Docent en ondernemer Ruben Arnhem voert hartstochtelijk campagne voor zijn partij de VVD. ‘Of ik ambities heb voor de gemeenteraad? Nee, ik ben te trumpiaans in mijn uitspraken.’

Tegenstanders framen de VVD als een witte partij die niet om diversiteit geeft, maar de lijsttrekker is de Koerdisch-Nederlandse Dilan Yesilgöz en de Marokkaans-Nederlandse Malik Azmani leidt de VVD-fractie in het Europees Parlement. De partij telt ook Afro-Nederlanders, zoals de goedlachse Ruben Arnhem. Hij zit namens de VVD in de wijkraad van de Afrikaanderwijk op Rotterdam-Zuid.

‘Mijn vader is Surinaams, mijn moeder Antilliaans. Ze komt van Curaçao. Mijn vader was docent, toen hij naar Rotterdam kwam. Hij werd daar verliefd op mijn moeder en zij op hem. Een tante zei tegen mijn moeder: Van alle mannen die je kunt vinden, ben je met een Surinamer thuis gekomen. Helaas was mijn vaders lesbevoegdheid in Nederland niet geldig. Hij is toen ondernemer geworden. Bij het arbeidsbureau zeiden ze dat mijn vader wel in de groenvoorziening kon werken, omdat er zoveel planten en bomen in Suriname zijn, maar daar had hij geen zin in. En hij wilde helemaal geen uitkering trekken. Dus toen is hij voor zichzelf begonnen. Als bordeelhouder. Op Katendrecht was hij de eerste met zwarte meisjes. Dat was nieuw toen. Daarna bouwde mijn vader een kappersimperium. Hij kwam op dat idee toen hij op reis was in New York en daar zwarte hair salons bezocht. Die waren heel luxe, met mooie pruiken, goud en marmeren muren. Het was een hele nieuwe ervaring. De Afrokapsalons werden een groot succes. Daarna is hij ook in de cafés gegaan. Inmiddels heeft hij alles verkocht. En runt mijn zusje de kapsalon aan de Westkruiskade.’

Toch was en is zijn vader geen VVD-stemmer, vertelt Ruben. ‘Mijn ouders stemden vroeger altijd PvdA, zoals heel veel Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders. Dat gebeurt haast automatisch. Ze denken dat de PvdA voor de minderheden opkomen. Maar de PvdA is natuurlijk niet goed voor ondernemers. Mijn moeder stemt tegenwoordig VVD.’

‘Ze hadden iemand met een grote mond nodig in Feijenoord’

Dat Ruben bij de VVD terechtkwam, kwam door een meisje van de toneelschool, dat actief was voor de Jongerenorganisatie Vrijheid en Democratie (JOVD), de op de VVD gerichte liberale jongerenorganisatie. ‘We waren de enigen op de toneelschool met niet-linkse standpunten. ‘Na de toneelschool studeerde Ruben communicatie aan de Hogeschool Rotterdam. Hij wilde echter niet op kantoor werken en haalde daarom in Leiden versneld zijn lesbevoegdheid. ‘En toen was de cirkel weer rond. Ik ben wel docent geworden. Maar hoewel dit een beetje een PvdA-beroep is ben ik VVD’er. Haha.’ Toch is Ruben ook ondernemer. ‘Ik heb een speelgoedlijn voor kinderen in het speciaal onderwijs. Het gaat om concentratiespeelgoed, zoals bijtkettingen. Kinderen met bijvoorbeeld ADHD moeten bewegen. Dit speelgoed helpt hen daarbij.’

Via de JOVD belandde Ruben bij de VVD. ‘Ze hadden iemand met een grote mond nodig in Feijenoord. Dat werd ik. Ik ben nu lid van de wijkraad van de Afrikaanderwijk. Of ik ambities heb voor de gemeenteraad? Nee, ik ben te trumpiaans in mijn uitspraken. Dat is niet altijd handig voor de VVD. Zo was ik heel kritisch over een bepaalde migrantengemeenschap, die andere groepen – wit en zwart – heeft weggedrukt uit de wijk. Jongeren op de pleintjes die andere jongeren intimideren. Maar ook hun ouders die aan mensen vragen wanneer ze gaan verhuizen uit de wijk, omdat een nichtje van hen nog een huis zoekt.’

Gemeenschapsgeld

Met gentrificatie, de opwaardering van buurten, heeft Ruben dan ook helemaal geen moeite, in tegendeel. ‘Buurten worden mooier, leuker, leefbaarder. Sommige bewoners, die in de jaren negentig zijn verhuisd omdat de buurt onleefbaar werd, zijn weer teruggekeerd.’ Ruben wordt, omdat hij kritisch is, voor racist uitgemaakt door tegenstanders. Ook is hij – anoniem – geïntimideerd. ‘Veel moeite had ik met de door de gemeentelijke overheid gesubsidieerde iftar-maaltijden, die zogenaamd de diversiteit moesten bevorderen. Dat kostte een miljoen euro. Maar van de dialoog kwam helemaal niets terecht, omdat veel mensen alleen voor het lekkere eten kwamen en daarna weer naar huis gingen. En dat betalen we dan met gemeenschapsgeld. Maar veel mensen durfden niet kritisch te zijn, want dan was je een islamofoob, een racist. De islamofobie- en racismekaart worden veel te gauw getrokken.’

