Elk jaar trekken pelgrims massaal naar Saoedi-Arabië voor de hadj, de islamitische bedevaart. Schrijver en documentairemaker Karim Amghar neemt in zijn nieuwe NTR-serie ‘Naar Mekka’, die vanaf zondagavond 25 juni op NPO 2 is te zien, de kijker mee op de hadj. Wat maakt deze reis voor moslims zo bijzonder?

De hadj is een van de vijf zuilen in de islam, naast de geloofsbelijdenis (shahada), het bidden (salaat), het geven van geld aan de armen (zakaat) en het vasten tijdens de ramadan (saum). Moslims moeten minstens een keer in hun leven meedoen aan deze bedevaart naar Mekka, de belangrijkste stad in de islam.

‘Nederlanders weten maar weinig van de hadj en het Offerfeest’, stelt Karim Amghar. ‘Wel kennen ze vaak nog de zwarte kubus in Mekka, de Ka’aba. Met ons programma willen we kijkers vertellen hoe het is om die reis te maken, de spirituele kant.’

Is de hadj voor moslims in Europa nog wel te betalen? De reis is veel duurder geworden.

‘Toen mijn ouders twaalf, dertien jaar geleden de hadj maakten, waren ze 4.000 euro per persoon kwijt. Het is nu bijna twee keer zo duur geworden.’

Ben je zelf al op hadj geweest? 

‘Nee. In 2019 heb ik wel de umrah gemaakt, de kleine bedevaart naar Mekka. Dat heb ik aan niemand verteld, behalve aan mijn vrouw en mijn allerbeste vrienden. Veel vrienden wisten niet dat ik op bedevaart was.’

Waarom vertelde je het hen niet?

‘Dat had twee redenen. Ik was bang dat ik zou opscheppen, als ik het aan mijn islamitische kennissen zou vertellen. Je doet dit voor je Schepper, niet omdat je een ‘goede moslim’ wilt spelen. Aan mijn witte kennissen vertelde ik het ook niet, omdat ik bang was dat ze mij als een streng-conservatieve moslim zouden wegzetten, waar allemaal stereotype beelden over bestaan.’

Saoedi-Arabië, het land van de heilige plaatsen in Mekka en Medina, staat niet bepaald bekend als een voorvechter van de mensenrechten. Is dat niet lastig, dat je met je reis het Saoedische regime sponsort?

‘Mekka en Medina liggen in Saoedi-Arabië, maar ik zie beide plekken onafhankelijk van het bewind van het land zelf. Ik zou bijvoorbeeld niet op vakantie naar Saoedi-Arabië gaan. Dat roept bij mij heel andere emoties op dan het maken van de hadj.’

Wat maakt de hadj zo bijzonder?

‘De profeet – vrede zij met hem – heeft in Mekka en Medina zijn leven geleid. Je maakt tijdens de hadj een spirituele reis. Heel veel moslims, niet alleen ik, ervaren dat.

De mensen die ik heb gesproken voor mijn documentaire vertelden mij dat ze in tranen waren toen ze de Hadjar-ul-Aswad zagen, de zwarte steen die volgens de islam uit het paradijs afkomstig is, en door de engel Djibriel aan de profeet Ibrahim werd gegeven. Deze steen was volgens de overlevering eerst wit, maar werd zwart vanwege de zonden van de mensen. Pelgrims die de Ka’aba bezoeken voelen dankbaarheid, verkoeling in hun hart. Ze voelen zich ontlast van zorgen, als ze hun gebed verrichten in de Grote Moskee, tussen al die andere mensen. Je bent allemaal gelijk voor Allah. Toen ik er was, tijdens de umrah, voelde ik dit ook. Het is echt ontzettend prachtig om elkaar allemaal te zien, allemaal in aanbidding. Niemand ziet elkaars zonden, of het verleden van de ander. Je oordeelt niet over elkaar.’

De umrah is niet verplicht. Waarom maakte je deze reis?

