Waarom dragen moslima’s een hoofddoek? De Kanttekening sprak een expert en twee moslima’s die een hoofddoek dragen.

Islamoloog Nora Asrami (Vrije Universiteit Amsterdam), die promoveerde op de religieuze beleving en geloofspraktijk van jongvolwassen moslims, beschrijft de culturele en de religieuze motivatie om een hoofddoek te dragen.

De culturele motivatie: ‘Het kan zijn dat ze graag bij de familie of de gemeenschap willen horen: veel vrouwen in hun omgeving dragen er één, daarom willen zij dat ook of er wordt van ze gevraagd of verwacht dat ze op een bepaald moment een hoofddoek dragen. Dat is de culturele motivatie. De culturele hoofddoekdragers wekken bij buitenstaanders wel eens verwondering op. Hippe sneakers, strakke kleding en een hoofddoek. Dat lijken tegenstrijdigheden, maar voor hen gaat het goed samen. Ze combineren de westerse cultuur en hun geloof op hun eigen manier.’

De religieuze motivatie: ‘Veel jongeren verdiepen zich in de puberteit pas echt in de islam. Ze kunnen dan tot de conclusie komen dat de hoofddoek bij hun geloof hoort. Deze groep vrouwen kleedt zich vaak minder opvallend dan geloofsgenoten die om culturele redenen een hoofddoek dragen.’

Bescheidenheid

In de Koran komt de sluier tweemaal voor, in de soera’s an-Noer (het licht) en al-Ahzaab (de partijscharen).‘En zeg tegen de gelovige vrouwen dat zij hun ogen neerslaan, hun kuisheid bewaken, hun aantrekkelijkheden niet tonen, behalve wat daarvan zichtbaar is’, staat in an-Noer. In al-Ahzaab wordt aan de vrouwen gevraagd ‘hun overkleden te laten hangen’. Waarom zou God eigenlijk willen dat een vrouw haar haren bedekt?

‘Lastige vraag’, zegt Asrami. ‘Het merendeel van de theologen vindt dat een hoofddoek bij bescheidenheid hoort, een belangrijke deugd binnen de islam. Om diezelfde reden zijn er volgens sommige moslims ook kledingregels voor mannen, zoals een baard en een broek die de enkels blootlegt. De meeste moslimmannen in Nederland houden zich daar niet aan. Maar er zijn ook veel vrouwen die de kledingregels niet naleven. Theologisch gezien is de hoofddoek onderdeel van het geloof, maar het is zeker niet de basis van de islam. De basis van de islam wordt gevormd door de vijf zuilen (geloofsbelijdenis, bidden, aalmoezen geven, vasten, bedevaart naar Mekka, red.). De geleerden verschillen van mening over of de sluier verplicht is of niet, daarom zie je ook veel moslima’s zonder hoofddoek.’

Mipsters

Volgens Asrami wordt in de klassieke theologie wel vaak gedaan alsof een hoofddoek verplicht is. ‘Een moslima hoort zich bescheiden op te stellen en verleiding te voorkomen. Een hoofddoek zou daarbij passen, want je bedekt je schoonheid. Maar het paradoxale is dat voor veel moslima’s de hoofddoek een manier is om schoonheid te benadrukken. Ze gebruiken de hoofddoek om make-up mooi uit te laten komen en combineren het met modieuze kleding. Soms is een hoofddoek meer een uiting van fashion dan religie. Bij mipsters ofwel moslimhipsters in de Verenigde Staten is de tulband die de nek bloot laat heel populair.’ Asrami geeft verschillende redenen voor de toename van het aantal jonge hoofddoekdragers. ‘Dat het aantal jonge hoofddoekdragers de laatste decennia is toegenomen komt onder meer omdat moslimjongeren zich steeds meer bewust worden van hun religieuze identiteit, de wereld om hen heen en het islamdebat. De hoofddoek is vaak een uiting van een soort geuzenidentiteit.’

Blogger Bushra Sayed (31): ‘Een hoofddoek staat voor mij voor bescheidenheid, rust en vriendelijkheid’

Waarom begon je een hoofddoek te dragen?

