14.1 C
Amsterdam
Home Blog Pagina 13

Europa is te zoet tegen Trump en Poetin

Roel van Duijn
-
0
Europa is te zoet tegen Trump en Poetin

Sinds Trumps troonbestijging is Europa voor Rusland de hoofdvijand en in de VS zelf is het slechtste naar boven gekomen. De Proud Boys en andere criminele bendes van grotendeels voormalige soldaten heersen. Het zijn gefrustreerde veteranen, zoals de Freikorpsen in het Duitsland na de Eerste Wereldoorlog waren, nijdig terug van het front. Iemand had ze verteld dat ze de oorlog gewonnen hadden, maar dat de elite in Berlijn hen verraden had. Zoals de Proud Boys nu denken over de onnodige, met schande overladen oorlog in Irak en de bruuske capitulatie in Afghanistan, die niet bruusk was maar door Trump zelf aangekondigd, echter door hem toegeschreven aan de ‘elitaire’ Biden. Bedrog en verraad door ‘de elite’! Zoals Hitler de Redder van de Freikorpsen werd, zo is Trump de Verlosser van de wraakzoekende veteranen van het Amerikaanse leger.

Trump lijkt een graadje rustiger, maar ondertussen.

Ondertussen is er een rechter gearresteerd omdat hij op de hand van migranten zou zijn, en gisteren zijn er op één dag acht immigratierechters ontslagen. De Verlosser zet de tanden in de rechtsstaat. Trump foetert: ‘We mogen niet toestaan dat een handvol radicaal-linkse rechters de uitvoering van wetten en taken in de weg staan, taken die uitsluitend toebehoren aan de president.’ Hij ontkent eenvoudig het bestaan van de rechtsstaat, de fascistische staatsgreep vordert.

Staakt het vuren?

Trump toont zich nu ook gefrustreerd, want vriend Vladimir doet niet wat hij van hem wenst. Hij heeft zelfs niet geluisterd naar het amicale ‘Vladimir, stop!’ van de Amerikaanse president en blijft opgewekt appartementencomplexen in Kyiv en andere Oekraïense steden beschieten. Hij weet dat hij aan Trump een bondgenoot heeft die hem dit vergeven zal en die hij makkelijk aan het lijntje kan houden. Door te blijven praten over een oplossing voor de ‘grondoorzaken’ van deze oorlog, die bij Oekraïne liggen — wat Trump hem zelf bevestigd heeft, vandaag weer tegenspreekt, maar morgen weer herbevestigt. Poetin schermt met charmante gebaren zoals het ‘Paasbestand’ en nu weer het – ‘Overwinningsdagenbestand’ rond 9 mei, waarvan het eerste imaginair was. En het tweede ook zal zijn, hoewel het voor het Russische leger goed uitkomt. Omdat het dan op het Rode Plein, dat nu in fascistische handen is, moet paraderen, om de ‘overwinning op het fascisme’ te showen.

Oekraïne niet in de NAVO, Rusland krijgt de veroverde gebieden compleet met de niet-veroverde delen

Zou het niettemin toch nog tot een echt staakt-het-vuren van dertig dagen kunnen komen, zoals Trump en Zelensky beiden willen? Heeft Trump niet genoeg uit de kast gehaald om Poetin zover te krijgen?

Trumps vredesvoorstel is nog geheim, maar er is genoeg uitgelekt om te weten dat er niets in zit dat Poetin hindert, wel wat hem behaagt. Oekraïne niet in de NAVO, Rusland krijgt de veroverde gebieden compleet met de niet-veroverde delen, een gebied dat met de Krim erbij zo groot is als de hele Amerikaanse oostkust, inclusief Florida, diep landinwaarts. Zelfs gaat Trump zover aan te bieden de verovering van de Krim te erkennen. Omdat de verovering ‘al twaalf jaar geleden heeft plaatsgevonden’.

Ondergraving van de wereldorde

Hiermee weerspreekt hij niet alleen zijn eigen standpunt uit 2018, in zijn eerste presidentschap. Dat heeft Zelensky onlangs Trump nog eens voorgehouden: ‘Rusland heeft met zijn invasie van Oekraïne in 2014 en zijn annexatie van de Krim geprobeerd om een fundamenteel internationaal grondbeginsel te ondergraven dat alle democratische staten delen: dat geen land de grenzen van een ander kan veranderen door geweld.’ Ja, toen sprak Trump nog wel eens de waarheid. Maar nu probeert hij samen met de voormalige vijand dit grondbeginsel van de democratische wereldorde te ondergraven.

Natuurlijk begrijpt hij zelf ook dat als verovering erkend wordt als reden voor grensverandering, de wereld in groot gevaar komt. Niet alleen Taiwan, maar ook Groenland, Canada en Panama. Wat hij zelf wil veroveren. Maar zelfs in dit aas hapt de snoek in Moskou niet.

Gouden kans

Het doet er niet zoveel toe of het staakt-het-vuren er nu komt of niet. Mij lijkt het onwaarschijnlijk, er is nog steeds geen veiligheidsgarantie voor Oekraïne. Maar áls het er komt, zal Poetin er militair gebruik van willen maken. Zijn doel staat vast: Oekraïne veroveren en zijn rijk uitbreiden met Oost-Europa. Eerst de Amerikanen eruit, en dan hij erin. Of er nu 30 dagen niet geschoten wordt of niet. Poetin rekent op jarenlange oorlog daarna. Nooit eerder heeft hij een zo’n gouden kans gehad als met Trump. Die man stopt echt niet. En wat zouden zijn eigen Proud Boys zeggen als hij het er zomaar bij laat zitten? Zouden zij niet het gevoel krijgen in een zinloos avontuur te zijn gelokt en als op hol geslagen criminelen terugkeren naar Rusland, met zijn armoe en inflatie?

Tsarenrijk

Volgens mij heeft de Nederlandse MIVD, onze Militaire Inlichtingendienst, gelijk met de conclusie van hun onderzoek dat Poetin zijn ‘speciale militaire operatie’ ook beschouwt als een oefening voor een grote oorlog tegen de NAVO-landen. De hele militaire machine die hij op de been gebracht heeft, inclusief de wildgroei van militaire industrie in Rusland, wil Poetin in beweging houden. Het zou voor hem persoonlijk ook afkicken zijn als hij die machine tot stilstand bracht: dat is zijn levenswerk geweest.

Poetin denkt aan het Balticum, dat veel minder sterk verdedigd is dan Oekraïne, aan Moldavië, waar zijn troepen al zitten, en alle buurlanden. Er worden in Rusland ijverig rekruten geworven, met invallen in sportscholen en met de verlokking van geld. Rekruten in Samara wordt zelfs 38.000 euro beloofd als zij een contract tekenen, met ook nog tegen een voor Rusland top-maandloon van 2200 euro. Waar haalt Rusland dat geld vandaan? De olieprijzen dalen, het is duidelijk dat Rusland op abnormale en geheimzinnige leningen drijft, daar stinkt iets.

Wolodymyr Zelensky is een evenwichtskunstenaar, een ongewone politieke acrobaat

Ondertussen melden er zich dagelijks gemiddeld 1300 misleide jongens. Dagelijks. Langs de grens van Finland bouwt Rusland troepen op — merkwaardig, want die worden dus onttrokken aan het front in Oekraïne — en Medvedev roept dat Rusland de oorlog nu echt moet winnen. De omvang van het tsarenrijk moet hersteld worden. Tja… en toen, weten we, hoorden daar ook Finland en delen van Polen bij.

Poetin denkt aan een tweede Grote Vaderlandse Oorlog en hij wil die, net als Stalin in de eerste gedaan heeft, winnen. Met hulp van Trump kan hij dat.

