De K7, een groep van zeven regionale moskeekoepels, is bezorgd over het kabinet-Schoof. Via scherpe persberichten liet de organisatie de afgelopen twee jaar vaak van zich horen in het publieke debat. Wie zijn de K7 en wat baart hen zorgen?
De K7 vindt dat er ‘een dreigende toon’ uitgaat van het regeerakkoord, zo is te lezen in een persbericht dat op 13 september verscheen. Islamofobie lijkt met het nieuwe kabinet ‘de norm’. De basis voor de ‘normalisering’ van moslimdiscriminatie is volgens de koepel gelegd door voorgaande kabinetten met de toeslagenaffaire, infiltratie en spionage in moskeeën, racisme bij overheidsorganen en het op terreurlijsten zetten van ‘volstrekt onschuldige islamitische burgers’.
‘De K7 profileert zich steeds nadrukkelijker in het politiek-maatschappelijke debat’, ziet politicoloog en islamonderzoeker Roemer van Oordt. ‘Ik zie daar duidelijk de hand van Nourdin el-Ouali en Joram van Klaveren in terug. Beiden zijn politiek actief geweest en dat vertaalt zich in de strategische keuzes van K7. De lijn is veel meer politiekmaatschappelijk geëngageerd dan die van de meeste traditionele moskeekoepels.’
Van Klaveren is woordvoerder van de K7. Voordat hij zich tot de islam bekeerde, was hij onder andere Kamerlid voor de PVV. El-Ouali was lange tijd partijleider van de progressief islamitische partij Nida, die er niet in slaagde in de Kamer te komen. Tegenwoordig is hij directeur-bestuurder van SPIOR, een islamitische koepelorganisatie in Rotterdam en omgeving. Met dit duo heeft K7 twee veertigers als boegbeeld, assertieve stemmen van een nieuwe generatie moslims.
Assertieve opstelling
De K7 verscheen ongeveer twee jaar geleden op het toneel en is een koepelorganisatie waarin zeven regionale islamitische organisaties deelnemen. Een koepel van koepels, zogezegd. Onder de persberichten van dit orgaan staat dat het meer dan tweehonderd moskeeën vertegenwoordigt.
Twee organisaties vormen de spil: de Stichting Platform Islamitische Organisaties Rijnmond (SPIOR), die zo’n tachtig islamitische organisaties vertegenwoordigt (niet alleen moskeeën) en het Samenwerkingsverband Islamitische Organisaties Regio Haaglanden (SIORH), dat 33 moskeeën in de regio Den Haag vertegenwoordigt.
Maar er is toch al jaren een Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) dat de officiële spreekbuis is van moslims? Klopt, bevestigt Van Oordt, ‘maar het CMO positioneert zich weinig in het publieke debat. Ze zitten regelmatig aan tafel bij allerlei ministeries, maar moslims zien daar weinig van. De laatste tijd, met de discussies over Koranverscheuringen en -verbrandingen en islamitisch informeel onderwijs, neemt het CMO iets vaker publiekelijk stelling. Meestal denken zij de belangen van moslims beter te kunnen behartigen door de banden met de ministeries warm te houden. Daar past een activistische koers in hun optiek niet bij.’
‘De oude generatie had vaak, misschien wel onnodig veel respect voor de autoriteiten’
De meer politieke lijn van de K7 zal ‘een flink deel van de moslims’ wel aanspreken, denkt de onderzoeker. De koepel is vooral de stem van een nieuwe generatie. Van Oordt: ‘In het CMO is weinig verjonging en de trekkers van K7 zijn op z’n minst van de volgende generatie. Latere generaties moslims zijn hier geboren en getogen en eisen hun plek en rechten op. Na 9/11 is bij veel van hen het belang van hun islamitische identiteit versterkt. Zij zullen zich, denk ik, sneller verbonden voelen met een koepel als K7, die stelling neemt. Niet alleen over zaken die hier voor moslims spelen, maar bijvoorbeeld ook over het Midden-Oosten.’
