In Berlijn wonen veel Turkse Duitsers, mensen die er al decennialang wonen en mensen die onlangs naar Duitsland zijn geëmigreerd. De Kanttekening sprak met drie jonge migranten over eerdere migrantengeneraties, vooroordelen bij Duitsers, de politieke situatie in Turkije en wat Berlijn nu zo aantrekkelijk maakt. ‘Ik denk dat Berlijn een basis is voor het liberalisme, voor een vrije levensstijl.’

De Turkse gemeenschap in Berlijn is goed zichtbaar. Vooral in de Berlijnse wijken Kreuzberg, Neukölln en Wedding zijn er veel Turkse winkeltjes, de beroemde Späti, waar mensen op mooie zomerse avonden hun drankjes en versnaperingen halen voor in het park. De kebabzaken zitten vol en grote moskeeën maken deel uit van het straatbeeld.

In de jaren zestig kwamen de eerste Turkse gastarbeiders naar Duitsland. Het aantal Turkse Duitsers ligt volgens het Duitsland Instituut op 2,4 miljoen, drie procent van de totale bevolking. Andere schattingen lopen op tot drie miljoen. In Berlijn is vijf procent van de inwoners Turks.

Eerdere generaties

Kerem (28), Caglar (30), en Emre (29) zijn drie vrienden uit Turkije. Caglar en Emre komen uit Istanbul en wonen nu twee jaar in Berlijn. Kerem komt oorspronkelijk uit de buurt van Rize, een provinciehoofdstad aan de Turkse zee en tevens de stad waar Erdogans familie vandaan komt. Kerem werkt en woont nu acht maanden in de Duitse hoofdstad. Volgens hem is er een duidelijk verschil tussen Turkse nieuwkomers en de Turken die al langer in Duitsland wonen. ‘De eerste generatie, die in de jaren zestig en zeventig naar Duitsland is gekomen, verschilt echt van ons. Ze mogen ons –nieuwkomers- vaak niet, misschien omdat we te modern zijn. Hun generatie is vaak wat conservatiever en houdt nog erg vast aan Turkse waarden en tradities.’

Caglar heeft een andere kijk op de eerste generatie. Hun gebruiken staan naar zijn mening erg ver af van de Turkse cultuur. ‘Ze spreken een taal waarin je de zinnen niet kan begrijpen, alleen sommige woorden. Je moet nadenken over wat ze bedoelen. Natuurlijk zijn er wel overeenkomsten, maar ik denk dat wij meer verwesterd zijn opgegroeid in Turkije dan zij in Berlijn. Zo had ik een gesprek met een oudere Turkse man over evolutie. Hij vertelde mij dat hij een leraar op een Duitse school had geslagen die de evolutietheorie probeerde uit te leggen. Ik heb dit in Turkije nooit meegemaakt. Ik heb het gevoel dat ze heel defensief zijn.’

‘Mensen hebben hier sterke vooroordelen over Turken’

Vooroordelen

Caglar heeft het gevoel dat het moeilijker is om in de Duitse maatschappij te integreren dan in andere Europese samenlevingen. Hij heeft hiervoor in Zweden, Noorwegen, de Verenigde Staten en Italië gewoond. ‘Nu woon ik Berlijn, maar Berlijn is anders de rest van Duitsland. In het algemeen zullen Duitsers je wel hulp aanbieden als je die nodig hebt, maar ze zullen niet echt met je omgaan als je geen Duits spreekt. Dat is heel anders dan in de andere landen waar ik heb gewoond’.

In Noorwegen had Caglar alleen maar Noorse vrienden, maar na twee jaar in Berlijn heeft hij nog steeds geen Duitse vrienden. ‘Als ik vertel dat ik Turks ben, reageren mensen met ‘echt?’, omdat mensen hier sterke vooroordelen over Turken hebben. Een stereotype dat voor mij vreselijk is, maar waar andere Turken vaak trots op zijn. Als ik in een bar kom, dan beginnen Duitsers soms een gesprek over wanneer ik weer naar huis ga. Maar 90 procent is erg rationeel.’

‘Berlijn is een basis voor het liberalisme, voor een vrije levensstijl’

Turkije

Kerem is blij dat hij nu in Berlijn woont. ‘Hier kun je naast een moskee een nachtclub vinden. Dat kan alleen in deze stad.’ De drie vrienden hadden meegedaan aan de Gezi-protesteren van 2013, waarbij 22 doden zijn gevallen. Voor Emre waren het harde optreden van de Turkse politie en de conservatieve politiek van Erdogan de belangrijkste redenen om te vertrekken. Hij vond het moeilijk om in een land te leven waar zoveel mensen voor de AKP hebben gestemd. Nu werkt hij bij een softwarebedrijf. Vlak nadat de Gezi-protesten door de regering waren neergeslagen, had Emre een grote softwareopdracht binnengesleept, voor diezelfde regering. ‘Het was heel dubbel om opeens een project uit te voeren voor de regering. Ik ben er na een paar maanden dan ook mee opgehouden.’

De drie vrienden volgden de lokale verkiezingen in Istanbul op de voet. Zij hoopten vurig dat CHP’er Ekrem Imamoglu weer zou winnen. In maart had Imamoglu al gewonnen, maar onder druk van Erdogan besloot de kiescommissie dat de verkiezingen in Instanbul opnieuw moesten worden gedaan. Kerem, Caglar en Emre mochten zelf niet hun stem uitbrengen, omdat Turken in het buitenland alleen voor de Turkse parlementsverkiezingen en presidentsverkiezingen mogen stemmen. Nu Imamoglu weer als de winnaar uit de bus kwam, hebben ze weer hoop.

Caglar verliet Turkije echter niet uit economische of politieke redenen, maar omdat hij avonturistisch is ingesteld. ‘De laatste golf immigranten is weggegaan vanwege Erdogan, dat kan ik begrijpen, maar ik ben gewoon erg reislustig en ik vind het geweldig om in het buitenland te wonen. Ik denk dat Berlijn een basis is voor het liberalisme, voor een vrije levensstijl.’