Ik ben ontevreden

Wat gebeurt er als Poetin onverwacht toch instemt met een gevechtspauze van 30 dagen? Dan wil Macron dat de internationale troepen van de Coalition of the Willing worden gelegerd in Oekraïne, bij strategische steden, havens en energiecentrales. Gevechtsvliegtuigen zouden het Oekraïense luchtruim moeten gaan beveiligen, en marineschepen de Zwarte Zee. Maar Starmer vindt dit te onvoorzichtig: de troepenmacht zou slechts enkele tienduizenden soldaten zijn, en het gevaar zou groot zijn dat ze niet opgewassen zijn tegen de Russen. En dan zijn we wel mooi in de aap gelogeerd. Vol in oorlog met Rusland, kunnen we ons niet langer achter de rug van Zelensky en zijn Defenders verbergen.

Doet Europa nu genoeg om zich voor te bereiden op een all-out oorlog met Rusland? Nee, het is te zoet tegen Trump en Poetin. Het zet in verhouding kleine stappen, zoals de Coalition of the Willing nu doet. Of het besluit van de Europese Commissie om subsidie voor wetenschapsontwikkeling ook beschikbaar te stellen voor toepassing op het gebied van wapens. Men noemt dit baanbrekende besluiten, maar dat zijn het niet in het licht van de daden van Poetin, met indirecte steun van Trump.

Ik ben ontevreden. De mensen moeten indringender worden voorgelicht. Wat nu nog cyberaanvallen zijn of stroomnetonderbrekingen, kan morgen geen water meer uit de kraan betekenen. Of bommenregens. Waarom worden Oekraïense jongens en mannen nog steeds niet teruggestuurd om hun leger en land te helpen, zoals Zelensky al langer heeft gevraagd? Waarom zien we geen foto’s in de media van energieke opbouw van verdedigingswerken langs de oostgrens van de NAVO?

Over de Nederlandse regering praat ik maar niet — die hindert zelfs het programma Rearm Europe door zich te verzetten tegen Eurobonds, alsof er niets belangrijkers is in de wereld. Eurobonds, de gemeenschappelijke leningen van Europa om onze militaire kracht drastisch te versterken.

Vergelijking met Charlie Chaplin

Ik zie nog steeds geen Churchill opstaan in Europa, we hebben hem schreeuwend hard nodig in ons als dromend democratisch eiland in een dictatoriale wereld.

Zelensky, het buitenbeentje in Europa — ja, hij heeft de beste kaarten. Ik vind het ongelooflijk hoe hij toch nog een verstandhouding heeft kunnen terug bevechten met de afkerige Trump en nu een handelsakkoord heeft dat — als ‘heropbouw-investeringsfonds’ — er stukken beter uitziet dan het dictaat dat de schimpende Trump hem wilde opleggen. Wolodymyr Zelensky is een evenwichtskunstenaar, een ongewone politieke acrobaat. Zelf vergelijkt hij zich liever met Charlie Chaplin, maar juist dat maakt hem zo lenig en stelt hem in staat uit te groeien tot de man die wij Europeanen ontberen.

Wanneer ontpopt zich Europa van consumentenparadijs tot strategische grootmacht? Zijn wij deelnemers aan een metamorfose, of aan een illusie?

Donkere wolken hangen boven de journalistiek

Yavuz Baydar
-
0
Donkere wolken hangen boven de journalistiek

Het gaat niet goed met de persvrijheid in de wereld, stelt journalist Yavuz Baydar. Uit cijfers van Reporters Without Borders blijkt dat de journalistiek zich in 42 landen in een ‘zeer ernstige’ situatie bevindt.

Een dag van viering — of rouw? Ik heb al lange tijd mijn twijfels over het eerste, maar ben nu zeker van het laatste. 3 mei is de internationale Dag van de Persvrijheid. Een dag die door de VN is ingesteld om het recht op vrije, pluriforme en onafhankelijke journalistiek te verdedigen. Maar vandaag draait het vooral om het verdedigen van iets dat in rap tempo aan het verdwijnen is.

De algemene sfeer die ik drie weken geleden waarnam tijdens het drukbezochte internationale journalistiekfestival in Perugia, Italië, was diep somber en vol symboliek. Voor velen van ons die zware klappen hebben moeten incasseren van autocraten, populistische leiders en hun corrupte handlangers in verschillende delen van de wereld, werd het duidelijk dat onze collega’s uit de VS inmiddels dezelfde taal begonnen te spreken en dezelfde zorgen deelden die wij al minstens tien jaar uitspreken — waardoor we werden begroet met de woorden: ‘welkom bij de club’. Het feit dat veel deelnemers deze keer afkomstig waren van mensenrechtenorganisaties was ook veelzeggend.

In 42 landen een ‘zeer ernstige situatie’

De World Press Freedom Index 2025 van Reporters Without Borders (RSF), die gister werd gepubliceerd, geeft een nog zorgwekkender beoordeling van de wereldwijde mediavrijheid. RSF meldt dat meer dan de helft van de wereldbevolking leeft in 42 landen waar de journalistiek zich in een ‘zeer ernstige’ situatie bevindt. Economische kwetsbaarheid vormt een van de grootste bedreigingen, waarbij mediaorganisaties moeite hebben om hun onafhankelijkheid te behouden onder financiële druk. ‘De economische indicator in de RSF-index van 2025 bevindt zich op het laagste punt in de geschiedenis, en de wereldwijde situatie wordt nu als ‘moeilijk’ beschouwd’, aldus het rapport.

Er wordt gewezen op een ‘excessieve concentratie van media-eigendom’

In bijna een derde van de landen wereldwijd sluiten nieuwsorganisaties de deuren vanwege economische problemen. Vierendertig landen vallen op door massale sluitingen van mediabedrijven, wat de afgelopen jaren heeft geleid tot de ballingschap van journalisten.

De opkomst van technologische oligopolisten bemoeilijkt het medialandschap nog verder. Grote platforms zoals Google, Apple, Meta, Amazon en Microsoft hebben een aanzienlijk deel van de digitale advertentie-inkomsten veroverd, wat de financiële levensvatbaarheid van traditionele media ondermijnt. RSF merkt op dat deze platforms in 2024 gezamenlijk 247,3 miljard dollar aan advertentie-inkomsten binnenhaalden, een stijging van 14 procent ten opzichte van het jaar ervoor.

Deze bevindingen sluiten aan bij die van een andere waakhond. Een recent rapport van de Civil Liberties Union for Europe (Liberties), gebaseerd op werk van 43 mensenrechtenorganisaties in 21 landen, concludeert dat verschillende EU-regeringen de persvrijheid aanvallen of de onafhankelijkheid en regulering van media ondermijnen.

In combinatie met zwakke transparantieregels rond eigendom, toenemende overheidsinvloed op publieke omroepen en bedreigingen tegen journalisten, stelt het rapport dat het pluralisme ‘onder vuur ligt in de hele EU — en in sommige gevallen een existentiële strijd voert’.

Het rapport, aangehaald door The Guardian, merkte op dat de publieke omroep in Hongarije volledig is veranderd in een spreekbuis van de overheid, en dat de ontwikkelingen in Slowakije dezelfde kant op gaan, waar nieuwe wetten de waarborgen voor redactionele onafhankelijkheid hebben afgeschaft.

Er wordt gewezen op een ‘excessieve concentratie van media-eigendom’ als een bijzonder punt van zorg in Kroatië, Frankrijk, Hongarije, Nederland, Slovenië, Spanje en Zweden, waarbij de media vaak geconcentreerd zijn in de handen van enkele extreem rijke individuen.