Vooral Marokkaanse moskeeën
De K7 bestaat uit regionale organisaties waarin vooral Marokkaans-Nederlandse moskeeën meedoen. Een minstens zo grote groep van moskeeën in ons land, de Turks-Nederlandse, maken dus zo goed als geen deel uit van de nieuwe koepel. Zij hebben vanouds sterke eigen koepelorganisaties, zoals de Islamitische Stichting Nederland (verbonden aan het Turkse overheidsorgaan voor religiezaken Diyanet), Milli Görüs en de Stichting Islamitisch Centrum Nederland (SICN). ‘Die zitten als koepels wel in het CMO, maar richten zich in eerste instantie op het reilen en zeilen van de bij hen aangesloten moskeeën, hun eigen informele onderwijs, de belangen van hun achterban en op ontwikkelingshulp in islamitische landen’, vult van Oordt aan.
‘De meeste Marokkaanse koepels zijn veel minder goed georganiseerd. De neiging van Marokkaanse moskeeën om het allemaal op hun eigen manier te doen is groot. Ze kijken pas naar de koepel als die echt wat voor hen en de gemeenschap kan betekenen’, vertelt de onderzoeker
Is de K7 met haar sterke politieke profilering relevanter voor moskeeën, nu er een kabinet zit waarvan de anti-islamitische PVV de spil is? Van Oordt relativeert: ‘Het CMO zit aan tafel in Den Haag, al merk je dat bijvoorbeeld de ministeries van Sociale Zaken en Onderwijs –ook in verband met de eindeloze discussies over representativiteit – steeds vaker de regionale koepels en andere organisaties van en voor moslims uitnodigen. Feit is wel dat het CMO nog steeds als enige islamitische koepel allerlei formele taken uitvoert, zoals het organiseren van geestelijke verzorging in gevangenissen en het leger en het islamitisch godsdienstonderwijs op openbare scholen. Ik zie dat nog niet veranderen, maar het zou kunnen dat de K7 de ambitie heeft dat over te nemen.’
Grondrechten onder druk
De K7 maakt zich, aldus hun persbericht in september, zorgen over het regeerakkoord, dat volgens hen een stap verder gaat, onder andere door het demonstratierecht in te willen perken ‘behalve het verbranden van de Koran’. Er komen strengere regels voor informeel onderwijs van islamitische identiteit – moskeescholen dus. Ook noemen ze als punt van zorg het tegengaan van buitenlandse geldschieters en het inperken van de mogelijkheden voor een versterkte gebedsoproep. ‘De vrijheid van godsdienst, de vrijheid van meningsuiting en daarmee de individuele vrijheid staan onder grote druk. Wat in het PVV-verkiezingsprogramma expliciet werd benoemd, wordt nu impliciet beleid.’
Op Prinsjesdag uitte de K7 een hartenkreet richting koning Willem-Alexander: ‘Spreek u uit tegen de groeiende moslimhaat’. Hierin noemt de koepel andere voorbeelden, zoals de Haagse vlogger die recent via Telegram zei dat hij een ‘genocideaanval’ wilde plegen op moslims. De ‘zeer beperkte ophef’ hierover laat volgens de moskeeën zien hoe normaal moslimhaat inmiddels zou zijn. Vanwege de kabinetsdeelname van de PVV zeggen ze geen andere weg te zien dan om de regering heen te bewegen en de koning aan te spreken.
Godsdienstvrijheid en diversiteit zijn belangrijke prioriteiten voor de K7, zo bleek ook uit eerdere oproepen. De rechtsstaat en de godsdienstvrijheid zijn volgens de moskeeën niet veilig bij premier Dick Schoof, zo verklaarden ze in mei. Schoof nam als topambtenaar een loopje met grondrechten. Het coalitieakkoord omschreven ze toen bij monde van Van Klaveren als ‘beleid op steroïde’. Daarmee bedoelden ze: plannen die via de PVV al vele jaren in het parlement klonken, zoals het terugdringen van de gebedsoproep van moskeeën, worden nu in overdrive doorgevoerd. Voorafgaand aan de verkiezingen van 22 november vorig jaar, riep de koepel moslims op om te gaan stemmen – en wel op ‘een partij die het belang van diversiteit van onze samenleving respecteert en ruimte biedt aan de vrije uitoefening van ons geloof’.
