De oorlog in Oekraïne woedt nu meer dan twee jaar, maar haalt zelden nog de voorpagina’s. Dat is vreemd, want de Oekraïners strijden voor onze Europese idealen. In zijn boek Ware moed breekt oud-minister Joris Voorhoeve (78) een lans voor hen. ‘Ook de geïnformeerde krantenlezers hebben te weinig besef van de verregaande gevolgen van deze oorlog.’

Joris Voorhoeve (78) heeft een indrukwekkende politieke en academische carrière achter de rug. Hij was onder andere fractieleider van de VVD, directeur van Instituut Clingendael, minister van Defensie in het kabinet Kok-I,  deeltijdhoogleraar Internationale Veiligheidsstudies aan de Nederlandse Defensie Academie NLDA, lector internationale vrede, recht en veiligheid bij De Haagse Hogeschool en hoogleraar Internationale Organisaties aan de Universiteit Leiden.

In zijn boek Ware moed schetst Voorhoeve de offers die de Oekraïners moeten brengen en de overtuigingen die hen overeind houden tegenover de grote overmacht van Rusland. ‘Zij hebben onze hulp nodig. Ze vechten ook voor onze Europese idealen.’ De netto-opbrengsten van Ware moed worden verdeeld over de stichting OpenDoorUkraine.nl, die humanitaire en wederopbouwprojecten in Oekraïne uitvoert, en de Netherlands for Ukraine Foundation, die humanitaire en medische hulp aan Oekraïne biedt.

Als oud-minister van Defensie kent Voorhoeve veel Oekraïners, vertelt hij. ‘Ik heb een zwak voor dit jonge land, deze jonge democratie’, vertelt hij. ‘Ik heb dit boek daarom geschreven en omdat dit mijn vakgebied is. Al vijftig jaar houd ik mij bezig met het internationale bestel. Wat mij opvalt: ook geïnformeerde krantenlezers hebben te weinig besef van de verregaande gevolgen van deze oorlog. Terwijl je goed moet denken over verschillende toekomstscenario’s. Wat als Oekraïne de oorlog verliest? Dan vallen er tientallen miljoenen Oekraïners onder het juk van Vladimir Poetin. Krijgt de Europese Unie 20 miljoen Oekraïense vluchtelingen, want de meeste Oekraïners willen niet onder Poetin leven.’

‘Het poetinisme is pure terreur en vernietigingsdrang. Ik zeg bewust niet: de Russen. Het gaat om Poetin en zijn kompanen. De misdaden die zij begaan. Poetin houdt bovendien niet op bij Oekraïne. Alles en iedereen in Rusland wordt voorbereid op de strijd. Zelfs studenten uit Afrika, India en Nepal worden geronseld. Ze tekenen een contract om te studeren in Rusland en eindigen aan het front. Een Russische overwinning betekent een sterker Poetin-Rusland. En dan zal hij de Baltische staten (Estland, Letland en Litouwen, red.) aanvallen en Moldavië.’

‘Zelfs studenten uit Afrika, India en Nepal worden geronseld’

De NAVO doet tegen Poetin-Rusland nu veel te weinig. Belangrijk is afschrikking, zegt Voorhoeve. ‘Als je geen oorlog wil, dan moet je ervoor zorgen dat de oorlog niet uitbreekt, en dat kun je doen door de vijand af te schrikken. Je hebt twee onderdelen. Ten eerste conventionele afschrikking, het hebben van veel defensiekracht. Dat valt nu heel erg tegen. Daarnaast heb je de nucleaire afschrikking. Maar ook dit valt tegen. Frankrijk heeft 600 atoomwapens, het Verenigd Koninkrijk 300 atoomwapens, Poetin-Rusland maar liefst 6000. Ik heb als lid van de Adviesraad Internationale Vraagstukken het kabinet geadviseerd om militaire oefeningen te houden in het Oostzeegebied, om Poetin af te schrikken. Dit advies hebben we meerdere malen herhaald, maar de regering deed er niets mee. Mark Rutte werd in 2022 wakker. Terwijl Poetin-Rusland in 2014 al de Krim bezette en een oorlog begon in Oost-Oekraïne. Omdat Poetin niet werd afgeschrikt, probeerde hij steeds meer. Net als Adolf Hitler in de jaren dertig.’