Nieuwsorganisaties in VS raken onafhankelijkheid kwijt

Volgens het rapport zijn ook publieke media in Kroatië, Griekenland, Bulgarije en Italië kwetsbaar. Aan de andere kant van de oceaan komt het laatste presidentiële decreet van voormalig president Donald Trump om ‘de federale financiering van NPR en PBS stop te zetten’ als een van de nieuwste stappen om publieke media, de ruggengraat van de democratie, de nek om te draaien.

De bedrijven die vandaag de dag het nieuws bezitten en controleren, geven niet om nieuws

In de afgelopen vier decennia zijn de grootste nieuwsorganisaties in de VS geleidelijk hun onafhankelijkheid kwijtgeraakt, opgeslokt door golf na golf van fusies en overnames. Tegenwoordig zijn het kleine radertjes in gigantische bedrijfsmachines, waar journalistiek zelden, of nooit, bovenaan de agenda staat. Laten we duidelijk zijn: de bedrijven die vandaag de dag het nieuws bezitten en controleren, geven niet om nieuws.

Tegelijkertijd staan de economische omstandigheden voor journalistiek wereldwijd onder druk. Lokale redacties verdwijnen, algoritmen geven voorrang aan clickbait en nepnieuws, en journalistiek heeft het steeds moeilijker om zijn waarde te bewijzen in een digitale cultuur van chaos. In veel landen neemt censuur de vorm aan van economische druk.

Maar er is nog veel meer.

Tot nu toe heb ik de donkere wolken geschetst boven twee belangrijke pijlers van de journalistiek: onafhankelijkheid en pluralisme. RSF schetst, als het gaat om de derde pijler, vrijheid, een al even somber beeld wereldwijd.

‘Voor het eerst in de geschiedenis van de index zijn de omstandigheden om journalistiek te bedrijven ‘moeilijk’ of ‘zeer ernstig’ in meer dan de helft van de landen wereldwijd, en bevredigend in minder dan een op de vier. In 42 landen, waarin meer dan de helft van de wereldbevolking leeft, wordt de situatie als ‘zeer ernstig’ geclassificeerd. In deze gebieden is persvrijheid volledig afwezig en is het bedrijven van journalistiek bijzonder gevaarlijk’, aldus het rapport.

Turkije springt eruit

Turkije, dat mij tot ballingschap dwong, springt eruit in de RSF Index 2025 als een schoolvoorbeeld van ‘vrije val’. Het land staat op plaats 159 van de 180 landen, en is in 23 jaar tijd met 60 plaatsen gedaald. Nu deelt het de onderste regionen met de ergste vijanden van persvrijheid.

Turkije zet vandaag de dag niet alleen journalisten gevangen, maar vernietigt ook systematisch een eerbaar beroep. Sinds de Gezi-protesten in 2013 heeft het kantoor van president Erdogan het offensief tegen kritische verslaggeving opgevoerd, waarbij de staatsomroep TRT is omgevormd tot een zuivere spreekbuis. Kritische tv-zenders, waarvan er nog maar een paar over zijn, behoren tot de meest scherp in de gaten gehouden en bestrafte media.

Na twaalf jaar repressie is het medialandschap veranderd in een ‘Goebbels-achtige propagandamachine’, terwijl het kleine aandeel kritische media (ongeveer 5 procent van de sector) probeert te overleven. Juridische vervolging van journalisten, censuur en sluiting van mediakanalen zijn de norm geworden, waardoor afwijkende meningen worden gesmoord en de publieke toegang tot onbevooroordeelde informatie ernstig wordt beperkt.

Juridische vervolging van journalisten, censuur en sluiting van mediakanalen zijn de norm

Deze achteruitgang staat niet op zichzelf. In Rusland en Wit-Rusland is alle kritische media het zwijgen opgelegd. Orbáns Hongarije volgt hetzelfde pad. In Iran worden regime-kritische schrijvers geëxecuteerd. ‘In Gaza heeft het Israëlische leger redacties verwoest, bijna 200 journalisten gedood en al meer dan 18 maanden een volledige blokkade van de Gazastrook opgelegd’, aldus RSF. In India gebruikt de regering het rechtssysteem als wapen tegen onderzoeksjournalistiek. In Mexico, waar kartels en corruptie heersen, is journalistiek een van de gevaarlijkste beroepen die er zijn.

Economische steun voor onafhankelijke media, juridische bescherming voor journalisten en pogingen om de dominantie van techgiganten in het informatielandschap te beperken, zijn cruciale stappen. Zonder zulke maatregelen kan de achteruitgang van persvrijheid, zoals die in Turkije, een wijdverbreid fenomeen worden, een bedreiging voor de fundamenten van democratische samenlevingen. Ook in Nederland liggen dergelijke gevaren mogelijk dichterbij dan men denkt.

Een vrije, onafhankelijke, pluriforme pers is niet zomaar een bedrijfstak. Het is een publiek vertrouwen, een hoeksteen van de democratie. Het is vrije journalistiek die het ruwe materiaal levert dat zelfbestuur mogelijk maakt.

‘Geen code rood voor de persvrijheid, maar code groen is wel voorbij’

Tayfun Balcik
-
0
‘Geen code rood voor de persvrijheid, maar code groen is wel voorbij’

Veel mensen krijgen vooral onbetrouwbaar nieuws, zegt historicus René van Stipriaan. In de nieuwste media is nauwelijks aandacht voor hoor en wederhoor, feiten checken en kritisch doorvragen.

Morgen, 3 mei, is het de Internationale Dag van de Persvrijheid. Deze dag werd in 1993 ingesteld door de Verenigde Naties om te onderstrepen dat democratie niet kan bestaan zonder een vrije en onafhankelijke pers. ‘Speaking truth to power’ is een bekende oproep aan journalisten om kritisch te blijven richting machthebbers. Maar gebeurt dat nog genoeg in Nederland, waar radicaal-rechtse partijen inmiddels bijna een jaar regeren?

Vorige week kwamen journalisten bijeen in Nieuwspoort voor het debat ‘Vrije pers onder vuur’, georganiseerd door de zogenoemde ‘coalitie van het vrije woord’. Daar klonk de zorg dat ook hier, net als in de VS, de persvrijheid steeds verder onder druk komt te staan.

René van Stipriaan, literair-historicus en een van de sprekers tijdens het debat, reageert.

Het debat verliep, gezien de alarmerende aard van de titel, vrij tam. Zit hier wel echt een coalitie van het vrije woord tegenover de bedreigers ervan?

‘Dat komt omdat het in de Nederlandse situatie nog niet code rood is. Maar code groen is wel voorbij.’

Wat bedoelt u?

‘De veranderingen in het medialandschap zijn op een sluipende wijze gegaan. Dat heeft vooral te maken met de digitalisering, maar denk ook aan de ontlezing, die heeft geleid tot marginalisering van traditionele media zoals kranten, weekbladen, tv en radio. Al die media hebben aan belang ingeboet; het bereik is kleiner. Een groot deel van de bevolking wordt via dat type media eigenlijk niet meer bereikt. Dat deel van de bevolking heeft wel toegang tot sociale media en maakt daar ook gebruik van.’

‘Miljoenen zijn aangewezen op een veelal zwaar verontreinigde nieuwsstroom’

Met andere woorden: politici hebben traditionele media niet meer nodig om hun achterban te bereiken.

‘Zo kun je het ook wel verwoorden. Een heel groot deel van de informatiestroom heeft zich verlegd. En daarmee zijn ook de traditionele waarden die met persvrijheid te maken hebben, enigszins verschoven. Hoor en wederhoor, de filtering van informatie, proberen de feiten boven water te krijgen, maar ook het kunnen doorvragen, dit alles speelt bij de allernieuwste media eigenlijk geen rol meer. Al die functies die bij de traditionele media hoorden, waarbij de journalistiek als een soort voorpost voor het electoraat diende, zitten domweg in de verdrukking. En waar je ook kijkt in het Westen of elders in de wereld, het is overal hetzelfde beeld.’