Ook met BIJ1 kan Ruben niet zo goed overweg, vertelt hij. ‘Ik ben op X, voorheen Twitter, best wel kritisch over BIJ1. Ik vind BIJ1 als belangengroep voor zwarte mensen heel goed, zoals het CIDI dat voor de Joden is, maar ze moeten geen partij worden. Toen BIJ1 in Rotterdam twee gemeenteraadszetels behaalde wilde ik hen feliciteren. Maar een van de BIJ1-medewerkers wilde mij geen hand geven, omdat ik kritisch ben over de club.’ Ruben vindt de nadruk van BIJ1 op kleur ook verkeerd, vervolgt hij. ‘De VVD doet dit beter. Het gaat er bij de VVD niet om welke kleur je hebt, maar om welke persoon je bent. Daarom zie je dat Nederlanders van kleur heel succesvol kunnen worden bij de VVD. Dilan Yesilgöz en Malik Azmani nu, en vroeger Laetitia Griffith en Ayaan Hirsi Ali. We zijn allemaal Nederlanders. Het gaat erom wat je doet voor de maatschappij. Je moet er het beste van maken. Als je niet je best doet mag je, dat vind ik, hard worden aangepakt.’ Ruben is niet tegen diversiteit en niet tegen migratie. ‘Ik ben trots op mijn Surinaamse en Antilliaanse roots, maar ook op mijn Nederlandse identiteit. Als migranten aan dit land een mooie bijdrage willen leveren zijn ze van harte welkom. Tegelijkertijd ben ik best wel nationalistisch ergens. Je moet, vind ik, het beste met Nederland voor hebben, niet te veel hangen in je eigen cultuur, maar gewoon meedoen, je verantwoordelijkheid nemen.’

‘De islamofobie- en racismekaart worden te gauw getrokken’

Ruben wil het Nederlandse slavernijverleden niet zwart-wit benaderen, zegt hij. ‘Er zijn vreselijke dingen gebeurd, we moeten leren van deze fouten. Maar ik ben tegen excuses, omdat hier ook een prijskaartje aan hangt. Het gaat activisten om herstelbetalingen. Erkenning vind ik daarentegen wel een goede zaak. Mijn voorouders waren zwart, maar hebben slaven gehouden. Ze werden tot slaaf gemaakt door de Fransen, maar een Nederlands schip kaapte het Franse schip en toen waren alle slaven op het schip vrij, want dat was de regel toen. Mijn voorouders vestigden zich als vrije mensen in Suriname en gingen ook slaven houden, want dat was daar normaal. Ik schrok ervan toen ik dit verhaal las. Tegelijkertijd: jij bent niet schuldig aan de misdaden van je voorouders. En bovendien: wat zou jij doen in die situatie? Dat weet je niet. Het gaat er om dat we dit verleden erkennen. Het moet gaan om meer kennis, niet om schuld en boete.’

PVV niet uitsluiten

Ruben heeft, zo vertelt hij, een sterke voorkeur voor een rechts kabinet, mét de PVV. ‘Ik zie Dilan Yesilgöz graag als minister-president. Ze is een vrouw met een migratieachtergrond. We hebben in Nederland nog nooit een vrouw als premier gehad, en ook nog nooit een iemand met een migratieachtergrond die dit ambt heeft bekleed. Ik vind net als Dilan dat we de PVV niet moeten uitsluiten. De kritiek dat de PVV een onbetrouwbare coalitiepartner is, vind ik een beetje flauw. D66 heeft de vorige twee kabinetten gekaapt, met hun klimaatplannen.’ Maar Pieter Omtzigt van Nieuw Sociaal Contract ziet een coalitie met de PVV toch niet zitten? Is zo’n kabinet wel realistisch? Ruben denkt van wel. ‘Bij NSC heb ik een sterk LPF-gevoel, dat de partij snel uit elkaar kan vallen. Bij de PVV waren er vroeger wat ruzies, maar de PVV draait nu heel lang mee, is een stuk stabieler.’ Ruben wil bovendien geen gedoogconstructie, zoals in 2010-2012, maar dat de PVV echt gaat meeregeren. ‘De PVV zou een minister voor Asielzaken moeten leveren. Die dan serieus aan de slag gaat. We kijken altijd naar wat er allemaal niet kan. Het mag niet van Brussel. Het mag niet van het VN-Vluchtelingenverdrag. Maar we moeten kijken naar wat er wel kan.’

