Over enkele dagen breekt de ramadan weer aan. Ramadan wordt ook wel de vastenmaand genoemd. Het is een periode waarin moslims zich van dageraad tot zonsondergang onthouden van eten, drinken en geslachtgemeenschap. De bedoeling is dat men zich afwendt van het wereldse en primair aan de slag gaat met zijn/haar spiritualiteit. En dit kan zwaar zijn. Helemaal als ramadan in het voorjaar valt, de dagen daardoor langer duren (ruim achttien uur) en de temperatuur omhoog kruipt.

Persoonlijk denk ik dat deze maand ons moslims in staat stelt om productiever en efficiënter te worden. Ramadan is volgens mij tevens een mooie kans om verbinding te zoeken en sociale contacten te versterken. Te meer daar het begin van de Ramadan dit jaar samenvalt met Bevrijdingsdag op 5 mei. Een sociaal gebeuren waar iedereen in Nederland in deelt.

Aan de hand van enkele veelvoorkomende vragen zal ik de verschillende dimensies van ramadan aanstippen.

Wie vast en wie niet? De plicht tot ramadan is een inspanningsverplichting. Dit wil zeggen dat er van het individu verwacht wordt dat hij/zij zich inspant om te vasten. Men mag zichzelf niet boven zijn vermogen belasten of zichzelf in gevaar brengen. Als het vanwege omstandigheden niet kan dan wordt de persoon van het vasten vrijgesteld. Voor kleine kinderen is het vasten bijvoorbeeld niet verplicht. Dit geldt totdat ze in de puberteit komen.

In de wetenschap is er een discussie over de vraag wanneer iemand de puberteit of adolescentie bereikt. Meestal gaat men echter uit van een jaar of dertien. Er zijn overigens moslims die eerder of soms ook later beginnen. Zelf was ik bijvoorbeeld negen jaar toen ik begon. Dat deed ik destijds echter eerst met ‘halve dagen’. Dit hield in dat ik van ‘s morgens vroeg tot ‘s middags vastte of ‘s middags tot ‘s avonds laat.

Ouders van kinderen die de pubertijd of adolescentie (ook wel buloeg genoemd) nog niet bereikt hebben roep ik overigens op om de kinderen niet (voltijds) mee te laten vasten. Met name als dit ten koste gaat van hun gezondheid of schoolprestaties. Dit is ook in lijn met de vrijstelling van zieken of personen met bepaalde medische aandoeningen. Daarnaast hoeven ook reizigers en ouderen niet mee te vasten. Dit geldt eveneens voor zwangeren en moeders die borstvoeding geven.

Kortom: je vast wanneer je gezond bent, geen medicijnen inneemt en minimaal de puberteit bereikt hebt.

Waarom vasten moslims eigenlijk? Het mensbeeld in de islam bestaat in feite uit drie componenten: het lichaam, het verstand en het ego (nafs).

Het lichaam is volgens de islam niets anders dan een vehikel dat de mens is toevertrouwd. Het is een middel om je verantwoordelijkheid als mens op aarde te nemen en noodzakelijk om je verplichte taken te kunnen vervullen. Met het lichaam dien je zorgvuldig om te gaan, het is immers niet jouw bezit.

Het verstand is dat wat de mens van andere schepselen onderscheidt en daarom ook een aspect dat specifiek wordt aangesproken.

In tegenstelling tot het lichaam en het verstand wordt het ego (nafs) gezien als datgene dat de mens ‘aanstuurt’. Het ego stuurt aan ten goede, als het goddelijke (roeh/ziel) de overhand heeft maar stuurt tegelijkertijd aan tot het slechte, indien de begeerten en de lusten dominant zijn.

Bij het vasten gaat het onder meer om het vinden van een harmonieus evenwicht, een juiste balans als het ware, tussen de drie genoemde aspecten: het lichaam, het verstand en het ego.

Tijdens de ramadan is het dus, zoals eerder gesteld, de bedoeling dat een persoon zich ‘terugtrekt’ en aan het innerlijk gaat werken. Ramadan wordt zo bezien een kans om de lusten te ‘breken’ en opnieuw controle te krijgen. Een goed mens is volgens de islam iemand die niet door zijn begeerten en lusten wordt geleid, maar door het goddelijke in hem: de ziel.

Veel moslims gebruiken ramadan daarom als een kans om te reflecteren, te resetten en opnieuw doelen te stellen. En uiteraard kan het een startpunt zijn om te werken aan de realisatie van die doelen. Het is dus mede een maand om een betere versie van jezelf uit te vinden.

Vasten biedt moslims ook een spiritueel perspectief dat hen in staat stelt het leed van minderbedeelden, armen en behoeftigen te begrijpen. Het herinnert ons ook aan de goddelijke geschenken die wij vaak als vanzelfsprekend zien: water, voedsel en het bedrijven van de liefde. Het zijn echter zaken die essentieel zijn voor een vol en menselijk bestaan.

Daarnaast leert Ramadan ons om de tijd die ons gegeven is goed te benutten en het maximale uit het leven te halen. Op een specifiek tijdstip stopt men met het eten en drinken en verbreekt men het vasten. Dit besef en deze helderheid in tijd, kunnen tevens een stimulans zijn voor onze productiviteit.

Ten slotte zou het uiteraard mooi zijn als de bovenstaande principes en ideeën niet slechts principes en ideeën blijven, maar ook concreet worden toegepast in ons dagelijks leven. Moslims zouden deze maand als een kick-off moeten beschouwen om hun relaties te onderhouden en te verbeteren. Niet alleen met bloedverwanten, maar vooral ook met buren, collega’s, vrienden en andersdenkenden. Deel het eten, deel de gezelligheid en deel vooral gevoelens, zoek toenadering te elkaar.

O Allah! Verenig ons, verwijder haat en intolerantie tussen de mensen en help ons om Nederland veilig en sterk te houden. Amin.