Is dit gevaarlijk?

‘Misschien raakt het jou en mij niet; wij behoren tot de groep die traditionele media een vaste plaats in het dagelijkse leven hebben gegeven. Maar dat geldt niet voor miljoenen mensen in Nederland. En in de Verenigde Staten is dat nog veel sterker, maar je ziet het ook in landen als Frankrijk en Engeland. Die zijn aangewezen op een veelal zwaar verontreinigde nieuwsstroom.’

René van Stipriaan. Beeld: Bob Bronshoff

Ook onze publieke omroep wordt bedreigd. Caroline van der Plas stelde Kamervragen over de onafhankelijkheid van de NPO toen ze iets negatiefs over boeren zag op tv. Sowieso lijkt er nu een kliek aan de macht die het zogenoemde ‘linkse bastion Hilversum’ wil kapot saneren.

‘De bezuinigingen, maar ook de btw op cultuur, zijn wat mij betreft een directe aanval op de persvrijheid en op de kwaliteit van de pers. Waar populisten aan de macht komen, proberen ze traditionele en objectiverende media aan te pakken. Het is overal in de wereld hetzelfde liedje.’

Er wordt overigens wel beweerd dat er een efficiëntieslag te maken is bij de NPO.

‘Het kan inderdaad veel efficiënter en dan kun je nog steeds hoge kwaliteit leveren voor minder geld. Maar ik heb niet de indruk dat het de regering daar om te doen is.’

‘Iedereen mag van alles vinden, tot nu toe’

Ik moet aan Matthijs van Nieuwkerk of Jeroen Pauw denken; zij verdienden op een gegeven moment drie of vier keer de Balkenende-norm. Daar kun je zo dertig journalisten extra mee betalen.

‘Ja, dat zijn afwegingen die in de binnenkamers van Hilversum worden gemaakt.’

Weinig transparant dus.

‘Nee, maar dat we weten dat Matthijs van Nieuwkerk zoveel verdiende, geeft aan dat er nog wel enige transparantie is. Het liep sterk uit de hand met zulke zonnekoningen in omroepland.’

Tijdens het Nieuwspoortdebat vorige week vond ik de tweede stelling nogal opvallend: journalisten zouden meer moeten doen dan alleen feiten brengen, ze zouden ook de democratie moeten beschermen. Dat klinkt ambitieus, want lukt het ons überhaupt al om feiten goed te brengen? U was bijvoorbeeld de enige in de zaal die het ‘minder Marokkanen’-uitspraak van Wilders noemde, terwijl journalisten daar destijds nauwelijks op hebben gereageerd.

‘Met name op het niveau van de talkshows is te merken dat steeds meer buitengewoon rechtse figuren tafelgenoot zijn die onversneden rechtse taal uitslaan. Ook meneertjes die het voluit voor Trump opnemen. Dat zie je gebeuren, maar je kunt dan nog denken: dat is een afspiegeling van de verrechtsing van Nederland. Wilders is uiteindelijk veroordeeld voor groepsbelediging, maar ik vond die uitspraak niet alleen beledigend, maar ook zeer bedreigend voor iedereen van Marokkaanse afkomst in Nederland. Wilders en zijn hele club hadden daarop stevig bevraagd moeten worden. Maar daar is het tijdens de hele rechtszaak niet over gegaan. Voor mijn gevoel gaat er in de hele manier waarop debatten worden gevoerd iets compleet mis.’

Wat gaat er precies mis?

‘Het gaat niet meer over de inhoud van allerlei zaken, maar al heel snel over beeldvorming. Hoe straalt de consternatie af op Wilders? Gaat het hem stemmen kosten of opleveren? En daar dan eindeloos over doorouwehoeren.’

Omdat de bezorgde burger dat ook vindt. Maar is ‘minder Marokkanen’ nog wel een mening te noemen? Is daarmee niet een racistische grens gepasseerd en extreemrechts gelegitimeerd?

‘Precies, dus laten we als journalisten eerst even de feiten hierover naar voren brengen en ruimte bieden aan het inhoudelijke, hoogstaande debat. En als dat goed gebeurt, dan doen journalisten voldoende om de democratie intact te houden. Zij moeten zich niet de eigenaar wanen van de democratie, want dan trek je een te grote broek aan.’

‘Allerlei begrippen worden continu omgemunt’

In uw nieuwe boek Afscheid van het oude Nederland pleit u ook voor het terugveroveren van de taal, omdat nu veel woorden, zoals ‘politiek correct’ of ‘links’, inmiddels als scheldwoord gelden.

‘Een van de meest recente voorbeelden van het ombuigen van de taal is dat extreemrechts zich op dit ogenblik ‘conservatief’ noemt. Dat is een oud, maar in de context van extreemrechts totaal misleidend begrip. Maar zo gaat het tegenwoordig. Allerlei begrippen worden continu omgemunt.’

Uit onderzoek van De Groene Amsterdammer bleek ook dat de media een belangrijke rol hebben gespeeld bij de machtsovername van radicaal rechts, omdat de zendtijd voor de PVV resulteerde in meer zetels. Hoe moeten journalisten met dit gegeven omgaan?

‘De aandacht voor Wilders en zijn partij leidt tot een totale debilisering van het debat. Wanneer Wilders niet fatsoenlijk geïnterviewd en aan de tand gevoeld kan worden over inhoudelijke kwesties, dan verdient hij ook niet zoveel journalistieke aandacht.’

Is meer diversiteit in de media niet belangrijk? De mensen in de media komen namelijk niet altijd uit de groepen die worden aangevallen. Amsterdam Nieuw-West wordt bijvoorbeeld al meer dan twintig jaar gezien als ‘020-Gaza’. Zeker met wat er nu in Gaza gebeurt, kan dit een bedreiging zijn voor de bewoners van Amsterdam Nieuw-West.

‘Ja, dit is een voorbeeld van hoe dat gaat, door enigszins op cabareteske wijze proberen labels te plakken. Je noemt diversiteit, het heeft misschien ook gewoon met pluriformiteit te maken. Iedereen mag van alles vinden, tot nu toe. Dan is dit een manier om op een lollige toon je standpunt neer te zetten.’

Is dat echt zo? Mag iedereen in Nederland alles zeggen? Als je alles wat over moslims wordt gezegd vervangt door Joden (niet dat je dat daadwerkelijk ook moet doen), dan word je als antisemiet geëxcommuniceerd. Maar over moslims lijkt alles wel geoorloofd.

‘Nederland is ook niet meer vrij van antisemitisme. Ik woon heel dicht bij het Centraal Station in Amsterdam. Ik heb daar de afgelopen anderhalf jaar demonstraties gezien waarin volop werd opgeroepen om voor Gaza op te komen, terwijl er met geen woord werd gesproken over alle gijzelaars die gevangen werden en worden gehouden. Dat zou het standpunt van die demonstranten veel sterker maken, denk ik. Nu hebben we een totaal uit de klauwen gelopen conflict, met geen oplossing in zicht.’

‘Nederland is ook niet meer vrij van antisemitisme’

Is dat wel de intentie als Israël onvoorwaardelijk wordt gesteund door het Westen?

‘Nee, die westerse kritiekloosheid werkt compleet averechts. Zo heeft Netanyahu de handen vrij om verschrikkelijke dingen te blijven doen.’

Irritatie over sommige pro-Palestina-demonstranten heb ik overigens ook. Bij de bezetting van de UvA in Roeterseiland moesten alle media weg. Toen ben ik ook maar weggegaan.

