België heeft te kennen gegeven het autonomieplan van Marokko als een goede oplossing te zien om het conflict over de Westelijke Sahara te beëindigen. Dit meldde premier Alexander De Croo gisteren tijdens de dag van het Marokkaans-Belgische partnerschap in de Marokkaanse hoofdstad Rabat. 

België is het vijftiende land van de Europese Unie dat zich achter het Marokkaanse autonomieplan schaart. Er is echter ook veel kritiek op het plan: het zou de annexatie van Marokko legitimeren en het zelfbestuur van de inheemse bevolking uitsluiten. Marokko zou bovendien de steun van EU-landen verkrijgen door middel van controversiële deals. 

‘In deze context beschouwt België het Marokkaanse autonomieplan, gepresenteerd in 2007, als een serieuze en geloofwaardige inspanning van Marokko en als een goede basis voor een oplossing die door de partijen (bij het geschil) wordt aanvaard’, staat er in de gezamenlijke verklaring van Marokko en België. 

Volgens de North African Post krijgt België in ruil hiervoor investeringsmogelijkheden in verschillende sectoren in Marokko, waaronder energie, landbouw, mijnbouw, transport, huisvesting, infrastructuur en telecommunicatie.

Nederland besloot in 2022 om het autonomieplan van Marokko te erkennen. Volgens NRC mocht Nederland in ruil hiervoor uitgeprocedeerde migranten terugsturen naar Marokko, een punt waarover de landen al jaren in de clinch lagen. De erkenning van het Marokkaanse plan wordt dan ook gezien als een knieval voor Marokko, dat in toenemende mate ruilmiddelen inzet om diens autonomie over de Westelijke Sahara te legitimeren.

Het conflict

Over de Westelijke Sahara woedt al decennialang een geopolitiek conflict. Marokko bezet sinds 1975 het gebied, dat voor die tijd een Spaanse kolonie was. Een groot deel van de lokale Sahrawi-bevolking vluchtte naar het buurland Algerije en kwam daar in vluchtelingenkampen terecht. De Sahrawi dromen sinds de dekolonisatie van een onafhankelijke staat. De militante beweging Polisario strijdt hier al jaren voor. De organisatie wordt gesteund door de Algerijnse regering, die regelmatig met de Marokkaanse regering in de clinch ligt.

Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag oordeelde in 1975 dat het zelfbeschikkingsrecht van de lokale bevolking voorop stond en dat de Westelijke Sahara gedekoloniseerd diende te worden. In 1991 gingen zowel Marokko als het Polisario akkoord met een door de VN bemiddelde staakt-het-vuren om zich voor te bereiden op een referendum over zelfbeschikking. Dat referendum heeft echter nooit plaatsgevonden.

Het autonomieplan 

In het autonomieplan van Marokko, dat het in 2007 voorstelde, krijgt de Westelijke Sahara weliswaar wat meer autonomie, maar blijft het onderdeel van Marokko. Dat is voor Polisario onvoldoende. 

‘Het Marokkaanse initiatief voorziet niet, zoals de naam doet vermoeden, in de autonomie van het grondgebied’, stelden ook Belgische rechtsgeleerden in november 2022. ‘Het sluit dus in principe elke mogelijkheid van onafhankelijkheid voor de Westelijke Sahara uit, doordat het een toekomstig referendum uitsluit. Het zelfbeschikkingsrecht van het Sahrawi-volk omvat echter volgens het internationaal recht ook de mogelijkheid om onafhankelijkheid te bereiken, waarover de betrokken mensen op een vrije en authentieke manier hun wil moeten kunnen uiten.’

De Belgische rechtsgeleerden schreven een gezamenlijke verklaring na een diplomatieke reis naar Marokko van  minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib, waarin ook zij haar steun voor het plan uitsprak. ‘Er is nog tijd om de kwestie beter te analyseren en het officiële standpunt van België te corrigeren’, was de boodschap eind 2022. De brief mocht niet baten, zo blijkt uit de gezamenlijke verklaring in Rabat gisteren.