Poetin spiegelt zich aan Russische tsaren

Het Rusland van Poetin wordt door Voorhoeve omschreven als een ‘roofzuchtige autocratie’. ‘Veel analisten noemen Rusland een imperialistische staat, maar imperialisme is als begrip ontoereikend. Een imperium opbouwen, dat kun je ook vreedzaam doen. Poetin is erger dan imperialisme. Met imperialisme verklaar je niet waarom steden worden platgegooid, universiteiten worden gebombardeerd. Poetin wil niet alleen Oekraïne veroveren, hij wil het land van de kaart vegen, Russificeren. Dat wil hij ook met de Baltische staten en Moldavië.’ Volgens Voorhoeve spiegelt Poetin zich aan de Russische tsaren van weleer, zoals Peter de Grote. ‘Maar Poetin is meer Iwan de Verschrikkelijke. Poetin denkt een groot rijk op te bouwen, maar dat valt te bezien. Rusland wordt steeds afhankelijk van China.’

‘Rusland en China zijn ook koloniale machten, die heersen over vele volkeren’

Voorhoeve ziet China als een groot gevaar voor het Westen. ‘En er is maar één manier om de westerse beschaving – rechtsorde en vrijheid – te redden: samenwerking tussen Noord-Amerika en Europa. Want als ze gescheiden wegen ingaan is dat niet slechts gevaarlijk voor Europa, maar ook voor de VS. Zij komen dan alleen te staan tegenover Rusland, China, Noord-Korea en Iran. Deze landen zijn megagevaarlijk voor de vrije wereld.’

Veel landen in Afrika en Azië hebben sympathie voor de Russische invasie in Oekraïne, omdat ze antiwesters zijn. Voorhoeve vindt deze opstelling kortzichtig. ‘Ze denken dat de vijand van hun vijand hun vriend is, maar feitelijk kiezen ze daarmee voor de duivel. Bovendien zijn Rusland en China ook koloniale machten, die heersen over vele volkeren. Het kolonialisme is niet iets waar het Westen het patent op heeft.’

Is het antiwesterse denken ook de reden waarom linkse intellectuelen als Noam Chomsky, Willem Schinkel, Jolle Demmers en Ewald Engelen vooral naar de NAVO wijzen, als het om Oekraïne gaat? Volgens Voorhoeve beseffen deze denkers onvoldoende dat de vrede en vrijheid die we in het Westen hebben te danken is aan het Noord-Atlantisch Handvest, dat de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk in 1942 sloten, in hun strijd tegen Hitler-Duitsland. ‘Dát is de basis van ruim 75 jaar vrede en vrijheid.’

De zelfbenoemde pacifisten zijn volgens Voorhoeve niet realistisch. ‘Omdat uiteindelijk onze vrede en vrijheid op de macht van de gezamenlijke NAVO-lidstaten berusten. Afschrikking is nodig. Het feit dat wij bereid zijn om onze vrije rechtsorde te verdedigen, daarop zijn onze vrede en vrijheid gefundeerd. Dat kun je verschrikkelijk vinden, maar dit is gebaseerd op een gestaafde werkelijkheid. Een vrije ordening zonder macht bestaat alleen in Utopia. Maar de heilsstaat die Thomas More beschreef was een eilandje, zonder internationale betrekkingen. Wetten kunnen niet zonder macht. Je moet wetten kunnen afdwingen. De rechtsorde heeft fysieke macht nodig, niet alleen vriendelijke instellingen. Anders betaalt niemand nog belastingen. Recht zonder macht is als een zuchtje wind. Macht zonder recht is dictatuur.’

Democratische Palestijnse staat

Hoe kijkt Voorhoeve ten slotte naar Israëls oorlog in Gaza. ‘Kijk, ik vind dat Israël op een hele onverstandige manier reageert. Ze roepen met hun geweld alleen maar nog meer haat op. Voor elke gedode Palestijnse strijder staan er tien nieuwe op. Wat we nodig hebben is een democratische Palestijnse staat. Maar door dit grove geweld bereik je dus het tegendeel, schep je vijanden, fanatiekelingen.’ Toch is Voorhoeve het niet eens met die linkse critici, die het Westen hypocrisie verwijten omdat we wel Oekraïne steunen, maar niet de Palestijnen en andere onderdrukte volkeren. ‘Er gaat helaas ontzettend veel dingen mis in deze wereld. Onze middelen zijn helaas beperkt. We kunnen niet consequent zijn. Ik kan mijn buurman wel helpen om een dief te vangen als hij wordt beroofd, maar niet tegelijkertijd een diefstal in Groningen voorkomen. Je kunt alleen 100 procent rechtvaardig zijn achter je schrijftafel.’

Joris Voorhoeve, Ware moed, Aspekt, 247 blz., €24,95.