‘Ja, het loopt uit de hand, waardoor ook het debat sterft en dan kom je heel heftig tegenover elkaar te staan. We moeten stoppen met dit type polarisatie. Het leidt tot niks en is koren op de molen van extremisten.’

Zeker, maar hier zie je dat de vrijheid van meningsuiting en het recht om te demonstreren in gevaar komen, omdat politici zoals Dilan Yesilgöz demonstranten beschuldigen van antisemitisme. Ook de stemming rondom de nationale herdenking is veranderd. U bent ook somber in uw boek.

‘In mijn boek houd ik in één greep de naoorlogse ontwikkeling van Nederland onder de loep. Een land dat zich in de eerste veertig jaar na de oorlog op allerlei manieren ontplooide en moderniseerde, maar de laatste veertig jaar onmiskenbaar begint te desintegreren op een aantal punten. We hebben een heel erg beperkt politiek bewustzijn. Het gaat nu over koopkrachtplaatjes en over migratie, en nog een paar dingen die zich kretologisch laten uitleggen, maar het gaat nog maar zelden over het moderniseren van onze heel complexe samenleving.’

Waardoor bijvoorbeeld uw dochter ook geen woning meer kan vinden in Amsterdam, las ik.

‘Precies. En dat is omdat we nu al zeventig, tachtig jaar geen enkele politieke consequentie verbinden aan demografische ontwikkelingen. We kijken de hele tijd maar weg van immigratie. We doen net alsof het niet bestaat, of dat het vanzelf weer voorbijgaat. En dus zijn we ons er nauwelijks van bewust dat we nu te maken hebben met een influx van 1 à 1,5 miljoen arbeidsmigranten. Die moeten toch echt elke nacht ergens slapen. Maar onze politici doen alsof zij niet bestaan, of wijzen zondebokken aan, zoals asielzoekers. Op deze manier politiek bedrijven, dat is van een achterlijkheid die ik veertig jaar geleden niet had durven voorspellen.’

U noemt arbeidsmigratie, maar is het niet gewoon het woonbeleid van de VVD waardoor we nu met deze megacrisis zitten? Dus dat sociale huurwoningen worden verkocht en vrijwel niks meer werd bijgebouwd.

‘De VVD heeft werkelijk alles gedaan om de prijzen van huizen in Nederland op te drijven. Dat betekent immers dat hun achterban van huizenbezitters ieder jaar weer blij is met de verdere toename van hun vermogen, want dat is de consequentie daarvan.’

‘We moeten als Europa een eigen internet opzetten’

Ten slotte, hebben we als pers nog kans van slagen om het land de goede kant op te trekken?

‘Het medialandschap als zodanig krijgt het heel moeilijk door de voortgaande digitalisering.’

Wat stelt u voor?

‘Het internet moet de beschaving in worden getrokken. En daarvoor is het nodig dat van iedereen de identiteit op het web helder is. Het schermen met anonieme accounts, waardoor trollenlegers zijn ontstaan, moet onmogelijk worden gemaakt.’

Hoe wilt u dit regelen?

‘Dit ligt inderdaad grotendeels buiten de macht van journalisten, maar het moet wel blijvend geagendeerd worden. We moeten als Europa een eigen internet opzetten, want we hebben nu te maken met een technisch buitengewoon onvolkomen en lekkend systeem uit Amerika. Dat is alleen al vanwege veiligheidsredenen niet meer gewenst.’

Wat is daarvoor nodig?

‘We zullen eraan moeten wennen dat we gaan betalen voor digitale diensten; in ruil daarvoor krijgen we onze privacy dan weer terug. Het hoeft niet duur te worden, maar zodra je betaalt, kun je ook afdwingen dat je privacy ingebouwd wordt. Dit zal enorm helpen.’

Geliquideerde Turkse crimineel had mogelijk belastende tapes van AKP

de Kanttekening
-
0
Geliquideerde Turkse crimineel had mogelijk belastende tapes van AKP

Gisteren is op het terras van een hotel in Rijswijk de Turkse maffiaman Cemil Önal geliquideerd. Hij had onlangs met journalist Aysemden Akin uit Noord-Cyprus gesproken en zei video’s te hebben van de AKP-top, de partij van president Erdogan. Na het interview met Önal heeft Akin ook doodsbedreigingen gekregen, meldt de Turkse nieuwssite TR724.

De Telegraaf meldt dat Önal het brein zou zijn achter de moord op de Noord-Cypriotische gokbaas Halil Falyali in 2022. Wat nog meer wordt beweerd over Önal, die op klaarlichte dag werd geliquideerd in Rijswijk, is niet bevestigd.

Euronews meldt dat Önal documenten heeft verschaft aan Amerikaanse en Nederlandse inlichtingendiensten in ruil voor bescherming, en dat hij bij uitlevering aan Turkije ‘geheid’ de dood zou vinden. De AKP-gezinde site Turkinfo vraagt zich juist af waarom hij vrij kon rondlopen in Nederland – hij heeft 16 maanden vastgezeten – en niet eerder is gedeporteerd naar Turkije.

Volgens de bedreigde Noord-Cypriotische journalist Aysemden Akin stond Önal op het punt ‘geheimen’ bloot te leggen van de Falyali-familie, politici en overheidsnetwerken, waaronder banden tussen de Turkse staat en de maffia, en illegale geldstromen.

Akin, journalist bij Cyprus Vandaag, sprak drie dagen met Önal voor een artikelreeks over de vermoorde gokbaas Halil Falyali. Het eerste deel verscheen op 14 april.

De gesprekken vonden plaats met beveiliging. Önal zei dat zelfs de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Hakan Fidan, op zoek was naar de belastende video’s. Volgens hem had Fidan Erkem Serim naar Noord-Cyprus gestuurd met de boodschap: ‘Zorg dat je die tapes vindt, dan kun je carrière maken bij de overheid.’

Van de in totaal 45 à 46 video’s zouden er 40 inmiddels in handen zijn van de Turkse staat, meldt Cyprus Vandaag. De Turkse inlichtingendiensten zouden nog naarstig op zoek zijn naar vijf à zes vermiste video’s.

Akin schreef daarnaast nog twee andere artikelen over het criminele netwerk rondom Falyali en Önal in Cyprus, en over de betrokkenheid van de Turkse AKP-top bij onder andere de illegale gokwereld.

CHP-leider Özgür Özel, van de seculiere oppositiepartij, neemt de beschuldigingen aan de AKP serieus en wil opheldering. Vanuit regeringskringen wordt alles ontkend. Maar de oud-minister en huidige AKP-politicus Süleyman Soylu, die eerder werd gelinkt aan de maffia, reageerde fel.

‘Er wordt ook over mij gezegd dat er tapes zijn en dat ik dat zou hebben toegegeven’, zegt Soylu tegen CHP-leider Özel. ‘Ik zou tegen de mensen die mij zogenaamd chanteren hebben gezegd: waarom doen jullie niets met die video’s van mensen met de naam Erdogan?’ De AKP’er wil bewijs zien, want volgens hem kloppen de verhalen geenszins.

Minister Faber boos over Efteling-uitje voor jonge asielzoekers

de Kanttekening
-
0
Minister Faber boos over Efteling-uitje voor jonge asielzoekers

Asielminister Marjolein Faber (PVV) uit op X haar onbegrip over een gepland uitje naar de Efteling voor jongeren uit het asielzoekerscentrum in Sint Annaparochie. Ze noemt het ‘on-uit-leg-baar’ dat deze jongeren binnenkort naar het pretpark in Kaatsheuvel gaan. Volgens de Leeuwarder Courant heeft het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) het jaarlijkse uitstapje bewust op dat moment ingepland om spanningen tijdens het dorpsfeest te voorkomen.

