Het waren de twee meisjes uit het RTL-item over de toeslagenaffaire die me het meest bijbleven. De blik in hun ogen toen hun moeder Nastasja vertelde over de ellende waar ze al jarenlang in leven De kinderlijke onschuld die overheerste bij de meisjes, maar gepaard met een ernst die hun leeftijd ver te boven ging. De vader keek van een afstand verslagen toe.

Natasja ziet niks van de 30.000 euro compensatie die is beloofd. Zij en haar gezin hebben na jaren ellende een schuld van een ton. Omdat ze ‘onder bewind’ staat zal ze er niets van zien. Ze zegt: ‘De kinderen merken er niks van en ik kan ze hun jeugd er niet mee teruggeven’.

Tienduizenden mensen zijn door de Belastingdienst gedupeerd. Het zijn verhalen die je naar de keel grijpen. In verschillende media wordt gesproken over zeker 22.000 gedupeerde ouders. Het abstracte woord ‘toeslagenaffaire’, uitgegroeid tot het grootste financieel-bestuurlijke drama in jaren, krijgt steeds meer gezichten. En bij al deze gezichten horen kinderen. Hun levens zijn door deze affaire getekend..

In het AD lezen we over het Alphense echtpaar Roshni (35) en Stephan (38) en hun twee kinderen. Ze behoren tot de vierhonderd schrijnendste gevallen. ‘Arm als een kerkrat, gebukt onder een schuld van 140.000 euro, levend van 60 euro per week, vaste klant bij de voedselbank, het huis uitgezet wegens huurachterstand, aangemerkt als fraudeurs door de Belastingdienst.’

Het woord ‘lockdown’ komt bij me op. Een onzichtbare lockdown van tien jaar, waarbij je geen steun maar juist wantrouwen krijgt vanuit je sociale omgeving. Roshni vertelt: ‘De mensen zeiden het niet hardop, maar je voelde het. ‘Ze zullen vast zelf ook wel iets fout hebben gedaan.’ Uiteindelijk trek je je terug uit het sociale leven.’

Vorig jaar zei de Commissie-Donner in RTL Nieuws: ‘Gedupeerde ouders moeten niet alleen compensatie krijgen voor geleden financiële en emotionele schade. Minstens zo belangrijk is de erkenning dat ze onterecht als fraudeur zijn behandeld, zonder mogelijkheid om zich daartegen te verweren’

Erkenning is het sleutelwoord. De lelijke en ongemakkelijke waarheid aankijken. De Belastingdienst heeft zich schuldig gemaakt aan structurele discriminatie van toeslagontvangers. Ja, dit is gebeurd in ons land. Institutioneel racisme. Etnische profilering op zeer grote schaal.

Je bent behandeld als crimineel, maar je bent het niet geworden

Ik denk weer aan de jonge meisjes met hun onschuldige donkere ogen. Prachtige Nederlandse kinderen. Wat doet het met een kind om dit mee te maken? Om je ouders zo lang en onterecht te zien worstelen? Want dit heeft ook effect op jouw leven als kind. Wat doet het met je wereldbeeld, als je jeugd hierdoor wordt gevormd? Blijf je nog geloven in het systeem van ons land? Hier moeten we als samenleving serieus mee omgaan. Dat zijn we niet alleen deze ouders, maar vooral deze kinderen van de nieuwe generatie verplicht.

In mijn droomscenario laat ik de huidige bureaucratische systemen los en zie ik het volgende voor mij. Geen compensatie, maar het volledig kwijtschelden van de schulden van deze ouders. De ellendige jaren teruggeven kan niet meer. Wat we wel kunnen geven is een frisse nieuwe pagina in hun leven. Uit de bureaucratische houtgreep. Een overzichtelijk financieel leven.

Maar ook tastbare, zichtbare erkenning is nodig. Voor al die ouders, en daarmee ook de kinderen. Erkenning in de vorm van een medaille met de boodschap: je bent een held. Je hebt ondanks alles toch doorgezet. Je hebt je kinderen opgevoed met wat je had. Je hebt het doorstaan. Je bent behandeld als crimineel, maar je bent het niet geworden.

Deze mensen zijn wat mij betreft de echte stille helden van 2020.