er niet opnieuw verkiezingen hoeven worden gehouden’, aldus CIDI-directeur Luden.

Daarnaast zijn veel Joodse Nederlanders volgens Luden niet bezig met de Israëlische politiek. Onder degenen die dat wel zijn, verschillen de meningen. ‘De meeste Joden in Nederland zijn linkser dan in Israël, maar je hebt ook Nederlanders die premier Netanyahu of de rechtse minister Naftali Bennett steunen.’

‘Er is geen enkele reden voor de huidige Nederlandse regering om de relatie met Israël te veranderen’

Jaap Hamburger van Een Ander Joods Geluid draagt de zware geschiedenis van vervolging, marteling en dood met zich mee. Het valt hem daarom extra zwaar dat de Palestijnen nu ‘gedehumaniseerd’ worden. ‘Als het gaat om de Palestijnen is er amper een stem in de joodse gemeenschap in Nederland die zich openlijk om hen bekommert. Nederlandse rabbijnen, die een morele voorbeeldfunctie zouden moeten vervullen, zwijgen als het graf.’ Hamburger wijst op Amerikaanse rabbijnen die kritisch over Israël durven te zijn.

‘Maar zo ver zijn wij nog niet’, zegt hij. ‘In Nederland overstemt het gekrakeel over antisemitisme de geluiden over de genadeloze onderdrukking van het Palestijnse volk, in de door Israël bezette gebieden.’

Toch geldt dat niet voor iedereen, nuanceert Hamburger: ‘Ik ken gelukkig heel veel individuele Joden die dat gevoel met mij delen, ook buiten Nederland, niet in de laatste plaats in Israël zelf. Ook heel veel niet-Joden hebben hun ogen geopend.’