Tijdens datzelfde dorpsfeest vorig jaar escaleerde een conflict tussen lokale jongeren en jongeren uit het azc, wat resulteerde in een steekpartij waarbij drie jonge inwoners van Sint Annaparochie gewond raakten. Na het incident zijn de betrokken jongeren uit het azc elders ondergebracht.

De krant meldt dat de onderlinge spanningen nog steeds voortduren. Het COA beschouwt het Eftelingbezoek dan ook als een preventieve maatregel om mogelijke onrust te vermijden.

Minister Faber is het daar niet mee eens. ‘Ho, dit gaan we dus niet doen. Ik ga hierover in gesprek met het COA’, laat ze weten. Ze beschouwt het geplande uitje als een ‘snoepreisje’ dat bekostigd wordt met gemeenschapsgeld.

De dorpskermis vindt plaats van 16 tot en met 20 mei. In de overige dagen zal het COA zorgen voor extra begeleiding van de jongeren. Ook is er afstemming met de gemeente en de wijkagent.

David Horowitz is overleden, hij hielp Wilders aan financiële middelen

de Kanttekening
-
0
David Horowitz is overleden, hij hielp Wilders aan financiële middelen

Gisteren overleed David Horowitz. De ultrarechtse Amerikaanse schrijver en activist was oprichter van het David Horowitz Freedom Center. Ook was hij eigenaar van de website Discover the Networks, die de netwerken van linkse activisten in kaart brengt. Horowitz was een fanatieke Trump-aanhanger en haalde Geert Wilders voor lezingen naar Amerika.

De Amerikaanse Horowitz, geboren in 1939, startte zijn carrière aan de uiterste linkerkant van het politieke spectrum, maar belandde in de jaren tachtig aan de rechterkant. Dat had ook met zijn communistische achtergrond te maken. Zijn ouders waren bloedfanatieke stalinisten, totdat Croesjtjov in 1956 een boekje open deed over de grote zuiveringen van Stalin. Horowitz was in de jaren zestig en zeventig een uitgesproken aanhanger van de New Left, maar raakte gedesillusioneerd in het linkse ideaal van radicale gelijkheid. Hij kwam in 1985 uit de kast als rechtse denker en communistenvreter.

In 1992, na de val van de Muur en de Sovjet-Unie, richtte Horowitz het blad Heterodoxy op, een maandblad dat het linkse, politiek-correcte denken op Amerikaanse universiteiten bestreed en in verband bracht met de communistische orthodoxie van Stalin en anderen. Daarna richtte Horowitz zijn pijlen steeds meer op de islam. In 2004 schreef hij het controversiële boek Unholy Alliance: radical islam and the American left, waarin hij beweerde dat links Amerika de fundamentalistische islam zou steunen. Twee jaar later verscheen zijn boek The Professors: The 101 Most Dangerous Academics in America, waarin hij linkse wetenschappers op de korrel nam die begrip zouden hebben voor de aanslagen van 9/11.

Horowitz heeft Wilders meerdere malen naar de Verenigde Staten gehaald voor lezingen en fundraisers. Zo organiseerde Horowitz in 2009 met Congreslid David Kyle een filmvertoning van Fitna, de beruchte islamofobe film van Wilders. De PVV-leider was zelf ook bij deze filmavond in het Amerikaanse Congres aanwezig.

Rond die tijd bracht Horowitz Wilders ook in contact met Robert Shillman, de oprichter van miljardenbedrijf Cognex dat industriële optische apparatuur als barcodelezers maakt. Shillman maakt zich grote zorgen over de toekomst van de westerse beschaving, die volgens hem existentieel wordt bedreigd door links en de islam. Hij schrijft geen vlammende opiniestukken maar cheques uit naar mannen als Horowitz en Wilders die ‘in de frontlinie’ staan en ‘de vijanden van de vrijheid elke dag weer tegemoet treden’. Shillman betaalde Wilders’ ‘minder minder’-rechtszaak. Het David Horotwitz Centrum, waar Shillman bestuurslid van is, maakte tussen 2014 en 2016 bovendien zo’n 150.000 euro over naar de Stichting Vrienden van de PVV.

Op X reageerde Wilders verslagen op de dood van David Horowitz, die zo veel voor hem betekend heeft. ‘David was een Amerikaanse held, een grootse persoonlijkheid, een strijder voor vrijheid, een van de moedigste patriotten die ik ooit heb ontmoet.’

Het gaat rap bergafwaarts met de persvrijheid

Thomas von der Dunk
-
0
Het gaat rap bergafwaarts met de persvrijheid

De persvrijheid staat wereldwijd steeds verder onder druk. Daarvoor hoef je, hoe paradoxaal dat ook klinkt, alleen maar een serieuze krant open te slaan – althans in het gestaag krimpende deel van de wereld waar dat nog kan.

Ja, er is altijd een groot deel van de wereld geweest waar van persvrijheid geen enkele sprake is. In het totalitaire China bijvoorbeeld, dat met zijn 1,4 miljard inwoners een zesde van de hele mensheid nooit met journalistieke vrijheid heeft bediend. De tien maal zo kleine bevolking van Rusland heeft er alleen heel kortstondig enigszins aan kunnen ruiken, in de Jeltsinjaren, drie decennia terug. Onder Poetin is de speelruimte inmiddels gereduceerd tot nagenoeg nul, met de ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne als argument om elk kritisch, en dus het Kremlin onwelgevallig geluid via de rechtbank de mond te snoeren.

In dat opzicht weinig opmerkelijks. Maar ook in ‘het Westen’, dat zich als democratisch deel van de wereld altijd zo nadrukkelijk als voorstander van de persvrijheid heeft opgeworpen, gaat het evident bergafwaarts. In EU-lidstaat Hongarije heeft Orbán vrijwel alle media in handen en elk tegengeluid bijna monddood gemaakt; EU-lidstaat Polen was onder de vorige ultrarechtse regering hard op weg in zijn voetspoor te treden, en het kost nu de grootste moeite om dit proces te keren. In NAVO-lidstaat Turkije ziet het er met Erdogan niet veel beter uit.

In de westerse voorpost Israël – volgens sommige verblinde adepten nog steeds een democratische modelstaat – poogt Netanyahu de eigen vernietigingsoorlog tegen de Palestijnen zoveel mogelijk aan het zicht te onttrekken door de Gazastrook voor iedereen af te sluiten, journalisten inclusief. De laatsten worden als ongewenste pottenkijkers zelfs regelmatig doelbewust door het leger vermoord.

Naast juridische of fysieke maatregelen om de vrije pers dwars te zitten hanteren autocraten als Orbán, Erdogan en Netanyahu ook economische methoden, Oppositionele, of zelfs niet bij voorbaat slaafs volgzame media worden stelselmatig uitgesloten van advertenties van overheidszijde – voor de pers een belangrijke inkomstenbron. Een van de weinige nog resterende serieuze Israëlische kranten, Haaretz, is zo door Netanyahu doelbewust in de marge gedrongen.

Onze eigen Kleine Geblondeerde Leider zou het hem graag nadoen

Het snelst bergafwaarts gaat het, sinds 20 januari, evident in de Verenigde Staten. In honderd dagen Trump voltrekt zich hier in turbotempo dat wat daarbij vergeleken elders nog in slow-motion gaat. Persconferenties stellen niets meer voor, propaganda-kanalen krijgen alle ruimte om Trumps zelfingenomen gebral te verspreiden, grote neutrale persorganisaties worden door het Witte Huis geboycot sinds ze weigeren de Golf van Mexico voortaan Golf van Amerika te noemen, alleen omdat de Grote Geblondeerde Leider zulks heeft verordonneerd – op zulk infantiel niveau speelt zich dat bij Opgeblazen Ego’s af.