Ruben wil vaste rolpatronen doorbreken. ‘Wij zwarte Nederlanders worden te vaak de slachtofferrol ingeduwd, door links, maar ook door onszelf. Je moet omdenken. Wij kunnen hier alles. Wij mogen hier alles. De kansen die je krijgt moet je grijpen. Wees dankbaar voor de kansen die je in dit land hebt.’ Discriminatie vindt Ruben uiteraard een slechte zaak, zegt hij, maar tegelijkertijd moet je niet alles door die lens zien. ‘Dat je geweigerd wordt voor een stage of een huis is verkeerd, maar het is niet zo dat je hier niet mag studeren. Wel hebben veel bi-culturele Nederlanders een lagere citoscore, maar dat betekent gewoon dat je langer moet studeren. Ik ben ook een stapelaar.’

Ten slotte houdt Ruben van het ‘goede leven’ en laat dit ook zien op social media, waaronder zijn Instagram-account. ‘Ik ga op vliegvakantie naar Italië of Zuid-Frankrijk. Ik hou van bitterballen, sigaren en fruits de mer. Maar niet iedereen deelt mijn bourgondische levensfilosofie. Zit je alweer kreeft te eten? Maar tegen deze mensen zeg ik: niks is onmogelijk, geniet van het leven. Kreeft is niet goedkoop, maar je kunt gewoon geld opzij leggen en daarna met je vrienden uit eten gaan.’

Afgelopen zomer kondigde Sylvana Simons plotseling aan dat ze ging stoppen als Kamerlid. Edson Olf volgde haar in september op. Zal hij ervoor zorgen dat BIJ1 op 22 november in de Tweede Kamer blijft?

Edson Olf (37) is geboren in Paramaribo, maar groeide op in de wijk Beverwaard in Rotterdam-Zuid. ‘Mijn moeder is een harde werker en wilde een betere toekomst voor ons. Daarom emigreerden we naar Nederland. Beverwaard had het imago een onveilige buurt te zijn, maar voor mij voelde het als ons een dorp. Helaas werden ik en mijn vrienden die er net zo uitzagen als ik anders door de politie behandeld. Als wij ergens rondhingen dan hield de politie ons in de gaten, terwijl we geen kattenkwaad uithaalden. Witte jongeren overkwam zoiets nooit. Mijn moeder vertelde mij dat mensen zoals wij altijd twee tot drie keer zo hard moeten werken om hetzelfde te bereiken. Helaas is dat een feit. We werden niet als volwaardig gezien.’

U zegt ‘werden’. Is het nu beter?  Is Nederland minder racistisch geworden?

‘Wel, ik let eigenlijk vooral op wat er slecht gaat. Maar we zijn ons als Nederlanders nu wel meer bewust dat er veel mis is. Dat is wat er nu wel beter gaat.’

Waarom bent u bij BIJ1 gegaan?

‘Dat was vanwege Sylvana Simons. Veel indruk maakte die aflevering met Martin Simek. [oud-presentator Simek was in 2015 te gast bij tv-programma De Wereld Draait Door en sprak daar denigrerend over ‘zwartjes’. Tot ongenoegen van tafeldame Simons, red.] Simons werd ook anders behandeld. Simek kreeg de vrijheid die hij wilde, om te zeggen wat hij wilde, maar toen Simons een kritische vraag daarover stelde was het land te klein. Dat is typisch, dacht ik toen.

‘Echt actief voor BIJ1 werd ik pas twee jaar geleden. Ik kreeg van iemand een link doorgestuurd, dat de partij leden zocht voor de wijkraad in Rotterdam-Centrum. Ik twijfelde, maar besloot toch om mij op te geven. Ik had een fijn gesprek met het plaatselijke BIJ1-bestuur en ben daarna – tot mijn eigen grote verbazing – in de wijkraad gekozen. Ik kreeg veel voorkeurstemmen. Rotterdam-Centrum is niet echt BIJ1-gebied zou je denken, maar ik kwam toch in de wijkraad.’

En hoe bent u BIJ1-leider geworden?

‘Niet lang nadat ik in de wijkraad zat kreeg ik weer een linkje doorgestuurd. Of ik ook in het landelijk bestuur van BIJ1 wilde zitten. De geschiedenis herhaalt zit. Weer twijfelde ik, besloot ik toch om het te doen, had weer een goed gesprek en ik werd op het partijcongres tot algemeen bestuurslid verkozen. Later werd ik vicevoorzitter, toen voorzitter Rebekka Timmer ziek was. Er moest toen iemand zijn die de voorzittersrol tijdelijk op zich nam en dat werd ik. Dat is ergens best wel bijzonder, want ik ben iemand die graag op de achtergrond werkt.’

