’Ik ben ervan overtuigd dat met deze daad, namelijk het kiezen van een bosneger, van een Marron tot voorzitter van de Nationale Assemblée, iets wezenlijks is veranderd in onze samenleving.’ Dit was één van de meest treffende zinnen in de inauguratiespeech van Ronnie Brunswijk, die als eerste Marron in de Surinaamse geschiedenis is geïnstalleerd als voorzitter van het parlement. Hij werd tevens verkozen tot vicepresident van het land.

Dat Brunswijk bewust en trots het woord ‘bosneger’ gebruikt om zichzelf te duiden, wijst niet alleen op het geografische verschil tussen bos en stad, maar ook op de culturele en emotionele afstand met de ‘stadscreolen’. In het verleden waren die laatsten sterk onderhevig aan West-Europese en Amerikaanse invloeden. Helaas hadden zij ook het superioriteitsgevoel van West-Europeanen overgenomen, waardoor ze lange tijd neerkeken op iedereen van buiten de stad. De mensen die in het binnenland leefden kregen het stigma weinig geciviliseerd te zijn. Dat gold voor de Marrons, die een aparte etnische groep vormen in Suriname, wat inhoudt dat zij eigen taal, tradities, religies, helden, leiders en geschiedenis hebben.

De Marrons leefden lange tijd in afzondering in de bossen, waardoor ze hun eigen cultuur makkelijker konden conserveren. Toch leefden ze niet in een volkomen isolement. Historisch hadden zij altijd contact met de plantages, al was het om spullen te bemachtigen zoals zout, ijzerwaren en wapens die zij niet in het binnenland konden produceren. Later werden ze langzaam het stedelijk leven ingezogen. Tegenwoordig wordt het ecotoerisme gedomineerd door de Marrongemeenschappen, gaan Marron-jongeren naar de stad voor hun vervolgopleiding, en heeft de Binnenlandse Oorlog (1986-1992) in deze periode de migratie naar Nederland versterkt.

Deze veranderingen zijn in Nederland in een stroomversnelling gekomen door een andere leefomgeving, het contact met andere etnische groepen in het onderwijs, het arbeidsleven en door het digitale mediatijdperk. Het betekent een gedeeltelijk verlies van de eigen culturele betekenis- en referentiekaders. De Marroncultuur verandert dus, maar de belangrijke elementen blijven behouden.

Vanuit mijn eigen Hindostaanse achtergrond zie ik iets vergelijkbaars. Met name de oudere generatie migranten ziet dit veranderingsproces met lede ogen aan, ondanks het maatschappelijk succes van de jongere generaties. In de roman De prijs van geluk, van VU-hoogleraar Hindostaanse diaspora Ruben Gowricharn, wordt deze keerzijde van het maatschappelijk succes van de kinderen van Hindostaanse migranten in Nederland benoemd. Voor succes wordt er altijd een prijs betaald die bestaat uit vervreemding, culturele teloorgang, gevoelens van ontheemding en cultureel ‘verlies’ van de eigen kinderen.

Hun traditionele cultuuruitingen, die helaas nog te veel in de marge plaatsvinden, verdienen een groter podium

Als gevolg van technologische veranderingen veranderen culturen nu in een razendsnel tempo. Volgens hoogleraar Transities Jan Rotmans (Erasmus Universiteit Rotterdam) sprak je vroeger over ‘verandering van tijdperken’, terwijl we nu zijn beland in een ‘tijdperk van veranderingen’. In een dergelijk tijdperk, waarin veranderingen elkaar vliegensvlug opvolgen, verdwijnen oude zekerheden én cultuurbeelden als sneeuw voor de zon. Dit heeft tot gevolg dat identiteiten op drift raken. Cultuurbewuste ‘etnische’ jongeren zoeken naar zekerheid, zingeving en identiteit. Ook bij de tweede en derde generatie Surinamers is deze zoektocht zichtbaar, wat vaak gepaard gaat met een heroriëntering op en herwaardering van de cultuur.

Bij een toenemend deel van tweede en derde generatie Afro-Surinamers, van oorsprong afkomstig uit de stad Paramaribo, zien we een verschuiving optreden in de richting van het Afrikaans continent. Deze groep oriënteerde zich aanvankelijk vooral op de Afro-Amerikaanse cultuur. De cultuurverandering komt tot uiting in bijvoorbeeld kleding, dans en muziek. Deze culturele uitingen staan echter wel dichtbij de Marrons, omdat hun etnische cultuur duidelijke verwantschap toont met de Afrikaanse culturen. Maar geïnteresseerden kunnen, als ze terug willen naar hun Afrikaanse wortels, ook bij de Marrons in de leer gaan. Hun traditionele cultuuruitingen, die helaas nog te veel in de marge plaatsvinden, verdienen namelijk een groter podium.

Brunswijk zei dat met het kiezen van een bosneger, van een Marron tot voorzitter van de Nationale Assemblée, iets wezenlijks is veranderd in de Surinaamse samenleving. Ik ben ervan overtuigd dat zich daarvóór al meerdere significante veranderingen hebben voltrokken, die uiteindelijk hebben geleid tot deze keuze. Een zo’n belangrijke verandering is die van een gestigmatiseerde sociale identiteit naar een rijke culturele identiteit, die Surinamers nu positief waarderen. Deze emancipatie geeft hoop dat ook andere gestigmatiseerde groepen in de samenleving zich van hun stigma kunnen ontdoen.