In januari pleitte de koepel voor een verbod op het verbranden van de Koran. Hierin stellen ze Denemarken ten voorbeeld, waar zo’n verbod al geldt. Ook verwijzen ze naar een uitspraak van het Europees Hof, dat stelt dat vrijheid van meningsuiting niet opgaat bij aanvallen op voorwerpen van religieuze verering. De K7 publiceerde een stappenplan om gemeenten te helpen bij de afweging bij ‘manifestaties gepaard gaande met schennis van de Koran’.
In mei 2023 viel de K7 op door haar stevige inzet in het politieke debat over informeel moskeeonderwijs. Het vertrouwen in de toenmalige onderwijsminister Dennis Wiersma was zozeer gedaald, dat de koepel een publiek verzoek indiende om het dossier van informeel moskeeonderwijs voortaan te laten behandelen onder regie van minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Karien van Gennip. Ook het huidige kabinet wil de regels voor dit type onderwijs aanscherpen en dus blijft het hoog op de prioriteitenlijst staan bij de K7.
Verharding
De K7 geeft een publieke stem aan de vrees dat de situatie in Nederland zodanig verhardt dat het voor moslims steeds onleefbaarder wordt. Moslims ervaren ‘meer openlijke vijandigheid op straat’, vertelt Manar Mohammed op 23 september in de Volkskrant. Zij vluchtte twee jaar geleden uit Jemen, een van de gevaarlijkste landen ter wereld, maar weet niet zeker of ze in Nederland een veilig heenkomen heeft.
‘Nourdin el-Ouali wilde linkse politiek met een islamitische signatuur’
Ook Trouw-columniste Emine Ugur merkt dat. ‘Het is eng’, vertelt ze op 23 september in het EO-programma Dit is Tijs over de vrees die haar bekruipt sinds het nieuwe kabinet aantrad. ‘Je merkt dat mensen zich heel erg gelegitimeerd voelen om los te gaan met de haat die ze voelen. Ik merk het vooral op sociale media, op straat iets minder. Het gaat mij eigenlijk niet eens om de PVV, het gaat mij vooral over de cirkel eromheen die moslimhaat normaliseert en salonfähig maakt.’
Joram van Klaveren noemt in datzelfde programma voorbeelden van die verharding: ‘Het kabinet wil staatscontrole uitoefenen op informeel onderwijs, zoals Koranscholen. De landsadvocaat en de onderwijsinspectie hebben aangegeven: dat kan helemaal niet. Dan verwacht je dat het kabinet daarvan afstapt. Maar ze zetten er juist harder op in.’ De agenda van de K7 klinkt door in zijn woorden: ‘Afgelopen jaren is er heel veel wet- en regelgeving ingezet die heel erg raakt aan de godsdienstvrijheid, vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vereniging. Maar het is wel geïntensiveerd met dit kabinet.’
Nieuwe politieke beweging?
Een nieuwe politieke beweging, als opvolger van het enkele jaren geleden feitelijk opgeheven Nida, ziet Van Oordt nog niet groeien uit de K7. ‘Ik geloof dat Nourdin el-Ouali heel erg gedesillusioneerd is in de politiek. Nida kwam niet echt van de grond, de samenwerking met Denk liep vast en bij GroenLinks werkte het voor hem eerder ook al niet. Hij wilde linkse politiek met een islamitische signatuur en dat is niet gelukt.’
Wat wel zichtbaar is, is een professionalisering van islamitisch Nederland. Nederlandse moslims hebben een inhaalslag te maken ten opzichte van hun geloofsgenoten in Frankrijk en Groot-Brittannië. Van Oordt: ‘Dat komt doordat er hier vooral moslims zijn gekomen via arbeidsmigratie, met een laag opleidingsniveau. De nieuwe generatie is hoger opgeleid, en voelt juist in dit islamofobe politiek-maatschappelijke klimaat steeds meer binding met zijn islamitische roots. Je ziet jongeren buiten de moskeekoepels zelf ook hun plek opeisen. Mooi voorbeeld vind ik de Moslimstudenten Associatie Nederland, die de laatste jaren echt als belangenbehartiger op alle relevante thema’s voor jonge moslims aan de weg heeft getimmerd. En er is nu net het Collectief Jonge Moslims opgericht dat zegt de stem voor hen te willen zijn richting overheid, politiek, media en samenleving. Met als speerpunt discriminatie. Aan de andere kant zie ik ook, en dat verontrust me, dat jonge moslims vrezen dat ze bepaalde banen wel kunnen vergeten als op hun cv staat dat ze actief waren bij islamitische organisaties.’