‘Ik let eigenlijk vooral op wat er slecht gaat’

We praten heel gemakkelijk. En u bent helemaal niet introvert ofzo.

‘Nee, maar misschien wel een beetje, van binnen. Ik werd als vicevoorzitter gedwongen om meer op de voorgrond te treden.’

En hoe werd u uiteindelijk lijsttrekker?

‘Dat kwam natuurlijk door de val van het kabinet-Rutte IV. We pakten als BIJ1 onze draaiboeken erbij en waren weer helemaal in campagnestand, toen opeens Nilab Ahmadi en Jazie Veldhuyzen besloten om uit de Amsterdamse BIJ1-fractie te stappen en bovendien hun zetel mee te nemen. En toen zei Sylvana dat ze ermee ging stoppen.’

Was dat ook de reden? Het geruzie in Amsterdam? Ze heeft immers al heel lang last van long covid en vindt het Kamerwerk ook zwaar.

‘Het is een combinatie van factoren denk ik. In ieder geval zaten we toen met een groot probleem. Gaan we nog wel meedoen aan de verkiezingen? En zo ja, onder welke voorwaarden? We moesten kritisch onze kansen inschatten. Wat is nodig voor een succesvolle campagne? Uiteindelijk besloot het congres dat we aan de verkiezingen mee zouden doen. Iedereen die op de lijst wilde staan, mocht voor een plekje solliciteren. De commissie zou uiteindelijk beslissen wie de lijst zou gaan trekken.

‘Ik solliciteerde voor de lijst en schreef in mijn brief dat ze mij op die plek mochten zetten waar ik nodig ben. En toen werd de onbekende Edson Olf lijsttrekker, haha.’

Rebekka Timmer wilde geen lijsttrekker worden?

‘Die ambitie had ze niet. Ze wilde wel lijstduwer worden.

‘Toen de commissie mij op nummer 1 van de lijst had gezet moest ik daar wel even over nadenken, omdat ik niet iemand ben die de spotlights zoek. Want als je lijsttrekker bent dan kom je in een achtbaan terecht. Iedereen wil iets van je. Dat wist ik. Maar de werkelijkheid bleek nog zwaarder. Tegelijkertijd heb ik mijn ziel en zaligheid aan BIJ1 verkocht. Ik moest over mijn eigen schaduw heen springen. En dat heb ik ook gedaan.’

Geroepen en gegaan?

‘Ja, ene beetje wel. Ik zei in mijn brief: zeg mij waar ik nodig ben. Dan moet je niet zeuren als de commissie je vervolgens op nummer 1 zet.’

‘We zijn tegen het leveren van wapens aan Hamas of de Palestijnen’

U haalde al heel gauw het nieuws. Op 7 oktober – de dag dat Hamas Israël aanviel, burgers vermoordde en meer dan 200 mensen ontvoerde – schreef u op X over de kolonisatie, verdrijving, moord en apartheid die ‘aanleiding zijn voor het conflict’ in Gaza. U kreeg vervolgens een stortvloed van woedende reacties over u heen. Heeft u spijt van uw tweet?

‘Nee, ik heb hierover totaal geen spijt. Ik deed wat wij als BIJ1 altijd doen. We laten ons niet meevoeren door de waan van de dag. Maar wel kijken we naar de radix, de wortel. Dat is in dit geval de koloniale bezetting van Palestina. Wij van BIJ1 hebben altijd een pleidooi gevoerd voor een vrij Palestina. Daarom vroeg ik in mijn bericht op X aandacht voor de historische context waarin dit geweld plaatsvond. Dit betekent uiteraard niet dat we achter dit geweld staan. Maar wel dat dit geweld niet plaatsvond in een vacuüm.’

Op dit moment komt het geweld vooral van Israëlische kant. Hoe moet je volgens BIJ1 het geweld oplossen?

‘We zijn pacifistisch. We zijn tegen wapenleveranties. Wij huilen vanwege al dit geweld. Dat heeft ook te maken met onze achterban. Die bestaat uit veel mensen die erge dingen hebben meegemaakt. Je kunt je dan gemakkelijker met de slachtoffers van geweld identificeren. Wij van BIJ1 zijn tegen oorlog in algemene zin.’

Maar is BIJ1 wel echt pacifistisch? Of mag je je met wapens verzetten tegen de kolonisator? Ik kan mij voorstellen dat BIJ1 daar wel begrip voor heeft, als antikoloniale partij.

‘Je gaat je met wapens verzetten tegen kolonisator. In je mens-zijn zit verzet tegen ontmenselijking. Dat ontstaat. Dat gebeurt. De enige oplossing is dat de onderdrukking wordt gestopt. Dan stopt het geweld ook. Overigens zijn we als BIJ1 tegen het leveren van wapens aan Hamas, of de Palestijnen.’

