In 1864 kwamen arbeiders uit verschillende landen bij elkaar in Londen om te praten over de oprichting van een organisatie die hun rechten op het gebied van loon, staken en voorzieningen zou behartigen. De belangstelling was enorm, de passie aanwezig. Aan het eind gingen ze met de pet rond om de oprichting te bestendigen. Ze haalden niet meer op dan 3 pond. Dat was het totaalbedrag dat ze konden missen in hun armoede. Maar hun overtuiging was zo groot dat ze doorzetten en de oprichters werden ‘moedige vernieuwers’ genoemd. De Eerste Internationale was geboren.

Ik moest eraan denken nu links weer van betekenis wil gaan zijn en één brede partij wil worden. Links is dood! Leve links! Maar hebben we al van de ideeën gehoord die die partij gaan dragen? Ik zie vooral dat de PvdA-oudgedienden als Melkert, Verbeet en Spekman willen behouden wat geweest is en wat zij bestempelen als ‘sociaaldemocratie’. Innovatie? Verfrissing? En de grote baas Timmermans zelf deed me helemaal schrikken met zijn: ‘We zijn een linkse beweging die aansluiting moet hebben met het centrum, anders kunnen we niet meebesturen.’

In dit alles lees ik geen aankondiging van een geboorte van een nieuw links. Integendeel, ik zie een partij die uit is op macht, maar geen idealen heeft, een partij die flirt met rechts, waaraan het CDA bijna ten onder is gedaan, een ‘tegenpartij’, die geen aantrekkelijk verhaal biedt. Lekker tegen arbeidsmigranten en ‘woke’ aanschoppen en een rem op immigratie nastreven – Timmermans kondigde eind vorig jaar een nieuwe migratievisie aan op zijn Fortuyns: vol is vol.

En welk ‘centrum’ bedoelt Timmermans? De VVD is met Yesilgöz aan het roer een PVV-light geworden. Juist die reflex om lepeltje-lepeltje te liggen met rechts, dat opportunisme, breekt elke partij op. Waarom zouden kiezers stemmen op een partij die achter de ideeën van andere aanloopt? Gelijkheid en inclusie zijn dan nog verder weg dan de horizon en ik zie die rode zon alleen maar verder in de zee zinken.

Timmermans zelf deed me helemaal schrikken met zijn: ‘We zijn een linkse beweging die aansluiting moet hebben met het centrum, anders kunnen we niet meebesturen.’

En welke sociaaldemocratie traditie bedoelen ze? Die van Wim Kok, die er trots op was een neoliberale economie in huis te halen ten koste van idealen? Of nog verder terug, de antimilitaristische SDAP die bestaanszekerheid in gedachten had? En als we buiten de grenzen kijken: de Eerste Internationale? Of, en dan wordt het lelijk, de SDP in Duitsland die zich zo fel afzette tegen linkse andersdenkenden dat de leiding opdracht gaf om Rosa Luxemburg te vermoorden? Nee, dat niet natuurlijk, maar ik wil hier mee alleen maar laten zien dat terugverlangen naar hét idee van sociaaldemocratie een illusie is.

Zoals filosoof Alasdair MacIntyre laat zien in de net uitgekomen vertaling van zijn boek over moraal, Na de deugd: denken, ideologie, is nooit los te zien van het tijdsgewricht. En wil het gedachtengoed aantrekkelijk zijn, dan moet het met de tijd meegaan. Dat wil niet zeggen dat je alle ideologie bij het grofvuil moet zetten. Maar het betekent wel: bouwen op de mooie resultaten uit het verleden en innoveren met het oog op de toekomst.

Nu hoop ik op deze inspirerende speech voor de nieuwe partij:

Lieve allemaal,

Wij zijn een partij van en voor iedereen, wit of zwart, arm of rijk, jood of Palestijn, straight of queer, jong of oud. Allemaal zien we hoe lelijk de wereld is geworden. Als we een eerlijke samenleving willen, dan moeten we die eerst maken en zullen we eerst zelf solidaire mensen moeten worden. Dat is natuurlijk doodeng voor een partij, omdat het riekt naar brainwashing, stalinisme. Maar laten we wel zijn, iedereen snakt naar meer solidariteit – in verscheidenheid. Geen eenheid dus!

Wat we gaan doen is iedereen lekker laten denken wat die wil. Maar ondertussen krijgt ieder een basisinkomen, recht op degelijke huisvesting, recht op betaalbare energie door gratis warmtepompen en zonnepanelen, gratis degelijk (ook hoger) onderwijs, gratis degelijke zorg. Ieder in dit land moet zijn bestaan zeker weten. En we zorgen ook voor flora en fauna en voor de mensen elders op de planeet die het moeilijk hebben. We gaan meer belasting heffen op bedrijfswinsten en rijke mensen. We verlagen de uitgaven voor defensie. We zijn niet bang klein te beginnen. Want zorg en solidariteit zijn onze waarden, waar hebzucht en alles vertalen naar de norm van geld hebben gefaald. Die ideeën zullen we overal gaan verspreiden. In de kunsten, in het onderwijs. Solidair is de naam van deze nieuwe partij. Kom bij ons!’