Behalve Koerden en soennitische Arabieren wonen in Syrië ook groepen oosterse christenen. Hoe kijken de christenen aan tegen de Turkse inval in Noord-Syrië?

Je zou misschien verwachten dat christenen in Syrië massaal anti-Erdogan zijn en de Koerden steunen. Zo berichtte het Amerikaanse Christian Broadcasting Network over Syrische christenen die samen met de Koerden tegen de Turken en jihadisten ten strijde trokken. Maar de werkelijkheid ligt anders. Veel Syrische christenen zijn niet zo rouwig wanneer de Koerden zullen vertrekken.

Onder Syrische christenen wordt Arabisch en Aramees (Suryoyo) gesproken. Arameestalige christenen noemen zichzelf ‘Suryoye’ in hun eigen taal. Dat vertalen ze in het Nederlands met Arameeërs of Assyriërs. De meeste Syrische christenen die in Nederland wonen noemen zichzelf Arameeërs, een minderheid noemt zich Assyrisch. De Arameeërs menen dat de christelijke Suryoye van de oude Arameeërs afstammen, die rond 1000 voor Christus in Zuidoost-Turkije en Noord-Syrië allerlei stadsstaatjes oprichtten. De Assyriërs geloven dat de oude Assyriërs, die rond 700 voor Christus heersten over een enorm wereldrijk, de voorouders van de Suryoye zijn.

De afgelopen decennia zijn honderdduizenden Syrische christenen Turkije, Irak en Syrië ontvlucht voor oorlog en geweld. Het is onduidelijk hoeveel er nu nog in het Midden-Oosten wonen. In Syrië zullen het er niet meer dan een miljoen zijn, in Irak maximaal 200.000, in Zuidoost-Turkije zijn het er ongeveer tweeduizend, zegt Johny Messo, voorzitter van de Wereldraad van Arameeërs, in het Engels de World Council of Arameans (Syriacs).

‘De Koerden hebben hun hand overspeeld’

Johny Messo behartigt wereldwijd de belangen van de Arameeërs. Hij zegt dat Koerdische strijders veel Arameeërs hebben verjaagd door voor een onafhankelijk ‘Koerdistan’ te strijden, nota bene in het hart van het gebied waar de Arameeërs wonen.

‘In Irak is dit bijna gelukt, in Syrië leek het even zo. In Zuidoost-Turkije strijd de Koerdische PKK sinds 1984 tegen de Turkse staat. En wij Arameeërs belandden er ongewild tussen. Hierdoor zijn veel Arameeërs naar West-Europa gevlucht en hebben de Koerden dankbaar onze achtergelaten gebieden ingenomen.’

Messo beschouwt de YPG als het kind van de door Turkije als terroristisch aangemerkte PKK. ‘Dat erkent iedereen, zelfs Koerden.’ Volgens Messo heeft de YPG geprofiteerd van de strijd tegen IS, want hierdoor kregen ze Amerikaanse wapens en geld om zo hun eigen Koerdische regio te stichten.

‘Hierbij hebben ze hun macht misbruikt. Aramese dorpen die door de Koerden werden ‘heroverd’ op IS kwamen stevig in Koerdische handen. De Arameeërs kregen hun landerijen niet terug. De Koerden zetten overal hun eigen mensen neer, christelijke scholen en kerken ontvingen officiële brieven waarin stond dat ze de Koerden moesten erkennen als nieuwe heersers. De Koerden vermoordden enkele Arameeërs, sloten scholen en verplichtten kinderen Koerdisch te leren. Ook dwongen ze Arameeërs uit Noordoost-Syrië vorig jaar mee te vechten tegen de Turken in Afrin, in het noordwesten van het land.’

‘Koerdificatie is het doel’

Volgens Messo hadden de Koerden de Turkse invasie in Noord-Syrië kunnen voorkomen als ze zich meer verantwoordelijk hadden gedragen. ‘Turkije wilde niet nog een Koerdische entiteit aan zijn grens. De Koerden hebben hun hand overspeeld. Donald Trump heeft de juiste beslissing gemaakt. Andere landen zouden de terugtrekking van Amerika en wapenleveranties aan groepen in Syrië óók moeten volgen voor de terugkeer van veiligheid, vrede en stabiliteit in ons vaderland.’

Maar zijn Erdogans bommen en door Turkije gesteunde islamitische milities niet veel gevaarlijker voor de christenen dan de Koerden? Messo antwoordt ontwijkend: ‘Of het nu jihadisten zijn of nationalistische Koerden, we willen gewoon vrede. Koerden zijn uiteraard meer voor rede vatbaar, maar mede door hun autoritaire gezag de laatste jaren hebben zij ons vertrouwen verloren.’

En Erdogan dan? Messo vertelt dat hij op uitnodiging van de Syrisch-orthodoxe kerk in de Amerikaanse staat New Jersey eerder dit jaar met hem in gesprek mocht. ‘Je kunt van alles van Erdogan vinden wat je wilt, maar we hebben het met hem te doen in Zuidoost-Turkije. Wij gaan daarom ook met hem het gesprek aan. Dat impliceert niet dat we zijn politiek steunen, maar dankzij gesprekken als deze komt er in Istanbul een Syrisch-orthodoxe Kerk, de eerste nieuwe kerk sinds de geboorte van Turkije in 1923. Praten met Erdogan heeft zin.’

‘Wij zijn de oorspronkelijke bevolking’

Attiya Gamri van de Assyrian Confederation of Europe is net als Messo kritisch over de Koerden: ‘De Koerden leven nog maar een paar honderd jaar in de gebieden waar wij al meer dan drieduizend jaar wonen. Zij zijn de nieuwkomers, wij zijn de oorspronkelijke bevolking. Onze relatie met de Koerden is problematisch. We vochten bijvoorbeeld in Irak zij-aan-zij met de Koerden tegen Saddam Hoessein, maar de Koerdische regering in Noord-Irak heeft daarna de Assyriërs en de Jezidi’s monddood gemaakt. Koerdificatie is het doel.’

