Soms word ik zo moe van dezelfde discussies, iedere keer opnieuw. ‘Het antisemitisme in Nederland tiert zo welig dat joden hier niet langer veilig kunnen leven’, lees ik met grote regelmaat. Of: ‘Met de komst van moslims is er voor de joden geen toekomst, maar die achterlijke linkse partijen blijven mensen importeren uit Arabische landen.’ Een ander populair standpunt: ‘Nederland neemt nog steeds geen verantwoordelijkheid voor wat ze ons joden tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben aangedaan’. Af en toe gebeurt er iets waardoor al deze meningen samenklonteren en een veelkoppig monster van argwaan, woede en agressie vormen. Afgelopen week was het weer zover: het persbericht van de Nacht van de Vluchteling werd de wijde wereld ingestuurd. Deze sponsorloop heeft als doel om geld op te halen voor noodhulp aan vluchtelingen en ontheemden in de regio door geïnteresseerde Nederlanders een nacht lang afstanden van tien, twintig of veertig kilometer te laten lopen. Een prima initiatief, zou je zo denken.

Vanwege het tienjarig jubileum van deze nacht, die in juni zal plaatsvinden, maakte organisator Stichting Vluchteling bekend dat niet alleen de reguliere routes zullen worden gelopen (Rotterdam – Den Haag, Utrecht – Amersfoort, Nijmegen – Arnhem en Amsterdam – Haarlem), maar dat er een ‘eenmalige route’ Kamp Westerbork – Groningen wordt toegevoegd. En die laatste route zette meteen kwaad bloed. Sterker nog: het regende woedende en onthutste commentaren op Twitter. Wat was hier nou precies aan de hand?

Kamp Westerbork is nog altijd een beladen plek. Tussen 1942 en 1945 werden hier door de Duitse bezetter honderdzevenduizend joodse Nederlanders weggevoerd naar ‘het oosten’. Verreweg de meeste van hen overleefden de gaskamers van concentratiekampen als Auschwitz niet. Maar in eerste instantie werd het kamp juist gebouwd voor Duitse en Oostenrijkse Joodse vluchtelingen in 1939. Door de grote toestroom van Joodse vluchtelingen en de gebrekkige opvang in Nederland ontstond bij de regering de wens voor de oprichting van een centraal vluchtelingenkamp. Op dat moment was er nog geen sprake van dat Kamp Westerbork een doorvoerkamp zou worden. Een beetje extra kennis over deze periode kan nooit kwaad, leek me.

Maar het werd me al snel duidelijk dat niet iedereen het met me eens was. Eddo Verdoner, voorzitter van het Centraal Joods Overleg, verklaarde tegenover de Telegraaf dat de Holocaust niet dient te worden ingezet voor andere zaken. Een joodse kennis van me schreef: ‘Niet in mijn naam, Kamp Westerbork. En ook niet in naam van mijn honderden familieleden die door Westerbork werden geloodst voor hun vernietiging in Sobibor. Een herinneringscentrum heeft tot taak te herdenken en moet zich niet met gecompliceerde immigratiepolitiek bezighouden’. Zijn tweet werd gedeeld door een aantal nationalistische en rechte politici, wat resulteerde in duizenden anti-moslimcommentaren.

Ik heb me vaker druk gemaakt om rechtse politici die weglopen met joden om andere groepen in onze samenleving zwart te maken. Als jood zit ik niet op dit soort steun te wachten. En het doet me pijn dat sommige andere joden zich tegenwoordig, of in ieder geval tijdens zo’n incident rondom Kamp Westerbork, door hen gesteund voelen.

De Holocaust is nergens mee te vergelijken. In die zin is het onhandig dat in het persbericht over de Nacht van de Vluchteling met geen woord wordt gerept over het feit dat Westerbork later wel degelijk een doorvoerkamp werd. En ook de zin ‘We staan stil bij de overeenkomsten met 2019, een tijd waarin vluchtelingen het opnieuw voor de kiezen krijgen’ had wat genuanceerder mogen zijn.

Maar als kleinkind van vier Holocaust-overlevenden en familielid van vele ooms, tantes en overgrootouders die via Kamp Westerbork naar concentratiekampen zijn vervoerd, alleen omdat ze joods waren, zou ik zo graag willen dat we ons meer zouden bekommeren om het lot van de huidige vluchtelingen in plaats van hen als de vijand te zien.