Die generatiewissel zie je bij de K7 tot uiting komen, stelt de onderzoeker. Meer dan in de moskeeën zelf, waar volgens hem de oude generatie de touwtjes nog vaak in handen heeft en houdt. ‘Waar wel meer jongeren in besturen komen, zie je dat er een andere dynamiek is, met meer geneigdheid om voor zichzelf op te komen en meer naar buiten te treden. De oude generatie had vaak, misschien wel onnodig veel respect voor de autoriteiten.’ Daar heeft de K7 geen last van. ‘Daar zitten mensen die zich als geen ander kunnen profileren. Die weten hun weg wel in bestuurlijk en politiek Nederland.’
‘Als er een dreigende crisis is met terreur en oorlog in Nederland, ben ik uiteraard voor grenscontroles om onze veiligheid te waarborgen. Maar is dat nu het geval in ons land? We zijn een van de veiligste landen ter wereld. De PVV wil zich gewoon niet aanpassen aan het multiculturele karakter van Nederland en probeert haar ‘blanke’ nationalisme op te leggen aan de rest van het land. Ze kunnen er niet tegen dat migranten en kinderen van migranten al eeuwenlang onderdeel zijn van deze maatschappij. Nederland is een migratieland. Je kunt Nederland niet definiëren zonder migratie. Dat is een ontkenning van onze geschiedenis. Dit is ook te zien in de reactie van Thierry Baudet toen Rob Jetten hem eraan herinnerde dat zijn voorouders uit Indonesië en Frankrijk stammen. Baudet reageerde dat hij geen migrant is, omdat hij voor ‘98 procent blank’ zou zijn. Ik denk dat we geen grenscontroles, maar racismecontroles moeten invoeren. De voorzitter van de Tweede Kamer (Martin Bosma, PVV, red.) bakt er vooralsnog niks van.’
‘Het lijkt een paniekreactie van Duitsland. Ze zien de AfD winnen en grijpen grenscontroles aan om de opmars van extreemrechts te stoppen. Een illusie. Het zal juist een precedent scheppen. Andere Europese landen willen hetzelfde doen. Je ziet eigenlijk hoe diep de politieke crisis in Europa zit. En dat is niet alleen de schuld van extreemrechts; de opkomst van zulke partijen is ook een reactie op het falen van de huidige generatie politici in het Westen. Scholz is daar onderdeel van, maar ook Rutte, Wilders (wiens schaduw in Den Haag sinds zijn kabinetsdeelname in 2010 altijd heeft geheerst), Schoof (als topambtenaar), Macron. Ze behoren allemaal tot dezelfde generatie mensen die Europa heeft bestuurd als een stel technocraten. Grenscontroles zijn geen oplossing tegen de opkomst van extreemrechts. Er is grote behoefte aan een volksbeweging die zich inzet voor de humanistische waarden van Europa, voor vrede, recht, gelijkheid en gelijkwaardigheid.’
‘Ik denk niet dat grenscontroles het gewenste effect zullen hebben. Mensen die om wat voor redenen dan ook migreren, zullen dat blijven doen. Grenscontroles brengen alleen maar agressie met zich mee. Het lijkt mij beter om te kijken hoe migratie opgevangen kan worden dan om deze te beperken.’
‘Als Duitsland niest, dan zijn wij hier ook verkouden, toch? Er is echter één ‘probleempje’: volgens het regeerprogramma willen we migratie helemaal niet stoppen. Genoeg organisaties en bedrijven zijn bijna volledig afhankelijk van migranten voor werk dat Nederlanders niet kunnen of willen doen. Ook zijn er veel migranten die we graag binnenhalen omdat ze geld meebrengen. Die noemen we dan voor het gemak ‘expats’, zodat we nog steeds tegen ‘migratie’ kunnen zijn, maar dan voor de bühne.’
