Wat konden we ons de afgelopen weken vrolijk maken over het stupide optreden van Pete Hoekstra, de nieuwbakken ambassadeur voor de VS in Nederland. In 2015 had hij in een lezing voor de extreem-rechtse Amerikaanse denktank David Horowitz Freedom Center verteld dat er in Nederland politici worden verbrand en dat de islamisering hier akelig snel om zich heen grijpt. Hij schetste een apocalyptisch scenario vol onrustbarende visioenen, zoals we dat ook van Donald Trump kennen. Hoekstra behoort dan ook tot de getrouwen van de president. Toen correspondent Wouter Zwart in Amerika hem over die uitspraken aan de tand voelde, ontkende hij aanvankelijk botweg wat hij gezegd had (‘dat noemen wij hier nepnieuws’). Toen hij niet onder de feiten uit kon, verklaarde hij dat de toespraak verkeerd was begrepen, uit de context was gehaald, hij een ander land bedoelde en zo meer.

Eenmaal in Nederland werd Hoekstra andermaal door journalisten over die uitspraken bevraagd. Hij deed hetzelfde als zijn baas, namelijk de pers schofferen en niet op de vraag ingaan. Na wat slappe excuses in een interview met de krant van wakker Nederland was voor de politiek kennelijk de kous af. Zijn uitspraken werden omschreven als een ‘ongelukkig gekozen formulering’. Een wel heel groot understatement van deze idioot uit de extreem-rechtse islamofobe krochten van de Amerikaanse samenleving die om zijn punt te maken een inktzwart toekomstbeeld schetst zonder enige onderbouwing. Too bad for the facts! Als het maar effect sorteert.

Dat kennen we niet in Nederland of toch wel? Zo is er natuurlijk SGP-voorman Kees van der Staaij, die vorig jaar in een Amerikaanse krant naar aanleiding van de euthanasiediscussie schreef dat in Nederland ‘dokters je vermoorden’. Maar er zijn meer voorbeelden. Misschien niet zo extreem en volstrekt misplaatst als Hoekstra en Van der Staaij, maar wel volgens hetzelfde recept. Er wordt paniek gezaaid zonder inhoudelijke onderbouwing. Zo blijft er een gevoel van angst en onbehagen hangen en daar gaat het kennelijk om.

Zo zijn er de regelmatige uitspraken in de media van NCTV-baas Dick Schoof en AIVD-baas Rob Bertholee over de dreigingssituatie in Nederland. Schoof kreeg in het nieuwsoverzicht van 2017 onevenredig veel tijd om de staat van Nederland uit de doeken te doen. De journalist van dienst vroeg aan het eind van het gesprek op vertrouwelijke toon of hij soms geen slapeloze nachten heeft over een mogelijke aanslag. Inderdaad dat is wat deze interviews bij sommige mensen teweeg brengen. Bertholee vertelt deze week in het programma College tour dat er wel vier aanslagen door de AIVD waren verijdeld in de afgelopen jaren. Wat, waar, hoe? Natuurlijk kan hij daar niets over zeggen. Het is niet voor niets een geheime dienst. Maar waarom moeten we dan zo’n half verhaal voorgeschoteld krijgen? Wat is het nut? Dat geeft onnodige onrust en angst. Dus doe je werk en zwijg er gewoon over.

Een ander voorbeeld is de reportage in november vorig jaar van Nieuwsuur met de titel: ‘Meer jonge moslims leven naar strikt islamitische regels, dreigt segregatie?’ Het ging om jonge hoog opgeleide moslims die op zoek naar zingeving lezingen van predikers bijwonen. Alleen al de woorden ‘strikte regels’, ‘zuivere islam’ en ‘salafisme’ waren genoeg voor paniek. Arabist Jan Jaap de Ruiter van de Tilburg University, die geïnterviewd werd, sprak van een ‘wolk van geweld’ zonder tekst en uitleg. Er werd ook niet naar gevraagd. Wat is het nut? Bouw geen mist. Dat werkt alleen maar averechts.

Het laatste voorbeeld is – het kan niet missen – een uitspraak van de burgemeester van Rotterdam, Ahmed Aboutaleb, in een interview met deze krant: ‘Iedere moslim is eigenlijk wel een beetje mainstream salafist.’ Die uitspraak herhaalde hij, bijna twee maanden na de publicatie van dat interview, in een radio-interview met de EO. Hij legde uit dat hij het woord salafisme uit de hoek van geweld wil halen en terugbrengen in de normale proporties en de oorspronkelijke betekenis. Maar daar was EO-coryfee Tijs van den Brink natuurlijk niet van gediend. ‘Dat vinden we eng in Nederland!’, riep hij. De VVD en het CDA in de Rotterdamse raad eisten uitleg van de burgemeester en Leefbaar Rotterdam meende dat hij moest aftreden. Het kan toch niet zo zijn dat het zorgvuldig opgebouwde angstbeeld van ‘de salafist’ als de Boogeyman, de Wim Wam Reus of de Freddy Kreuger van de islam, door een moslim zelf onderuit wordt gehaald!

Functionarissen van veiligheidsdiensten moeten gewoon hun werk doen en niet op vragen ingaan van journalisten over concrete voorbeelden uit hun werk. Als deskundigen, politici of journalisten beweringen doen, dan moeten ze die kunnen onderbouwen en toelichten, niet meeliften op de waan van de dag en zo een angstbeeld in stand houden. Zeker van een deskundige mag worden verwacht dat hij of zij inzicht geeft en niet alleen iets roept. Als je dat nalaat, dan ben je niet veel beter dan ambassadeur Hoekstra.