Denk is voor een eenstaatoplossing: Palestina. Is BIJ1 daar ook voor?

‘BIJ1 is meer voor een vrij Palestina, op het gebied waar ze vanaf 1948 verdreven zijn. We zijn voor een democratische staat zoals de Palestijnen dat definiëren. Want wie zijn wij om onze visie op te leggen aan anderen?

We zijn wel voor democratische rechtsstaat. Waarin iedereen vrij is om ergens in te geloven. Om zichzelf zijn.’

Hoe wil BIJ1 de eenstaatoplossing voor elkaar krijgen?

‘Het moet beginnen bij de internationale gemeenschap. Die moet Israël ter verantwoording roepen en eisen dat er een einde moet komen aan de koloniale bezetting en de apartheid. We willen als BIJ1 eerst dat er vrede komt. Dan beginnen we aan de oplossing. Maar je kunt niet praten als er mensen worden onderdrukt. Zonder vrijheid kun je niet praten over vrijheid. Daarom moet Israël stoppen met bezetten en met apartheid. Pas als dat gebeurt kunnen we praten over verdere stappen. Israël kan een voorbeeld nemen aan het Zuid-Afrika van Mandela, de regenboognatie. Zuid-Afrika is nu niet perfect, maar probeerde de pijn van de apartheid wel te helen.’

GroenLinks-PvdA houdt aan de tweestatenoplossing vast. Wat is uw boodschap aan deze lijst, en aan kiezers die overwegen GroenLinks-PvdA te stemmen?

‘De boodschap van BIJ1 is heel duidelijk: iedereen heeft het recht op vrijheid, het recht om niet onderdrukt te worden. Dat recht hebben Palestijnen ook. Wat ik opvallend vind: Israël kreeg onvoorwaardelijke steun om zichzelf te verdedigen, na de Hamas-aanval van 7 oktober. Maar de Palestijnen krijgen niet de vrijheid om niet onderdrukt te worden. Israël krijgt alle vrijheid, de Palestijnen niet. Dat is scheef. Daar moet je linkse hart iets van vinden, vind ik. Je ziet nu ook, met het vertrek van Kauthar Bouchallikht, dat niet iedereen bij GroenLinks-PvdA het eens is met die koers. De politiek loopt achter op de samenleving. De Nederlandse samenleving is verder. De Nederlandse samenleving is het niet eens met Israël. We hebben kritiek op hoe Israël met de Palestijnen omgaat.’

‘Israël kan een voorbeeld nemen aan het Zuid-Afrika van Mandela, de regenboognatie’

Wat vindt BIJ1 van de leus ‘From the River tot the sea, Palestine will be free’?

‘Die leus, dat is wat er staat. De Palestijnen moeten vrij zijn in het gebied van waaruit ze vanaf 1948 verdreven zijn. In deze leus zit geen oproep tot etnische zuivering van Joodse mensen. Ook moet je het Israëlisch-Palestijnse conflict niet zien als een religieus conflict. Israël onderdrukt immers niet alleen Palestijnse moslims, maar ook Palestijnse christenen en anderen.

‘Ook de Israëlische historicus Ilian Pappe zegt terecht: er zit niets van etnische zuivering in die leus.’

Maar toch vinden veel Joodse mensen deze leus kwetsend. Wat zegt u tegen deze mensen?

‘De leus is niet zo bedoeld. En zo wordt de leus ook niet gezien door activisten die ijveren voor een vrij Palestina. Tegenstanders framen de leus als antisemitisch en als een oproep tot etnische zuivering. Wie daarentegen wel voor etnische zuivering pleit is de rechtse Israëlische partij Likud, die in haar grondbeginselen heeft staan dat Israël van de rivier tot de zee Joods moet zijn. Likud streeft een Joodse etno-staat na. Een land zonder Palestijnen.’

Stel, Palestina is vrij, van de rivier tot de zee, wat dan? Is er wel plaats voor Joden in een vrije Palestijnse staat? Hoe dan? Ik kan mij namelijk heel goed voorstellen dat veel Palestijnen, gezien 75 jaar apartheid, alle Joden hun land willen uitzetten.

‘Dat vind een hele lastige vraag. Hier is geen heling zonder herstel mogelijk. Israël moet de bezetting ongedaan maken. Maar dan is het nog een hele stap naar heling. Het onrecht wat de Palestijnen is aangedaan moet worden hersteld. Dat moet echt gebeuren. Met elkaar. Maar dat is ook mogelijk, geloof ik. Natuurlijk is het vreselijk moeilijk. En zal het heel lang duren. Maar het is niet de eerste keer dat zoiets gebeurt. Het kan. Maar beide partijen moeten bereid zijn om zich met elkaar te verzoenen en een proces van heling aan te gaan. De pijn moet worden hersteld.

