Sinds de invoering van de coronavaccinaties en de coronacheck dreigen ongevaccineerden buitengesloten te worden van het uitgaansleven, publieke evenementen en het verenigingsleven. Toch weten ongevaccineerden elkaar te vinden, organiseren ze de ene na de andere demonstratie en worden ze uitgenodigd bij talkshows om hun ongenoegen te uiten.

Onder de ongevaccineerden bevinden zich ook radicale antivaxxers die meerdere keren aan het rellen sloegen, politici bedreigen en gevaccineerde medeburgers online en offline uitmaken voor ‘makke schaapjes’. Tegelijkertijd leggen veel gevaccineerde burgers de schuld van de snelle virusverspreiding bij de ongevaccineerden. Het resultaat? De media koppen dat de samenleving is ‘gepolariseerd’ en burgemeesters buigen zich over een anti-polarisatieplan om gevaccineerden en ongevaccineerden weer nader tot elkaar te brengen. Een opvallende ontwikkeling, want polarisatie in de samenleving is niet nieuw.

Antivaxxers hebben in zeer korte tijd hun pijnpunten politiek weten te agenderen. We hebben het over Nederlanders uit verschillende lagen van de samenleving die uitgesloten dreigen te worden van bepaalde maatschappelijke voorzieningen. Maar hoewel onder hen ook Mehmet, Fatima, Sharita, Soeniel, Denzel en Shaquinwa zitten, bestaat de zichtbaar luid schreeuwende groep vooral uit Henk, Ingrid, Constantijn en Elsbet. Het valt op hoe snel en met hoeveel gemak clichés over vrijheid en gelijkheid zijn vertaald in de angst voor uitsluiting van publieke voorzieningen. En dat de politieke agenda van deze antivaxxers, net als bij de pro-Zwarte Pietbeweging, wordt vormgegeven en bewaakt door witte autochtone Nederlanders.

Het is genoegzaam bekend dat Nederlanders met een migratieachtergrond dagelijks uitsluiting ondervinden op allerlei terreinen. Zoals geweigerd worden aan de poort in het uitgaansleven, minder kansen krijgen in hun professionele carrière omdat ze als minder worden gekwalificeerd, als achterlijk worden beschouwd vanwege de religie of leefwijze, er standaard worden uitgepikt door de marechaussee bij terugkomst van vakantie of gewoonweg geen geld hebben om mee te kunnen doen. En toch heeft deze al decennialang bestaande polarisatie langs lijnen van afkomst, religie, gender, opleiding en klasse nooit echt zulke media-aandacht en publieke aandacht gehad.

Hooguit krijgen sociaal werkers in specifieke wijken de opdracht om de ’sociale cohesie in de wijk te versterken’. Of vinden organisaties het belangrijk om ‘inclusief’ te worden met behulp van diversiteitadviseurs, waardoor er misschien wordt voldaan aan de formele vereisten zoals gewenste aantallen van minderheden, maar blijven binnen de organisaties de machtsposities in handen van de gevestigde orde. Pas nu het om merendeels witte mensen gaat vallen de ontvankelijkheid, het begrip en de nuances op van media en politiek. Dat geeft te denken.

De groepen met een migratieachtergrond kunnen zich beroepen op vrijheid en gelijkwaardigheid tot ze een ons wegen. Zolang inclusie en empathie ontbreken, zullen waarden als vrijheid en gelijkheid tot de witte privileges behoren. De geprivilegieerde partij is vaker niet dan wel bereid om mee te werken aan een meer inclusieve samenleving. Medewerking aan een inclusieve samenleving kost meer én betekent ruimte maken voor anderen die niet op jou lijken.

Zolang inclusie en empathie ontbreken, zullen waarden als vrijheid en gelijkheid tot de witte privileges behoren

De antivaxxers hebben ongelijk met hun gejammer dat ze in hun vrijheden worden beknot. Zij mogen in alle vrijheid beslissen. En aan elk besluit zitten gevolgen, die zij dan wel dienen te dragen. Het uitgangspunt is dus gelijkheid, maar het effect is ongelijkheid. Dat is iets anders dan de verzwegen polarisatie waarmee Nederlanders van kleur te maken hebben: zij nemen geen enkel besluit, maar worden toch naar de marge van de samenleving gebezemd.

Maatschappelijke polarisatie en ongelijkheid zijn kennelijk alleen ernstig als ook witte Nederlanders het ‘slachtoffer’ zijn.