Ook noemt Gamri de moord in april 2015 op David Jendo, een Assyrische militieleider die volgens het internationale tv-station Assyria TV door de Koerdische YPG werd vermoord. De YPG gaf IS de schuld voor de moord, maar dat is volgens Assyria TV een leugen. De moord op Jendo is niet door de grote media opgepikt, wel door het Turkse persbureau Anadolu Agency, dat dit inpaste in het Turkse narratief dat de YPG-milities slecht zijn.

Volgens Gamri heeft 80 procent van de Koerden uit Syrië wortels in Turkije en Irak. ‘Zij wonen pas heel recent in Syrië, gevlucht voor het geweld tussen de PKK en de Turkse regering of voor Saddam Hoessein. Maar de nieuwkomers zijn in Noord-Syrië wel de dominante politieke kracht geworden.’ Dit komt volgens haar vanwege hun hoge geboortecijfers en ook door geweld tegen christenen. De Koerden die nog niet heel lang in Syrië wonen hebben van Assad ook geen identiteitsbewijs gekregen. De Assyriërs kregen dat wel. ‘Ik ben het niet eens met Assad hoor, maar nu snap ik zijn beslissing wel.’

‘Christenen worden altijd vergeten’

Gamri stoort zich aan Nederlandse politici en aan de ‘eenzijdige’ berichtgeving van Nederlandse media. ‘Gert-Jan Segers van de ChristenUnie noemde de Koerden toen hij de Turkse aanval veroordeelde, maar vergat ons. En journalist Brenda Stoter Boscolo vraagt terecht aandacht voor de genocide op de Jezidi’s, maar dat Assyrische christenen in Irak in 2015 ook werden vermoord door IS-strijders en Assyrische vrouwen ook werden verkracht en tot seksslaaf gemaakt, daar is helemaal geen aandacht voor. Christenen worden altijd vergeten.’

Hoewel ze kritisch is op de Koerden, juicht Gamri de Turkse invasie van Noord-Syrië niet toe. Gamri: ‘We zitten niet op Erdogan te wachten. We vinden jihadistische milities beangstigend, die staan voor ons gelijk aan moord, verkrachtingen en berovingen.’

Vorige week deelde Gamri op Facebook een artikel uit de christelijke krant Christianity Today over Kamishli. Deze Syrische stad werd honderd jaar geleden, ten tijde van de Armeense en Assyrische Genocide, gesticht door Syrische christenen die op de vlucht waren geslagen voor de Ottomaanse Turken. Gamri: ‘Assyriërs vermoord in Kamishli… Mijn familie woont hier meer dan honderd jaar. Na de genocide hier een nieuw leven gestart. Nu worden ze opnieuw door Turkse wapens aangevallen.’

‘Christenen noodgedwongen pro-Assad’

Daniel Altunkaynak ziet het anders. Hij is vertegenwoordiger van de European Syriac Union, een pro-Koerdische groepering die een minderheid van de Syrische christenen vertegenwoordigt. ‘In Syrië zijn de meeste christenen na decennialange angstpolitiek en dictatuur noodgedwongen pro-Assad’, zegt Altunkaynak. ‘Dat betekent niet dat ze zijn moordpartijen en martelgevangenissen steunen, maar Assad doet alsof hij de christenen beschermt. Ook zijn mensen bang voor de Syrische geheime dienst, die ook in Noord-Syrië actief is.’

Volgens Altunkaynak is het niet waar dat de Koerden in Syrië de christenen onderdrukken. ‘Sowieso hebben de christenen het moeilijk in het Midden-Oosten. De afgelopen twee decennia vond er een heuse exodus plaats en besloten honderdduizenden oriëntalistische christenen het Midden-Oosten te verlaten. Maar het is niet waar dat dit door de Koerden komt.’

Altunkaynak ontkent ook dat de Koerden er verantwoordelijk voor zijn dat christelijke scholen in Syrië moesten sluiten. Er zouden Syrische staatsscholen zijn gesloten, die pro-Assad waren. En de protesten van christenen hiertegen zouden mede zijn georganiseerd door de geheime dienst van Assad.

‘Syrië kun je niet vergelijken met Nederland. Suryoye en christenen zijn nog steeds heel bang voor Assad en zijn geheime dienst. Daarom gingen ze demonstreren.’ Altunkaynak voegt toe dat die staatsscholen maar twee tot drie uur in de week Aramees gaven.

Hebben christenen die Assad steunen of de invasie van Erdogan verdedigen last van een ‘dhimmi-mentaliteit’? Altunkaynak laat dat in het midden. ‘Ik wil absoluut geen polemiek tussen ons en onze broeders en zusters van de Aramese en Assyrische bewegingen.’

Waar de pro-Koerdische christenen wél voor staan? ‘Ons denken is gegrond in socialisme en revolutionair-nationalisme. Wij strijden voor ons volk, de Suryoye, komen op voor onze rechten, onze taalrechten, onze religieuze rechten, en voor gelijke rechten voor iedereen. Ook voor de rechten van andere volkeren dus. De tijd dat wij ons lieten behandelen als tweederangsburgers is voorbij.’ Altunkaynak ontkent dat de pro-Koerdische Syrische christenen ‘pionnen’ van de Koerden zijn. ‘We komen in de eerste plaats op voor de Suryoye, we zijn geen Arabische, Jezidi of Koerdische partij.’