Onze eigen Kleine Geblondeerde Leider zou het hem graag nadoen, want ook voor Wilders zijn onafhankelijke journalisten – bijvoorbeeld degenen die Fabers fabeltjesfabriek ontmantelen – ’tuig van de richel’.

Bij Trump zien we versneld in het groot wat elders op kleinere schaal langzaam gebeurt. De verdachtmaking van onafhankelijke journalisten, in combinatie met wat Steve Bannon, een van de grootste ploerten uit zijn entourage, omschreef als ‘flooding the zone with bullshit‘: zoveel onzin verspreiden dat de doorsnee-kiezer geen onderscheid meer tussen waarheid en leugen, tussen feit en fictie meer kan maken, en zich apathisch neerlegt bij alles wat er over hem wordt uitgestort.

Die aanval op de vrije pers gaat zowel bij Trump als bij zijn Nederlandse vazal samen met een even systematische aanval op, en verdachtmaking van, die andere cruciale onafhankelijke krachten in de samenleving: wetenschap en rechtspraak. Krachten, die elk op hun manier tegenwicht moeten bieden tegen de absolute waarheidsclaim en juridische willekeur van een oppermachtige regering, die met een pseudodemocratisch beroep op de verabsoluteerde volkswil – het volk ‘wil’ minder asielzoekers, het volk ‘wil’ trots zijn op zijn Golf van Amerika – ieder tegengeluid de mond poogt te snoeren.

Poging tot herschrijving van de geschiedenis vormt daarvan een belangrijk aspect  – zowel in de VS, waar Trump met zijn racistische glorieverhaal van witte suprematie in musea en onderwijs elke rol van de Afro-Amerikanen poogt uit te wissen, als bij ons waar zijn mederacist Martin Bosma in feite hetzelfde wil. Het zou van grote naïviteit getuigen zowel hun kwaadaardigheid als hun effectiviteit te onderschatten.

Vrijheid van meningsuiting? ‘Context is alles’

Ewout Klei
-
0
Vrijheid van meningsuiting? ‘Context is alles’

Op 3 mei, de Internationale Dag van de Persvrijheid, staan journalisten en opiniemakers wereldwijd stil bij het belang van een vrije pers en vrije meningsuiting. In Nederland lijken die vrijheden stevig verankerd, maar onder de oppervlakte woedt een juridisch en moreel debat: waar ligt de grens tussen scherpe kritiek en strafbare haatzaaierij? En wie bepaalt die grens?

Vrijheid van meningsuiting is een van de fundamenten van de democratische rechtsstaat. Toch is ze geen vrijbrief voor alles. Advocaat Sidney Smeets is hierin helder: ‘De grens ligt waar men opzettelijk leugens verspreidt, demoniseert of opruit. Het recht op meningsuiting is geen recht op leugen of laster.’ Smeets stond in het verleden onder meer de Afro-Nederlandse journaliste Clarice Gargard bij, die op social media racistisch werd belaagd na haar inzet voor een inclusiever Sinterklaasfeest. Hij procedeerde ook succesvol tegen Ongehoord Nederland-presentatrice Raisa Blommestijn en de rechtse X-gebruiker Sander van Dam, die hem op grove wijze hadden belasterd.

Volgens Smeets is het cruciaal dat de wet op dit gebied duidelijk is en er wordt gehandhaafd. Mensen moeten beschermd worden tegen smaad en laster, tegen karaktermoord. De advocaat ziet het strafrecht als noodzakelijk correctiemiddel, maar niet als het eerste wapen. ‘Soms is het niet de moeite. Soms is het nodig. Altijd moet je je afvragen: draagt een strafzaak bij aan bescherming, of polariseert het alleen maar?’

Dubbele maat?

De Rotterdamse advocaat Haroon Raza vraagt al langer aandacht voor een andere kant van het debat: de ongelijke behandeling van moslims als het gaat om haatzaaien en groepsbelediging. In 2007 deed hij namens een aantal imams aangifte tegen Geert Wilders. Nu, in 2025, volgt een nieuwe zaak. Raza diende aangifte in tegen strafpleiter Job Knoester, die in het programma Vandaag Inside van Johan Derksen en René van der Gijp suggereerde dat de door imam Azzedine Karrat georganiseerde grote pro-Palestijnse demonstratie in Rotterdam bewust was gepland op van 20 april, de geboortedag van Adolf Hitler.’

Draagt een strafzaak bij aan bescherming, of polariseert het alleen maar?

Ook richt Raza zich tegen Joods.nl, die op X een opruiend bericht verspreidde over deze demonstratie. ‘Het enige wat nog ontbreekt, zijn de pick-uptrucks en kalasjnikovs’, schreef het X-account van Joods.nl. ‘Stel je voor dat iemand zoiets had gezegd over Joden’, zegt Raza. ‘Dan was hij allang vervolgd geweest.’ Volgens Raza is de juridische grens helder: ‘Groepsbelediging en opruiing zijn strafbaar. Dit is geen hogere wiskunde.’

Strafrechtadvocaat Haroon Raza

Smeets beaamt dit: ‘We hanteren in Nederland vaak een dubbele maat. Antisemitisme wordt strenger bestraft dan islamofobie of homofobie. Uitingen van islamofobie of homofobie zijn juridisch vaak lastiger te duiden en worden maatschappelijk sneller weggezet als ‘een grapje’. Bij Vandaag Inside worden veel homofobe opmerkingen gemaakt, vaak verpakt als grapje, en een groot deel van het publiek ziet dat niet als problematisch.

Toch vraagt Smeets zich af in hoeverre Knoester een groep mensen wilde beledigen met zijn opmerking over de verjaardag van Hitler. ‘Het was een hele rare uitspraak omdat er geen enkele reden is dat verband te leggen. Hij deed dit ook in een televisieprogramma waar de presentatoren nou niet bepaald uitblinken in eloquentie. De sfeer daar is de kantine van een sportvereniging, waar wel vaker grove dingen worden gezegd. Ik vraag mij af of hij echt moslims als groep wilde beledigen en of je wel aangifte tegen hem moet doen.’

Context is alles

Smeets legt uit context alles is. In de ene context is een gepeperde uitspraak strafbaar, in een andere context niet. Bedoel je een uitspraak letterlijk, of ironisch? ‘Als polemist Hugo Brandt Corstius vroeger schreef dat iemand onder de tram mocht komen, dan is dat ontegenzeggelijk grof, maar het heeft ook een literaire of satirische component. De toon, de bedoeling en het verwachtingspatroon bij het publiek spelen allemaal mee. Hun lezerspubliek, veelal hoogopgeleide en progressieve mensen, besluiten na zo’n column niet opeens om geweld te gebruiken tegen de persoon in kwestie, of tegen PVV-stemmers. Mensen die doelwit zijn in een ON-uitzending of in een X-post van een invloedrijke uiterst rechtse journalist worden daarentegen geïntimideerd door horde ongehoorde Nederlanders.

Een kwalijk fenomeen hierbij is framing, waarbij slechts de halve waarheid wordt verteld. Smeets wijst in dit verband opnieuw op Raisa Blommestijn, die ook is veroordeeld voor een racistische uitspraak over een groep zwarte jongens die een man mishandelden. Het gewelddadige gedrag werd door de ON-presentatrice gekoppeld aan een hele groep mensen van een bepaalde afkomst door hen te benoemen als ‘n*groïde primaten’.

Maar het filmpje vertelde niet het hele verhaal, benadrukt Smeets. ‘De man werd niet zomaar vanuit het niets aangevallen. Hij zou een van de jongens geprobeerd hebben te zoenen. Natuurlijk is geweld nooit de oplossing, maar de voorgeschiedenis weglaten maakt het des te kwalijker als er een totaal verzonnen andere verklaring geponeerd wordt. Een verklaring die ook volgens de rechter een racistisch karakter heeft. De presentatrice doet dit soort suggesties overigens continu.’

