Twee dagen na de verkiezingsuitslag lijkt een deel van Nederland in totale shock te verkeren. Met de eclatante zege van de PVV maakt Nederland een nieuwe Fortuyn-moment mee, een nieuwe overwinning van een radicaal-rechtse partij. Een ruk naar rechts dus, zou je denken. Maar het is in feite een ruk naar links.

Wilders vertolkte de stem van veel mensen die zich zorgen maken over de zorg, de vaste lasten en (arbeids)migratie. Dit zijn klassiek linkse standpunten.

De PVV is de laatste jaren behoorlijk naar links opgeschoven, net als veel andere partijen, zo blijkt uit een onderzoek van De Groene Amsterdammer. Wat tien of twintig jaar geleden nog uiterst rechts was, is dus ook steeds meer het midden geworden. Dit maakt de PVV, die stevig rechts is op het culturele vlak en sociaal is op materiële issues, een veilige vluchthaven voor veel kiezers.

Links is in shock. De linkse partijen hebben geen idee wat er écht is gebeurd. Ze hadden dit moeten zien aankomen. Want hier is over geschreven. Denk bijvoorbeeld aan het werk van sociaalgeograaf Josse de Voogd, die samen met René Cuperus de Atlas van Afgehaakt Nederland schreef. Hij constateerde dat politiek links vooral populair is onder mensen die het goed hebben. De mensen die het niet zo goed hebben, voelen zich in de steek gelaten. Zij hebben veel meer last van de woningnood, de problemen in de zorg, de verloedering van de publieke sector. Zij hebben behoefte aan bestaanszekerheid, die nu onder druk is komen te staan, en maken zich zorgen over de migratiedruk.

Voor welgestelde linkse mensen is dit geen probleem. Zij kijken zelfs neer op diegenen die deze problematiek aan de kaak stellen. Maar de arbeidersklasse voelt zich in de steek gelaten door de middenpartijen. Jaren van progressief neoliberalisme en elitair dedain komen als een boemerang terug.

Je kunt ‘afgehaakt Nederland’ niet meer uitsluiten

Links is sinds de jaren negentig gestopt met het verdedigen van traditioneel-linkse waarden en kiest in plaats daarvan voor wat de Amerikaanse antropoloog David Graeber ‘redelijk links’ heeft genoemd. Het is een neoliberaal links, dat grootstedelijke randzaken laat prevaleren boven de noden van de arbeidsklasse. In het gehele land is links daarom de kiezer kwijtgeraakt. En in tijden waarin het wantrouwen jegens de politiek en overheid, jegens het establishment ongekend hoog zijn, is de anti-establishment partij de beste vluchtheuvel.

En dan komt daar de PVV, die naast migratie en veiligheid ook goede zorg en meer geld in de portemonnee centraal stelt. Met bovendien een belangrijke rol in deze campagne voor thema’s als woningnood, bestaanszekerheid en goed bestuur. Onderwerpen die Omtzigts partij Nieuw Sociaal Contract twintig zetels hebben opgeleverd. Linkse thema’s, niet rechtse, domineerden deze verkiezingscampagne. Die brachten PVV en NSC verkiezingswinst. In die zin is er eerder sprake van een verlinksing dan van een verrechtsing.

Maar de linkse partijen zien dit toch anders. Zij zijn boos. Op rechts. Op de media. Op ‘racisten’ in de samenleving. Op anderen. Ze kijken niet kritisch naar zichzelf. Ze polariseren tegen ‘racisten’ en ‘domrechts’, wat alleen maar olie op het vuur is. Maar je kunt ‘afgehaakt Nederland’ niet meer uitsluiten met deze verkiezingsuitslag.

In plaats van PVV-kiezers zo weg te zetten, zou ‘redelijk’ links er goed aan doen hun belevingswereld en de daarin bestaande zorgen weer centraal te zetten. De linkse partijen moeten zich keihard inspannen om een goed alternatief voor de PVV te bieden. Ga met andere mensen dan die uit je eigen bubbel praten. Ga met mensen uit alle lagen van de samenleving om. En durf daarbij te praten over waar het pijn doet, wat er écht leeft bij veel mensen. Misschien win je dan, ooit, die afgehaakte kiezers terug.

Het electoraat wil nu de PVV in de regering. VVD en NSC moeten de deur openzetten voor de mildere Wilders en kijken hoe ver ze kunnen komen in de onderhandelingen. Liever dat er wordt onderhandeld en de onderhandelingen op een mislukking uitlopen, dan dat de PVV categorisch wordt uitgesloten. Laat die coalitieonderhandelingen maar komen. Want er bestaat een gerede kans dat het coalitieakkoord mogelijk een stuk linkser van aard zal zijn dan menigeen van tevoren zou voorspellen.