‘Het blijft lastig. De Joden zijn slachtoffer van de Holocaust. Maar dit moet je toch echt los zien van de bezetting van Palestina. We vinden het bizar en ook verkeerd dat Joodse scholen in Nederland nu moeten worden beveiligd. Maar ook zien we veel islamofobie in de samenleving.’

U plaatst antisemitisme en islamofobie op één lijn. Dat ligt toch wel een beetje gevoelig bij een deel van de Nederlandse samenleving, in het bijzonder de Joodse gemeenschap.

‘Alle soorten discriminatie hebben een oorsprong. Je kunt ze in die zin niet met elkaar vergelijken. Maar tegelijkertijd moet je alle vormen van discriminatie bestrijden, want antiracisme is een speerpunt van BIJ1.’

‘We willen de samenleving een spiegel voorhouden’

Sylvana Simons was BIJ1. Wat gaat u, als u in de Tweede Kamer komt, anders doen dan haar? Wat worden uw accenten?

‘Daar heb ik niet zo goed over nagedacht, want ik zit midden in campagnetijd in campagnestand, haha. Kijk, Sylvana zei zelf: het is hetzelfde geluid, maar met een ander gezicht. We willen radicaal blijven en de samenleving een spiegel voorhouden. Mij persoonlijke motivatie is dat we als BIJ1 in de Kamer moeten blijven, want ons geluid moet gehoord blijven worden.’

 Welke politici, denkers en doeners, naast Sylvana Simons natuurlijk, inspireren u? Waarom juist deze helden?

‘Mijn moeder allereerst. Zij zorgde er namelijk voor dat wij hier nu zitten, in de fractiekamer van BIJ1. Ze gaf mij het vuur. Dat ik liefde heb voor mensen. Maar ook dat ik strijdbaar ben voor hen. Waar je je ook bevindt. Ik noem haar naam niet, want anders krijg ik ruzie met mijn moeder, haha. En vanwege eventuele bedreigen.’

Wordt u ook bedreigd?

‘Alleen door Charlie (fractiemedewerker en campagneleider Charlie Helmijr, red.). Hij zegt dat ik vroeg moet opstaan, haha.’

En is er ook een politicus of activist die u inspireert, behalve Simons? De Afro-Amerikaanse burgerrechtenactiviste Angela Davis bijvoorbeeld?

‘Daar noem je ook iemand, inderdaad. Ik heb haar hoog zitten, vanwege haar inzet voor vrouwenrechten, voor feminisme. Vanwege haar strijd tegen racisme. Ze is meer dan een inspiratie. Ze wordt door bijna elke BIJ1’er geciteerd.’

En zijn er ook mannen ter navolging? 

‘Nelson Mandela is voor mij een inspirerend voorbeeld. Hij verzette zich tegen de onderdrukking van zijn volk. En werd bestempeld als terrorist. Dankzij hem is de apartheid in Zuid-Afrika afgeschaft. Tegelijkertijd is Zuid-Afrika nu veranderd en kampt het land met nieuwe problemen. De veranderingen ten goede zijn tot stand gekomen door bepaalde ideologie, een bepaald wereldbeeld, een ideaal om voor je te zien. En ook doordat Mandela en anderen durfden om de status quo te bevragen: wat we nu normaal vinden, is dat normaal? Moeten we normaal vinden dat zwarte mensen als derderangs burgers behandeld worden?’

Zwarte Piet is nagenoeg verdwenen uit ons land, we hebben een Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme en Nederland heeft excuses aangeboden voor het slavernijverleden en de koloniale oorlog tegen Indonesië van 1945-1949. Waar moet de strijd tegen racisme straks over gaan? Wat worden straks de speerpunten voor BIJ1?

‘Onze strijd gaat nog door. Het herstel heeft nog niet plaatsgevonden. Kijk naar het Caribische deel van Nederland. Daar worden mensen nog steeds anders behandeld dan in het Europese deel van Nederland. Daar bestaat geen bestaansminimum. Daar is veel armoede. Dat zouden we hier nooit accepteren.

‘Verder willen we als BIJ1 meer aandacht voor het koloniale verleden in het onderwijs, een structurelere aanpak van racisme…’

En vijf nieuwe nationale feestdagen, waaronder Keti Koti, las ik in het verkiezingsprogramma.

‘Ja, absoluut. Nederland is een multiculturele samenleving. Onze grondwet begint met het gelijkheidsbeginsel, Artikel 1. Het is niet meer dan normaal dat er meer nationale feestdagen komen, bijzondere dagen die het verdienen nationaal te worden herdacht. Keti Koti op 1 juli natuurlijk, maar ook 17 augustus (Tuladag en Indonesische Onafhankelijkheidsdag), 10 oktober (Dag van de Marrons en het opheffen van de Nederlandse Antillen), 25 november (Onafhankelijkheidsdag van Suriname) en 18 maart (Arubaanse Dag van het Volkslied en de Vlag).’