Advocaat Sidney Smeets

Echt ingewikkeld wordt het ten slotte bij ‘reviaanse ironie’, een geliefd stijlmiddel van wijlen schrijver Gerard Reve, maar ook van columnisten als wijlen Theo van Gogh, Theodor Holman, Arthur van Amerongen en Annabel Nanninga. ‘Zij deden en doen grove uitspraken die op het eerste gezicht niet gemeend zijn, maar die ze waarschijnlijk dus wel menen’, zegt Smeets. Reve zei dat Afro-Nederlanders op de ‘tjoekie tjoekie’-boot terug moesten gaan naar het ‘takki takki’-oerwoud en Nanninga noemde bootvluchtelingen ‘dobbern*g*rs’. ‘Het is echter heel moeilijk om dit racisme aan te pakken, want de verdediging kan altijd aanvoeren dat dit satire is.’

De toepassing van het recht

Volgens Haroon Raza gaat het niet alleen om context, maar wordt het recht in Nederland niet altijd even consequent toegepast. ‘Belediging, het aanzetten tot haat of opruiing is strafbaar. Maar ik zie cliënten die voor veel minder zijn veroordeeld dan sommige bekende figuren die nu onder bescherming van de vrijheid van meningsuiting lijken te vallen’, zegt hij.

De Rotterdamse advocaat noemt twee voorbeelden. ‘De Haagse politicus Arnoud van Doorn werd enkele jaren terug veroordeeld, toen hij op Twitter een smeekbede tot Allah richtte om de zionisten te vernietigen. Hij riep andere mensen niet op tot geweld, het was een gebed, maar de rechtbank achtte zijn uitspraak niettemin strafbaar. Een andere zaak uit 2016 ging over het uitmaken van twee prominente ongelovigen voor ‘afvalligen’. ‘De rechter oordeelde toen dat de uitlatingen opriepen tot geweld tegen concrete personen. Dat ging dus verder dan alleen religieuze kritiek.’ Volgens Raza laten dit soort zaken zien dat de wet duidelijke grenzen kent, maar dat de toepassing ervan soms willekeurig overkomt.

Raza is ook kritisch over Nederlandse politieagenten, die in sommige gevallen veel te snel optreden tegen pro-Palestijnse demonstranten. ‘Ze kennen de Nederlandse wet niet goed. Je hoeft namelijk geen toestemming te vragen om te demonstreren. Zo wilden agenten onlangs een Palestijnse vlag in beslag nemen van de imam van de Centrum de Middenwegmoskee in Rotterdam, omdat hij hiervoor geen vergunning zou hebben. Terwijl hij elke vrijdag een kleine vreedzame demonstratie in Rotterdam organiseert, waar andere agenten ook van op de hoogte zijn. De politie moet haar huiswerk beter doen.’ Raza vindt het kwalijk dat sommige demonstranten zich in hun expressievrijheid voelen beknot. ‘Ze stoppen hun Palestijnse vlaggen weg, om geen gedoe te krijgen met de politie.’

‘We leven in een vrij land. Dat betekent ook dat je je op een vreedzame manier mag uitspreken’

Volgens Raza is het publieke debat doordrenkt van wantrouwen tegenover zichtbare uitingen van islamitische identiteit. ‘Sinds oktober 2023 draag ik een kefiyya. Dat is mijn recht. Maar ik krijg regelmatig kritiek. Mensen zijn bang voor ‘wanordelijkheden’, alsof mijn sjaal daar verantwoordelijk voor is. Dat is een verkeerde manier van denken. Als je zo redeneert, dan zou een hoofddoek ook verdacht zijn. En als mensen dáár klappen voor krijgen, dan gaat er echt iets mis.’

Voor hem hoort het bij actief burgerschap: ‘We leven in een vrij land. Dat betekent ook dat je je op een vreedzame manier mag uitspreken. De Nederlandse overheid heeft altijd gezegd dat moslims zich moeten integreren. Dat hebben we gedaan. Maar zodra er ergens een incident plaatsvindt in het buitenland, moeten wij ineens afstand nemen van Al Qaida, ISIS, Hamas, noem maar op. Terwijl wij daar niets mee te maken hebben. We zijn individuen, maar worden behandeld als collectief. Zolang moslims structureel als tweederangsburgers worden gezien door grote delen van de Nederlandse samenleving, is er geen sprake van gelijke vrijheid.’

Hij besluit met een scherpe kanttekening: ‘En dan begin ik niet eens over Geert Wilders.’

Israël in de greep van natuurbranden

de Kanttekening
-
0
Israël in de greep van natuurbranden

Israël wordt geteisterd door grote natuurbranden ten westen van Jeruzalem. Zeventien brandweerlieden raakten gewond. Belangrijke wegen die waren afgesloten zijn inmiddels weer open.

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu waarschuwde dat de brand die gisteren begon ook de stad Jeruzalem zou kunnen bereiken, volgens nieuwsdienst AFP. Bovendien woedt de brand aan de grens met Palestijnse gebieden, die veel minder goed uitgerust zijn om de brand te blussen.

Vandaag zou Israël de onafhankelijkheid vieren, maar de meeste festiviteiten zijn opgeschort. Op dit moment gaat alle aandacht uit naar het blussen van de brand. Israël heeft de internationale gemeenschap om hulp gevraagd. Italië en Griekenland hebben blusvliegtuigen gestuurd. Ook de Palestijnse Autoriteit heeft hulp aangeboden.

Vijftien gemeenten starten proef met gratis mondzorg

de Kanttekening
-
0
Vijftien gemeenten starten proef met gratis mondzorg

Nederland telt 640.000 volwassenen die de tandarts overslaan vanwege de kosten die een tandartsbezoek met zich meebrengt. Vijftien gemeenten zijn daarom een pilot gestart met gratis mondzorg voor lage inkomens om het tij te keren, zo meldt Binnenlands Bestuur.

Het gaat om de gemeenten Amstelveen, Barneveld, Culemborg, Den Helder, Drechtsteden, Ede, Enschede, Haarlem, Leiden, Leiderdorp, Medemblik, Nijmegen, Rotterdam, Tiel en Utrecht.

In het Gelderse dorp Voorthuizen gebeurt dat via zogenoemde ‘mondzorgbussen’: een mobiele tandartspraktijk waar mensen die mondzorg vermijden voor korte behandelingen terechtkunnen.

Een van hen is Samantha uit Barneveld, die niet met haar achternaam in de krant wil, meldt Binnenlands Bestuur. Voor de volledige behandeling van al haar kwalen zou ze zeker 3.000 euro kwijt zijn, vertelt ze. Daardoor bleef ze lange tijd weg van de tandarts, met als resultaat dat ze dagelijks veel pijn en ontstekingen had.

Ook blijkt uit onderzoek dat slechte mondgezondheid een nadelig effect heeft op de algemene gezondheid en de kwaliteit van leven.

Het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam heeft eveneens onderzoek gedaan naar de verdeling van mondzorgmijders. Daaruit blijkt dat bij de rijkste 20 procent slechts 1 op de 100 Nederlanders de tandarts overslaat wegens financiële redenen. Bij de armste 20 procent komt dat veel vaker voor: 1 op de 8 mensen gaat niet naar de tandarts vanwege de rekening.

1...121314...905Pagina 13 van 905

Over ons

de Kanttekening is een onafhankelijke en emancipatoire mediaorganisatie. Onze kernwaarden zijn: vrij, moedig en inclusief.

Over menu

© 2017 de Kanttekening B.V. Alle rechten voorbehouden.

Gebruiksvoorwaarden | Privacy statement | Adverteren & contact