Laatst hoorde ik tijdens een gezellig avondje kaasfonduen met vrienden weer eens het nummer Woke van Arjen Lubach. Vooral de hardstyle-deuntjes aan het einde deden mij verlangen naar een rave. Cancel corona alsjeblieft zo snel mogelijk!

Lubachs liedje leidde bij mij ook tot wat minder platte ideeën. Want ‘woke’ zijn en de daaraan verbonden cancel culture houden het debat in een wurggreep.

Neem het woord ‘blank.’ Naast het in de ban doen van ‘Zwarte Piet’, ‘moorkop’ en ‘Jodenkoek’, wat ik allemaal beter begrijp, moet ‘blank’ tegenwoordig ‘wit’ genoemd worden. Maar oké, ik doe wel mee. En toen mocht ineens de witte Marieke Lucas Rijneveld geen gedicht vertalen van de zwarte Amanda Gorman.

Hoe halen we het in onze kaaskop? Zal ik uit verzet ook weer ‘blank’ gebruiken, net als NRC-columnist Zihni Özdil? Nou ja, ik zal eerder uit stil verzet smakeloze blanke vla naar binnen lepelen.

Ik maak er nu wel grapjes over, maar de misère is dit: als gevolg van woke-zijn en de daarbij behorende cancel culture wordt een natuurlijk verloop van communicatie – de essentie van ons zijn als communicatieve wezens! – rigoureus verbroken. Debat, maar ook creativiteit en humor breken we af als cabaretiers het zwijgen opgelegd wordt.

Als we de woke-logica doortrekken moeten we ook gaan stoppen met ‘vrouw’/‘man’/‘het’ en uiteindelijk ‘wit’/‘zwart’ zelf. Weet je wat: ‘links’/‘rechts’, weg ermee. Succes op de snelweg.

Kortom, we neutraliseren dan de diversiteit en het dagelijkse leven plat; de diversiteit die het woke zijn nu juist trachtte te beschermen. Steeds minder woorden, en uiteindelijk geen. komen zo ons nog ter beschikking te staan om debat te voeren.

Ongeveer even problematisch is hoe in reactie hierop – zie de ‘cancel de cancelcultuur’ en het anti-woke-denken – net zo hard waakzaam gecancelled wordt. Cabaretier Martijn Koning die weg moet bij Jinek, omdat hij Thierry Baudet op grove maar openlijke wijze confronteerde met de xenofobische trekken van de politicus en de hypocrisie ervan.

We begeven ons dus niet zomaar op wat glad ijs. Het lijkt wel een existentiële Elfstedentocht, waarbij iedereen – zwijgzaam en murw geslagen – heel snel, heel vervelend onderuit kan gaan. It giet oan en oan en oan.

Naast mijn inhoudelijke zorgen rondom (anti-)woke zijn, heb ik bijzonder veel problemen met woke-washing: wanneer een for-profit organisatie of de consument met de mond diversiteit, inclusiviteit en sociale rechtvaardigheid belijdt, maar er slechts naar handelt voor geld en genot. Laten we als voorbeeld Maaike uit Lubachs liedje Woke nemen.

Hoe meer cancelling, des te meer cash

Maaike is 20 jaar oud, studeert psychologie en houdt van kritisch denken, debat en polemiek. Terwijl zij in een progressieve craft-beer brouwerij ergens in Utrecht van een lokaal alcoholvrij IPA’tje drinkt, geniet ze zelfgenoegzaam van het feit dat de helft van de brouwerijwinst naar een Save the Children-project gaat in Congo. Dat drinkt toch lekkerder. Ze leest meer over het project op haar iMac, een laptop waarover ze belastingvoordelen krijgt omdat het als studiemateriaal aangemerkt kan worden.

iMacs, elektrische auto’s en de mobiele telefoons waarop we onze woke tweets de wereld in slingeren lopen op kobaltbatterijen. 70 procent van de mondiale kobaltwinning vindt plaats in Congolees gebied. Rondom het mijnen van kobalt vinden er ernstige mensenrechtenschendingen plaats, interetnisch geweld en kinderslavernij.

Er zijn talloze andere voorbeelden van dergelijk kwaad, wat ik hier op basis van Hannah Arendts ‘banaliteit van het kwaad’, Zygmunt Baumans ‘liquide kwaad’ en Slavoj Zizeks ‘emancipatoir geweld’ zal duiden met de term ‘emancipatoir kwaad’. Dat emancipatoir kwaad bloeit op in deze tijden van de doorgeslagen woke-geest en cancel culture, die op zichzelf al zorgen voor verlamming van spontaniteit, humor en het debat. De markt speelt namelijk handig in op de mondiale cancel culture en zet veel woke-winst om.

Denk aan klimaatactiviste Greta Thunberg die internationale bedrijven demoniseert voor hun grove milieuschendingen, maar wel op de cover van het internationale goed verkopende magazine Time staat. Of denk aan Nike die de Black Lives Matters-protesten tegen Trump ondersteunt en daarmee adverteert.

Hoe meer cancelling, des te meer cash. We doen er allemaal bewust of onbewust aan mee. En ik hoop nu bewust. Enfin, open de ogen voor dit emancipatoir kwaad en wees waakzaam tegen woke-washing. Wake up!