Waarom geen hindoestaanse feestdag? Bijvoorbeeld 5 juni, de Viering van de Hindoestaanse immigratie. Dat is ook een nationale feestdag in Suriname.

‘Dat weet ik niet. Ik zou daar wel een gesprek over willen voeren. En over het Suikerfeest natuurlijk. Mijn islamitische collega’s moeten door allerlei hoepels springen om vrij te krijgen. Dit moet makkelijker, vind ik echt. We moeten moslims meer ruimte geven.

Maar toch: waarom die haast exclusieve aandacht voor Afro-Caribische feestdagen? Komt dat misschien door een blinde vlek van BIJ1?

‘Het komt denk ik door onze focus op het herstellen van de fouten uit het koloniale verleden. Daarvoor is heling nodig.’

Hindoestanen waren geen slachtoffers van slavernij natuurlijk, maar ze werden wel uitgebuit met wurgcontracten.

‘Een goed punt, maar hier weet ik te weinig over. Ik wil hier graag open het gesprek over gaan.

‘Wat wij als BIJ1 belangrijk vinden is wat er na de komma van het excuus voor het slavernijverleden komt. We hebben nog niet zo veel gezien van wat er na de komma komt, behalve wat theatervoorstellingen. En het slavernijherdenkingsjaar is bijna voorbij.

‘Onze aarde wordt uitgeput’

BIJ1 is antikapitalistisch. Nederland is dat niet. Wat gaat er op sociaal-economisch in Nederland veranderen als BIJ1 aan de macht komt? Gratis openbaar vervoer? Nationalisering van multinationals? Invoering van het basisinkomen? 

‘We zijn een grassrootspartij. Ik heb niet de illusie dat we 76 zetels gaan halen en het kapitalisme gaan afschaffen. Wel wil BIJ1 de samenleving een spiegel voorhouden. We willen het systeem bevragen. Onze aarde wordt uitgeput. In Nederland leven meer dan een miljoen mensen in armoede. Het aantal dak- en thuislozen is onder de kabinetten-Rutte met 40 procent gestegen. Bedrijven die CO2 uitstoten krijgen subsidie. Dat vinden we in Nederland normaal. Daarentegen vinden we gratis openbaar vervoer of nationalisering van de zorg abnormaal. Dat is krom. We moeten winst niet boven mensen stellen.’

Is wat BIJ1 wil meer een utopie dan? Een soort wensbeeld?

‘Het is niet allemaal utopisch. Sommige dingen die we voorstellen zijn elders al werkelijkheid. Gratis studeren kun je in Noorwegen en Polen bijvoorbeeld. Het is een kwestie van politieke wil, dat we de systemen gaan veranderen.’

Maar hoe gaat BIJ1 dit allemaal betalen?

‘Wat een kapitalistische vraag. Haha. Maar we moeten ons afvragen: wat brengen zulke voorstellen maatschappelijk op? Veel dingen werken. Denk aan het gratis openbaar vervoer in Luxemburg. Da nis het ov ook een stuk veiliger, omdat je nu geen last hebt van incidenten met mensen die hun kaartje niet hebben betaald. Het kan anders. De vraag moet zijn: waar wil je je geld aan uitgeven?’

Zijn jullie communistisch?

‘Nee. Volgens mij niet.’

Waarom niet?

‘Ik denk niet in deze termen. Maar we kijken wel kritisch naar het systeem. En houden dat een spiegel voor.’

Wat zijn uw verwachtingen voor 22 november. Hoeveel zetels hoopt BIJ1 te halen? Hoeveel zetels denkt BIJ1 te halen?

‘Als BIJ1 zien we politiek niet als doel an sich maar als middel. BIJ1 is niet de stem van Edson Olf of Sylvana Simons, maar het geluid van veel organisaties en groepen, die zich niet gehoord voelen, niet gerepresenteerd worden. Dat geluid moet in de Kamer blijven. De essentie van menselijkheid moet in Kamer aanwezig zijn.

‘BIJ1 houdt, zoals ik al zei, Nederland een spiegel voor. Zoals die ene keer tijdens het slavernijdebat, toen Sylvana tegen Rutte zei: Ik hoop niet dat mensen ooit zeggen dat de Tweede Wereldoorlog te lang geleden is.’

Maar u geeft geen antwoord op mijn vraag: hoeveel zetels hoopt BIJ1 te halen? 

‘We hopen dat we in Kamer blijven.’

Gaat dat lukken?

‘Onze campagne gaat heel lekker. We zien dat veel mensen ons een warm hart toe dragen. Dat mensen vinden dat we in Kamer moeten blijven. Maar het kan natuurlijk ook dat wij in een bubbel zitten en alleen met mensen spreken die dat vinden.’

Wat als BIJ1 niet in Kamer terugkeert op 22 november? 