‘Op de islamitische basisschool waren hoofddoekjes heel gewoon. Mijn vriendinnen hadden een hoofddoek en ik daarom ook. Toen ik naar de brugklas ging, heb ik ’m afgedaan. Ik was bang dat ik te veel zou opvallen. Vanaf het derde jaar ben ik ’m weer gaan dragen. Ik herinner me nog goed dat mijn moeder zei dat het niet hoefde. Ze had liever dat ik een aantal jaren wachtte.’

Waarom wilde ze dat?

‘Ik denk omdat ze mij wilde beschermen voor nare reacties. Maar gelukkig heb ik die niet vaak gehad. In de ruim twintig jaar dat ik een hoofddoek draag, heb ik twee keer een vervelende opmerking gekregen. Eén van een dronken man, dus die tel ik maar voor de helft. Dat ik weinig problemen ondervind hangt volgens mij samen met mijn persoonlijkheid. Ik ben open en vind het fijn om vooroordelen te ontkrachten. Niet met discussies, maar met mijn gedrag. Collega’s die ik alleen via de mail of telefoon spreek zijn aangenaam verrast als ze mij zien.’

Wat betekent de hoofddoek voor jou?

‘Ik ben me, onder andere dankzij mijn hoofddoek, continu bewust van mijn islamitische identiteit en hoe ik omga met anderen. Een hoofddoek staat voor mij voor bescheidenheid, rust en vriendelijkheid. Het herinnert mij aan God. Een hoofddoek dragen voelt een beetje als een gebed. Mijn religie geeft me veel kracht en zelfvertrouwen. Laatst las ik een interview met schrijver Sander Kok, waarin hij vertelde dat ‘de hoofddoek zegt dat de vrouw een seksueel object is dat beschermd moet worden tegen de man’. Dat is een misvatting. De hoofddoek geeft de vrouw juist waarde en respect en vraagt van de ander haar ook zodanig te behandelen. In 2016 maakte zangeres Alicia Keys bekend dat ze geen make-up meer wilde dragen. Ze voelt zich nu veel vrijer, sterker en mooier, zegt ze. Haar besluit werd geprezen en velen volgden haar voorbeeld. Het gaat niet om de buitenkant, maar om wie je bent van binnen.’

Beleidsadviseur Alia Azzouzi (37): ‘Een hoofddoek dragen is voor mij een manier om God te eren’

Waarom begon je een hoofddoek te dragen?

‘Op mijn middelbare school waren hoofddoekjes verboden. Mijn vriendin wilde wel een hoofddoekje dragen en verscheen op een dag gesluierd op school. Na veel moeilijke gesprekken gaf het schoolbestuur toe. Uit solidariteit of misschien was het rebellie, ging ik ook een hoofddoek dragen. Pas veel later dacht ik na over de betekenis ervan en werd ik een bewuste hoofddoekdraagster.’

Wat betekent de hoofddoek voor jou?

‘Een hoofddoek dragen is voor mij een manier om God te eren. Je schoonheid bedekken is één van de dingen die God van ons vraagt, naast bijvoorbeeld vasten, elke dag vijf keer bidden en de bedevaart naar Mekka. Het volgen van die regels maakt mij een vroom en gelukkiger mens. Ik heb het gevoel dat ik zo dichter bij God kom. Het is als in een liefdesrelatie. Door rekening te houden met de wensen van de ander, voel je dat de liefde groeit.’

Je hoort weleens dat een gelovige vrouw pas ‘af’ is als ze een hoofddoek draagt.

‘Nee dat geloof ik niet. Een mens is nooit af. Je bent in ontwikkeling. Een moslim zal altijd proberen een betere versie van zichzelf te worden. God kijkt in je hart. Hij ziet je intenties en wat je doet. In die zin is het niet zo belangrijk of je wel of geen hoofddoek draagt. Als gelovige probeer je om een eigen middenweg te vinden. Ik bedek mijn haar, draag geen strakke kleding en geen make-up, maar ik ga ook niet in vodden de straat op. Ik kleed mij wel modieus. Ben ik daarmee een goed mens? Nee, dat is een versimpelde uitleg van religie.’

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op de Kanttekening op 28 maart 2018.