Onder onze ogen voltrekt zich een fundamentele verschuiving van de machtsbalans in onze buurregio. Het Midden-Oosten is in relatief korte tijd qua machtsverhoudingen dramatisch veranderd. Een nieuw Midden-Oosten dient zich aan. De regio die ooit bekendstond als een broeinest van ellende en problemen, lijkt rijp voor grote veranderingen. En dit betekent ook het een en ander voor ons in Europa. Concreet zijn de volgende trends zichtbaar in de regio.

Als eerste de verschuiving van de machtsbalans. Israël heeft zich in de afgelopen periode duidelijk laten gelden als de nieuwe hegemoon. Leek het na 7 oktober nog verzwakt te zijn, nu lijkt het sterker dan ooit. Met vrijwel al haar vijanden verzwakt of uit de weg geruimd, heeft het een vrij speelveld. Potentiële vredesdeals met Saoedi-Arabië, Syrië en Libanon liggen in het verschiet. Ondanks de dreiging van Europese sancties lijkt Israël op dit moment sterker te zijn dan ooit.

sympathie richt helaas weinig uit tegen machtspolitiek, zeker niet in het Midden-Oosten

Dit betekent ook dat het land haar genocide in Gaza gewoon voort kan zetten. Net als de expansiepolitiek van de nederzettingen en de steeds verdere onderdrukking van de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever. Een Palestijnse staat lijkt verder weg te zijn dan ooit. En het is de vraag of Europese druk hier veel aan zal gaan veranderen. Ook vanuit de rest van de regio lijken de Palestijnen amper nog op steun te hoeven rekenen. Desondanks zal door het Israëlische geweld in Gaza de straat in de islamitische wereld zich tegen Israël blijven keren, en de sympathie voor de Palestijnen wereldwijd lijkt sterker dan ooit tevoren. Maar sympathie richt helaas weinig uit tegen machtspolitiek, zeker niet in het Midden-Oosten.

De grootste vijand van Israël, Iran, lijkt voorlopig uitgespeeld te zijn. Militair bleek het gedurende de twaalfdaagse oorlog weinig voor te stellen. Haar bondgenoten Assad, Hezbollah, Hamas en de Houthi’s zijn vrijwel allemaal verdwenen of gemarginaliseerd. De ‘As van Verzet’ stelt weinig meer voor. En dat is maar goed ook. Want het waren juist Iran en haar bondgenoten die, in hun strijd tegen Israël en de VS, decennialang het Midden-Oosten destabiliseerden. Hun verzwakte positie biedt de regio daarom juist nieuwe kansen.

Want het is het model van de Arabische Golfstaten dat steeds meer lijkt te prevaleren boven dat van Iran. De bevolking van het Midden-Oosten verkiest economische ontwikkeling boven politiek en religieus extremisme. De Golfstaten laten zien wat het belang is van stabiliteit en focus op ontwikkeling. Hiermee bieden ze een alternatief model voor landen die soms decennialang verscheurd zijn door politieke instabiliteit, dictators en religieus fundamentalisme. Het ontwikkelingsmodel van de Golf vormt de basis voor het nieuwe Midden-Oosten dat we voor ons zien.

Turkije vervult daarin ook een voorbeeldrol. Door de ontwikkelingen in Syrië is de invloed van Turkije bovendien flink gegroeid in het afgelopen jaar. De hopelijk aanstaande permanente vrede tussen Turkije en de PKK is een voorbeeld van hoe verschillende staten en (extremistische) milities de wapens onderling neer kunnen leggen. Laten we hopen dat uit dit vredesproces nu wél een duurzame vrede volgt, evenals positieve ontwikkelingen in Turkije en Koerdistan. Hiermee kan Turkije een voorbeeld gaan vormen voor andere landen in de regio.

Want in de regio die ooit vanuit Europa alleen maar werd gezien als een bakermat van instabiliteit die alleen maar problemen als terrorisme en vluchtelingen voortbracht, vinden op dit moment een aantal positieve ontwikkelingen op de achtergrond plaats. Los van de alledaagse ellende in bijvoorbeeld Gaza, Syrië en andere plekken, voltrekken zich trends zoals vredesprocessen, economische ontwikkeling en stabilisering van geopolitieke verhoudingen, die toekomstige stabiliteit, vrede en ontwikkeling kunnen brengen. Juist datgene waar zo velen in dit deel van de wereld naar snakken. Een nieuw Midden-Oosten lijkt zich aan te dienen. De tijd zal uitwijzen of het dan ook daadwerkelijk een beter Midden-Oosten wordt.