‘We moeten dan een stapje terugdoen, want we krijgen dan geen subsidie meer. Maar we zijn ook dan nog steeds in de gemeentes aanwezig, in de wijkraden en stadsdeelcommissies. En we kijken dan, over vier jaar of eerder, of we aan de volgende Tweede Kamerverkiezingen meedoen. Tegelijkertijd: we blijven activistisch als partij, ook als we wel herkozen worden.’

‘BIJ1 heeft succes, want andere partijen nemen onze standpunten over’

Gaat BIJ1 op termijn meer samenwerken of misschien wel fuseren met de Socialisten – de Democratisch Socialisten Amsterdam, Socialisten 010 en Socialisten 030? Deze radicaal-linkse afsplitsing van de Socialistische Partij heeft immers veel ideologische raakvlakken met BIJ1.

‘Daar ben ik helemaal niet mee bezig en daar ga ik ook niet over. Het is iets voor de leden. BIJ1 is een ledenpartij. Daarnaast: het is nu campagnetijd. We hebben nu andere prioriteiten. Maar interessant is wel: de Socialisten steunen ons wel, ook hun jongerenbeweging Rood. Ze waren op ons congres aanwezig.’

BIJ1 heeft nogal wat ruzies gehad. Het conflict over Quinsy Gario, die van toxische mannelijkheid werd beschuldigd; het bestuur van de afdeling Den Haag dat collectief opstapte; de ruzies in Amsterdam die er uiteindelijk toe hebben geleid dat BIJ1 alle drie de gemeenteraadszetels kwijt is. Hoe gaat u, als partijleider, dit soort ruzies in de toekomst proberen te voorkomen, dan wel op te lossen?

‘Voorop gesteld, BIJ1 is een ledenpartij. We zijn voor radicale democratie. Ik ga niet de redder zijn om de interne conflicten op te lossen. Dat is de verantwoordelijkheid van de leden.

‘Kijk, we hebben fouten gemaakt. En die zullen we blijven maken, vast. Het is vervelend dat mensen zich onveilig voelen, zich onveilig hebben gevoeld. Maar hiervan leren we. We moeten leren hoe we ruzie moeten maken. Dat we als BIJ1 beter omgaan met conflicten. Daarnaast speelt er nog iets anders. We zijn niet vrij van de uitsluitingsmechanismen die in de samenleving spelen. Ik vind het heel mooi dat BIJ1 zo’n diverse partij is. Maar we zijn niet perfect.’

Wat vindt u van de rol van Sylvana Simons? Critici zeggen dat zij als partijleider had moeten ingrijpen, vrede had moeten stichten. Dat heeft ze niet gedaan.

‘In haar interview in de Volkskrant zei Sylvana het heel mooi. In een bedrijf zal de CEO ook niet van alle roddels in het bedrijf op de hoogte zijn en daarin interveniëren. Ik vind dat leden een eigen verantwoordelijkheid hebben. Tegelijkertijd vind ik ook dat de partij een veilige plek voor iedereen moet zijn.’

In een opinieartikel voor het linkse online magazine Jacobin beweerde Anja Meulenbelt dat BIJ1’ers soms te veel redeneerden vanuit het leed van hun eigen groepje en het leed van andere gemarginaliseerde groepen niet voldoende zagen.

‘We moeten niet vanuit onszelf redeneren. Het collectief heeft voorrang op het individu. Tegelijkertijd vind ik wel dat we aandacht hebben voor individuele leed van mensen, wat ze doorleven. Dat is per persoon anders. Daarnaast, ik zei het al, hebben leden hun eigen verantwoordelijkheid.’

Is het ook tijd voor het formuleren van gedragscodes, van hoe je met elkaar moet omgaan?

‘Het bestuur is daar nu mee bezig. Maar het is niet een wondermiddel.’

Maar zulke regels helpen wel.

‘Ja.

‘Ik moet benadrukken: BIJ1 is niet enige partij met ruzie.’

Ten slotte: Wat is het ideale kabinet van BIJ1? Is BIJ1 bereid om in een kabinet te gaan zitten of om gedoogsteun te geven aan een kabinet? 

‘Nee, want macht an sich is niet ons doel. Belangrijk is dat er meer ruimte komt voor onze idealen. Maar onze doelen bereiken we niet per se via kabinet. Je kan als partij ook invloed uitoefenen zonder kabinetsdeelname. En onze invloed is nu enorm.’

Hoe dan?

‘De politiek heeft nu aandacht voor politiegeweld, racisme binnen overheid, er is excuses aangeboden voor het slavernijverleden, het minimumloon gaat omhoog. BIJ1 heeft succes, want andere partijen nemen onze standpunten over.’

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november interviewt de Kanttekening kandidaten van verschillende partijen. Alle gepubliceerde artikelen over de Tweede Kamerverkiezingen vindt u hier.