‘Ik had die spirituele behoefte. De umrah kost 2000 euro, voor negen dagen in Saoedi-Arabië. Je moet tijdens deze pelgrimstocht enkele plekken bezoeken, maar hebt dat binnen een halve dag gedaan. Als je de hadj doet, ben je langer bezig. Je moet zeven keer om de Ka’aba lopen. Drinken uit de Zamzam-bron, steentjes gooien naar drie zuilen die de duivel moeten voorstellen in Mina, ten oosten van Mekka. Als je via een reisbureau de hadj boekt ben je minimaal twee weken onderweg. Als je op eigen houtje reist kun je het sneller doen.’

Wat viel je op toen je tijdens de umrah in Mekka en Medina was?

‘De grote verschillen tussen arm en rijk. Ik ben een hardloper en ben ook in Saoedi-Arabië gaan sporten. Ik heb toen ook delen van het land gezien, die veel pelgrims niet zien. Die zien alleen de prachtig afgewerkte Grote Moskee in Mekka, waar de Ka’aba staat, en luxe winkelcentra waar je gouden horloges kan kopen. Ik zag ook de armere delen van Saoedi-Arabië. Dat deed wat met mij.’

Kun je het geld dat je uitgeeft aan de bedevaart niet beter geven aan de armen? Waarom is die dure reis nodig?

‘Ik sprak met een Turkse man die lange tijd had gespaard voor de hadj. Maar hij besloot zijn geld te geven aan slachtoffers van de aardbeving in Turkije, eerder dit jaar. Je hebt natuurlijk de zakaat, geld geven. Als je een beetje moslim bent, dan geef je veel geld aan de armen, vooral tijdens de ramadan. Maar het moet volgens mij niet of-of zijn, maar en-en. Je maakt en de hadj en je geeft aan de armen. Het maken van de hadj is een investering in jezelf. Je wordt er een beter persoon van.’

‘Pelgrims die de Ka’aba bezoeken voelen dankbaarheid, verkoeling in hun hart’

Heeft de umrah je een beter persoon gemaakt?

‘Als je in Mekka bent, dan voel je dat je op een hele heilige plek bent. Onze profeet Mohammed – vrede zij met hem – is in Mekka bespuugd, vervolgd. Maar hij heeft zijn vervolgers vergeven. Het is echt een hele bijzondere plek. Je hart wordt verzacht. Je verandert. Je staat in verbinding met alles. Je weet dat het oké is om emotioneel te zijn. Ik zag sterke mannen op hun knieën gaan. Ze deden dit niet omdat anderen het doen, maar omdat ze liefde voor God voelen.

Het viel mij ook op dat mensen heel goed voor elkaar worden, als ze de bedevaart maken. Ze zijn goed voor dieren. Voor honden en voor vogels. Dieren kregen allemaal te eten van willekeurige mensen. Er waren ook allemaal plekken waar je zaadjes kon kopen voor vogels, die zich ophielden rond de moskee.’

En ben je door de reis een betere moslim geworden?

‘Toen ik in Mekka was, wist ik dat ik trots mag zijn dat ik moslim ben. Daarvoor was ik dat niet. Ik was bang voor de negatieve reacties van niet-moslims. Maar na mijn reis naar Mekka wist ik: deze religie is mijn geloof. Dit heeft mij ook erg geholpen in mijn relatie met anderen, met mijn medemoslims, maar ook met andere mensen. Ik wil voor rust en vrede zorgen. Als mensen mij zien, mijn drive, dan hoop ik dat ze zien dat die voortkomt uit mijn religie. Ik bid ook vijf keer per dag. Niet alleen omdat dit moet, maar ook omdat mij dit helpt om mijzelf weer op te laden.

Natuurlijk begrijp ik dat veel mensen in het Westen niet geloven, sceptisch zijn over God. Een atheïst vroeg een moslim eens: ‘Waarom staat God al die ellende toe, oorlog en geweld?’ Hij antwoordde: ‘Dit is een hele goede vraag. Maar toen ik op weg was naar God om Hem deze vraag te stellen bedacht ik mij opeens dat Hij mij die vraag terug zou stellen: ‘Waarom neem jij niet die verantwoordelijkheid? Waarom doe jij niets tegen armoede en onderdrukking?’’’